Б. С. Исмакова, М. А. Умирбекова
жүктеу/скачать 1,16 Mb. Pdf көрінісі
|
Ismakova i dr
| Пікір жазуға арналған үлгі жоспар.
1. Талдау пәні. (Автор шығармасында ..., Қарастырылып отырған шығармада ...). 2. Тақырыптың өзектілігі. (Жұмыс өзекті тақырыпқа арналған ..., Тақырыптың өзектілігі ... байланысты). 3. Негізгі тезисті құрастыру. (Автор ең маңызды (көрінетін, сезілетін ...) нәтижелерге қол жеткізген жұмыстың орталық мәселесі ...). 4. Жұмыстың қысқаша мазмұны. 5. Жалпы бағалау. (Жұмысты тұтастай бағалау ..., жеке тараулар бойынша қорытындылау ..., Сонымен, қарастырылып отырған жұмыс ...). 6. Кемшіліктер, ескерілмеулер. (Сонымен қатар, ... Шығарманың атап өтілген кемшіліктері оның жоғары деңгейін төмендетпейді деген тезис күмән тудырады, оларды автордың болашақ шығармашылығына деген тілек деп санауға болады...). 7. Қорытындылар. (Шығарма жоғары (жағымды, оң, тамаша) бағаға лайық, ал оның авторы сөзсіз қалаған дәрежеге лайық ..., Жұмыс барлық талаптарға жауап береді ... және оның авторы сөзсіз (белгілі, заңды, лайықты) , шартсыз, абсолютті) құқық ...). Ғылыми стильдің келесі жанрын қарастырайық. « Реферат » сөзі латын тілінен шыққан және сөзбе-сөз «хабарлау, баяндау» дегенді білдіретін referre етістігінен шыққан. Реферат – берілген тақырып бойынша бірнеше дереккөздерден алынған ақпаратты жинақтайтын қысқаша баяндама. Рефераттың екі түрі бар: өнімді және репродуктивті. Репродуктивті реферат негізгі мәтіннің мазмұнын жаңғыртады. Өнімдіде қарастырылған дереккөз туралы шығармашылық немесе сыни рефлексия бар. Өнімді рефераттарда реферат-баяндама және реферат-рецензия бөлінеді. Реферат-шолу бірнеше дереккөздердің негізінде құрастырылған және осы мәселе бойынша әртүрлі көзқарастарды салыстырады. Реферат- баяндамада бастапқы дереккөздің ақпаратын талдаумен қатар мәселеге объективті баға беріледі; бұл эссе ауқымды. Репродуктивті рефераттарды тағы екі түрге бөлуге болады: реферат- конспект және реферат-шолу. Реферат-конспект жалпыланған түрдегі фактілік ақпаратты, иллюстрациялық материалды, зерттеу әдістері, зерттеу нәтижелері және оларды қолдану мүмкіндіктері туралы әртүрлі 38 мәліметтерді қамтиды. Реферат-шолу осы тақырыптың негізгі ережелерін ғана қамтиды[21]. Рефераттың мәні дереккөздің негізгі мазмұнының қысқаша мазмұны (жеткілікті толықтығымен) болып табылады. Рефераттарды жазу – бастапқы құжаттарды аналитикалық және синтетикалық өңдеу процесі. Шолу негізінен жаңа ақпаратты қамтитын ғылыми-техникалық әдебиеттер болып табылады. Реферат проблеманы қоюдан, әдістеме мен нәтижелерді сипаттаудан бастап, негізгі қорытындылар мен ұсыныстарға дейін бүкіл мақаланың қысқаша үлгісі ретінде әрекет етеді. Реферат - бұл тәуелсіз сенімділікке ие және мақаланың өзіне сілтеме жасамай-ақ зерттеу жұмысының негізгі нәтижелерін сипаттай алатын өзін- өзі қамтамасыз ететін мәтін. Мақаланың мағынасын қысқаша айта алады. Реферат мәтінін құрастыру бастапқы құжатты талдау барысында анықталған, бағаланған және таңдалған ақпараттың синтезі болып табылады. Жалпы алғанда, реферат–мақала мазмұнын талдау нәтижесінде ашылған құнды мәліметтердің бір логикалық тұтастыққа біріктірілуі. Сонымен бірге, реферат мәтінін қалыптастыру бастапқы дереккөз мәтінінің жеке элементтерін механикалық қайта реттеу және байланыстыру арқылы жүзеге асырылмайды, бірақ талдау мен синтезді қамтиды, нәтижесінде жаңа – қосалқы құжат болып табылады. Рефераттың негізгі функциялары: ақпараттық және ізденіс. Оны құрастыру кезінде бастапқы ақпаратты өңдеудің мынадай әдістері қолданылады, мысалы: үзінді (реферат мәтініне толық немесе қысқартылған сөздермен енгізілген сөйлемдерді баптан алу); қайталау (негізгі мағынаны сақтай отырып, мақаланың жеке фрагменттерін ішінара өзгерту); сөз тіркестерін ауыстыру (мақаланың жалпы мағынасымен жұмыс істейтін реферат мәтінін құрастыру[22]. Кез келген түрдегі реферат құрылымы екі бөліктен тұрады: 1) бастапқы құжат туралы негізгі ақпаратты беретін библиографиялық сипаттама. Әдетте, библиографиялық сипаттамада қамтылған құжаттың тақырыбы реферат тақырыбы ретінде қызмет етеді; 2) бастапқы құжаттың ең маңызды, проблемалық ақпаратын қамтитын реферат мәтіні. Реферат мәтіні келесі ақпаратты қамтиды: 1) бастапқы құжаттың тақырыбы, мәселесі, пәні, мақсаттары мен мазмұны; 2) зерттеу әдістері (әсіресе жаңа); 3) зерттеу нәтижелері; 4) автордың қорытындылары (бағалар, болжамдар, қабылданған немесе жоққа шығарылған гипотезалар); 39 5) жұмыс нәтижелерін тәжірибеде қолдану жолдары. Қажет болған жағдайда автор туралы мәліметтер, оның еңбектері, кестелер, диаграммалар, сызбалар, формулалар, графиктер және т.б. Композициялық тұрғыдан реферат мәтіні кіріспеден (кіріспе бөлімнен), негізгі бөлімнен (сипаттаудан) және қорытындыдан тұруы мүмкін. Рефератқа қойылатын талаптар: 1) объективтілік, баяндау дәлдігі; автормен келіспеушілік және референттің бағасы арнайы «Референт жазбаларында» берілуі мүмкін; 2) толықтық (барлық маңызды ережелерді баяндау); 3) бірыңғай терминология мен қысқартуларды пайдалану; 4) қарапайым, түсінікті тіл; 5) рефераттың логикалық құрамы; 6) реферат көлемі бастапқы құжаттың мазмұнымен анықталады; ор- таша көлем: жазбалар мен қысқа мақалалар үшін 500 баспа таңба, көптеген мақалалар, патенттер үшін 1000 баспа таңба, үлкен құжаттар үшін 2500 - 12000 баспа таңба. Жалпы алғанда, көлемі журналдың талаптарымен анықталады, бірақ мақаланың өз көлемінің 15% аспауы керек. Қосымша кіріспе сөз тіркестерінен аулақ болу керек (мысалы, «мақала авторы ... деп есептейді», «монография авторы атап өткендей ...»), сондай- ақ сирек кездесетін терминдерді пайдаланудан немесе оларды тақырыпта түсіндіруден аулақ болу керек. «Есептелді...», «белгіленген...», «берілді...» т.б түрдегі ауыстырмаларды қолдану ұсынылады. Мәтінде ғылыми құжаттар тіліне тән синтаксистік конструкцияларды қолдану, күрделі грамматикалық конструкциялардан аулақ болу керек. Реферат көрсетуге арналған конструкциялар тізімі «...» журналында жарияланған «...» атты мақалада № ... бір жылға ... көзқарастар (проблемалар, сұрақтар) ... Оқырмандардың назарына ұсынылған мақала (кітап, монография) мәселелердің егжей-тегжейлі (жалпы) ... Қарастырылып отырған мақала тақырыпқа арналған (проблема, сұрақ ...) Мақалада маңызды мәселелер қарастырылған... Қарастырылып отырған мәселенің өзектілігі, автордың пікірінше, ... ...мен анықталады. Мақаланың тақырыбы (мақалада қарастырылған мәселелер) ... үлкен қызығушылық тудырады. Мақаланың негізгі тақырыбы ... тапсырмаларға жауап береді Мақала (зерттеу) ... тақырыбын таңдау табиғи, кездейсоқ емес Мақаланың басында автор тақырыптың ... өзектілігін негіздейді (мәселелер, сұрақтар, идеялар) Содан кейін зерттеудің (мақаланың) мақсаттары мен міндеттеріне си- паттама беріледі. 40 Қарастырылып отырған мақала екі (үш) бөлімнен тұрады. Автор ... анықтама береді (салыстырмалы мінездеме, шолу, талдау) Содан кейін автор (келесі проблемаларға сілтеме жасайды, не туралы сұрақ қояды ...) ... сияқты мәселелерге тоқталады. Автордың пайда болу тарихы (туылуы, пайда болуы, қалыптасуы) ту- ралы егжей-тегжейлі ... Автор оқиғаны хронологиялық тәртіпте... Автор фактілерді егжей-тегжейлі (қысқаша) ... сипаттайды (жіктейді, сипаттайды) Автор әділдікті ... дәлелдейді (бір нәрсені жоққа шығарады) Автор өз көзқарасының дұрыстығын дәлелдейді. Әрі қарай мақалада дұрыстығын (әділдігін) дәлелдейтін (көрсететін) бірқатар мысалдар келтірілген ... Мақалада ... жинақталған, дәлелді дәлелдер ... келтірілген Қорытындылай келе, автор былай дейді... Мақалада көрсетілген (қаралған) сұрақтар (проблемалар) тек ... үшін ғана емес, сонымен бірге ... үшін де қызығушылық тудырады. Айта кету керек (астын сызу) ... Автордың тұжырымдары сөзсіз қызығушылық тудырады ... Автордың ең маңызды тұжырымдары мыналар... Бұл біріншіден..., екіншіден..., үшіншіден..., ең соңында... [1]. Реферат және аннотацияны ажырату керек. Рефераттың жетекші қаси- еті ақпараттық (бастапқы құжаттың мағынасын еселеп беру мүмкіндігі). Аннотацияның жетекші қасиеті индикативті (көрсеткіш), яғни мақалада қамтылған ақпаратты жалпылау мүмкіндігі. Аннотация «бастапқы құжатта не жайлы баяндалған?» деген сұраққа жауап береді, ал реферат «бастапқы құжатта нақты не баяндалған?» деген сұраққа жауап береді. жүктеу/скачать 1,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|