Б. С. Исмакова, М. А. Умирбекова
ПЛАГИАТ. ҒЫЛЫМИ ДӘЙЕКСӨЗ ҚОЛДАНУ ЕРЕЖЕЛЕРІ
жүктеу/скачать 1,16 Mb. Pdf көрінісі
|
Ismakova i dr
| 4 ПЛАГИАТ. ҒЫЛЫМИ ДӘЙЕКСӨЗ ҚОЛДАНУ ЕРЕЖЕЛЕРІ
Академиялық мәтіннің көптеген формаларында дәйексөз және анықтамалық аппарат бар. Ғылыми немесе анықтамалық құрылғы дәйексөздерді, сілтемелерді және дереккөздердің библиографиялық сипат- тамасын қамтиды. Сілтемелік аппараттың мол болуы қалыпты деп санала- ды, бірақ біреудің мәлімдемесін, ойларын, тіпті өз сөзімен қайталап, атри- буциясыз көшіруге тыйым салынады, бұл плагиат деп аталады. Бүгінгі күнге дейін плагиат ұғымы біртұтас және бір мағыналы құқықтық анықтама алған жоқ. Бұл категорияны толық ашу үшін оның әртүрлі позициялардан түсіндірмесіне жүгінейік. Плагиат – біреудің сөзін немесе ойын, пікірін өз сөзі ретінде қолдану, өзге адамның ойын немесе идеясын ұрлау, қолдану және ол өрескел заң бұзушылық болып табылады. Плагиат – біреудің ғылым немесе өнер туындысының, біреудің идеялары мен өнертабыстарының авторлығын қасақана иемдену. Плагиат – жұмысты кез келген нысанда дереккөздерге сілтемелермен растаусыз пайдалану, қайталау және қорытындылау және оны өз жұмысы ретінде көрсету. Плагиат-біреудің ойын сілтеме жасамай қолдану Ғылыми, ғылыми-көпшілік және оқу-ағарту жұмыстарында плагиат– басқа адамдардың шығармаларын немесе идеяларын келтірілген шығармаға дұрыс сілтемелерсіз ұсыну. Плагиат – ғылыми этиканы өрескел бұзу. Плагиат авторлық құқықты бұзу болып табылады, азаматтық- құқықтық жауапкершілік болып табылады, академиялық немесе ғылыми жұмысты дисквалификациялауға, бедел мен мансапқа нұқсан келтіруге әкелуі мүмкін. Дәйексөз келтіру ережелері кіріспе сөздерді, тікелей немесе жанама сөйлеуді, тырнақшаларды, сілтемелерді қолдануды қамтиды. Көп жағдайда дәйексөзді өзіңіздің кіріспе сөзіңізбен айту қажет, мысалы: «Макс Вебер тұжырымдағандай, «әлеуметтік әрекет дегеніміз ...». Дәйексөз аяқталғаннан кейін өз пікіріңізді қалдырыңыз. Осылайша, дәйексөз сіздің түсініктемеңізге негізделген, сіздің ойыңызда тоқылған және өздігінен бөлек жоқ екеніне көз жеткізуге тырысыңыз. Басқа біреудің мәтінін тырнақшаға және сілтеме арқылы дәйек сөздерді қолдану қажет, басқа біреудің мәтінін тырнақшасыз қайталауға болады, бірақ сілтеме қажет. Басқа біреудің мәтіні 50 сөзге дейін цитаталанады, ал одан да көп дәйексөздер немесе қайталау нақты тапсырмалармен негізделуі керек, мысалы, біреудің мәтінінің осы нақты фрагментін егжей-тегжейлі талдау. 45 Сілтемелік аппаратты рәсімдеудің бірнеше түрі бар, олар белгілі бір академиялық қоғамдастықта немесе басылымда қабылданған ережелерге сәйкес қолданылады. Міне, тәжірибеде ең көп таралғандардың бірнешеуі ғана. Сілтеме - беттің төменгі жағында орналастырылған мәтіндік түсініктеме немесе ақпарат көзінің көрсеткіші. Мәтіндік түсініктеме жазба деп аталады, ал ақпарат көзінің көрсеткіші сілтеме болып табылады. Дәйексөздің, фактілердің немесе басқа ақпараттың көзін көрсету үшін пайдаланылатын сілтемелерді қарастырыңыз. Библиографиялық сілтемелердің түрлері: - беттелген немесе тармақшасы (сілтеме); - соңғы ескертулер немесе мәтіннен тыс; - мәтін ішінде (тік жақшадағы мәтіндегі бастапқы нөмірі; дөңгелек немесе төртбұрышты жақша ішінде мәтінде автордың тегі мен жария- ланған жылы). Библиографиялық сілтемелерді ресімдеу мысалдары 2-кестеде келтірілген. 2-кесте – Библиографиялық сілтемелерді жобалау мысалдары жүктеу/скачать 1,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|