Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығымен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына сәйкес әзірленген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29031 болып тіркелген).
2. Тарихи сана – тарихты білу, тарихи тәжірибе мен оның сабақтарын ұғынып түсіну, әлеуметтік болжау, өз іс-әрекеті үшін тарихи жауапкершілікті түсіну. Оқу-тәрбие процесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын тарихи білім тұлғаның, азамат пен патриоттың қалыптасуына көмектеседі.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мазмұны әлем тарихындағы Қазақстанның алатын орны мен рөлін, оның жалпыәлемдік өркениеттің дамуына қосқан үлесін түсінуге мүмкіндік береді.
4. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – білім алушылардың бойында тарихи сана, қазақстандық патриотизм, өз елінің тарихы мен мәдениетіне құрмет, өз ата-бабаларының жетістіктеріне деген мақтанышсезімін қалыптастыру, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды дарыту, зерттеушілік, ойлау, коммуникативті дағдыларды дамыту.
5. Оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы ежелгі заманнан бастап бүгінгі күнге дейінгіқоғамның әлеуметтік, мәдени, саяси, экономикалық дамуының негізгі кезеңдері мен ерекшеліктері туралы білімін қалыптастыру;
2) Қазақстанның тарихи дамуы барысында қалыптасқан ұлттық құндылықтар жүйесі туралы білім беру;
3) Қазақстанның тарихи дамуының негізгі оқиғалары, құбылыстары мен процестердің мәні туралы түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғаларды, құбылыстар мен процестерді және тарихи тұлғалардың қызметін Отандық тарих контекстінде сын тұрғысынан талдау және баға беру дағдыларын қалыптастыру мен дамыту;
5) тарихи деректердің негізінде дәлелді пайымдау дағдыларын дамыту;
6) тарихи зерттеу жүргізу дағдыларын қалыптастыру мен дамыту (гипотезаларды ұсыну, зерттеу сұрақтарын құрастыру, деректерді талдау, әртүрлі көзқарастарды салыстыру, нәтижелер мен қорытындыларды шығару, өзінің ұстанымын анықтау);
7) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерде бағдарлану үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
8) коммуникативті дағдыларды қалыптастыру, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қоса алғанда,жарияланым мен электронды құралдарды қолдану.
2-тарау. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
1-параграф. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мазмұны
6. "Қазақстан тарихы" оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі:
1) 5-сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 72 сағатты;
2) 6-сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 72 сағатты;
3) 7-сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 72 сағатты;
4) 8-сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 72 сағатты;
5) 9-сыныпта – аптасына 2 сағатты, оқу жылында 72 сағатты құрайды.
7. Оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу жоспарына тәуелді (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8170 болып тіркелді).
8. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінен білім мазмұны бөлімдер арқылы қамтылған. Аталған бөлімдер сыныптар бойынша оқу мақсаттарын қамтитын бөлімшелерден тұрады.
9. Оқу пәнінің білім мазмұны төрт бөлімді қамтиды:
әлеуметтік қатынастардың дамуы;
мәдениеттің дамуы;
мемлекеттің дамуы;
Қазақстанның экономикалық дамуы.
10. "Әлеуметтік қатынастардың дамуы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
этникалық қатынастар;
әлеуметтік қатынастар.
11. "Мәдениеттің дамуы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
дүниетаным мен дін;
өнер мен әдебиет;
білім және ғылым.
12. "Мемлекеттің дамуы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
мемлекеттің ішкі саясаты;
мемлекеттің сыртқы саясаты.
13."Қазақстанның экономикалық дамуы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
шаруашылық;
өндірістік қатынастар және сауда.
14. Оқу мақсаттары әр бөлімше ішінде мұғалім мен білім алушыға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсетеді.
15. Оқу бағдарламасы базалық тарихи ойлау дағыдыларын: тарихи деректердің интерпретациясы, уақыт пен кеңістікте бағдарлану, тарихи талдау және түсіндіруді қалыптастыруға бағытталған.
16. "Қазақстан тарихы" оқу пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқу мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) өзгеріс пен сабақтастық;
2) себеп пен салдар;
3) дәлел;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
17. Тарихи концептілер негізінде оқытудың қүтілетін нәтижелері:
1) "Өзгеріс пен сабақтастық" бойынша білім алушылар: сабақтастық пен өзгеріске қатысты тарихи мысалдарды уақыт пен кеңістікте талдайды және бағалайды, сабақтастық пен өзгеріске қатысты тарихи мысалдарды ұзақ уақыт бойы ауқымды тарихи процестер мен тақырыптарға дейін біріктіреді, тарихи оқиғалар мен процестердің белгілі бір уақыт межесінде жүйеленуі мен ұйымдасуының негізін (критерийлер) түсіндіреді;
2) "Себеп және салдар" бойынша білім алушылар: бір немесе бірнеше себептердің және/немесе ықпалдардың өзара әрекеттесуін талдайды және бағалайды; ұқсастықтарды, себеп-салдарды, өзара байланысты көрсете отырып тарихи себептілікті түсінеді, тарихи құбылыс, оқиға немесе процесті басқа ұқсас тарихи құбылыстармен уақыт пен кеңістікте байланыстырудың әдістерін түсіндіреді және бағалайды;
3) "Дәлел" бойынша білім алушылар: қарастырылып отырған дәлелге қатысты: аудитория, мақсаттар, көзқарастар, формат, аргумент, шектеулер және контекст сынды тарихи айғақтың ерекшеліктерін талдайды, тарихи айғақтарды талдау және бағалау негізінде дәйекті қорытынды жасайды, өткен заман туралы объективті түсінік қалыптастыру мақсатында түпнұсқалық және қосалқы деректерден әртүрлі, қарама-қайшы айғақтарды талдайды;
4) "Ұқсастық пен айырмашылық" бойынша білім алушылар: белгілі бір жерде, белгіленген бір уақыт кезеңінде және/немесе әртүрлі қоғамдарда, немесе бір қоғамның ішіндегі өзара байланысқан тарихи оқиғаларды салыстырады.
5) "Маңыздылық" бойынша білім алушылар: қоғамның дамуы үшін тарихи оқиғаның, құбылыстың, процестің маңыздылығын анықтайды;
6) "Интерпретация" бойынша білім алушылар: белгілі бір тарихи оқиғаға, құбылысқа, процеске қатысты әртүрлі көзқарастарды түсіндіреді және бағалайды.
18. 5-сыныпқа арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің базалық мазмұны келесі тараулардан тұрады:
1) Қазақстандағы ежелгі адамдардың өмірі.Тас дәуіріндегі Қазақстан: Қазақстанда алғашқы адамның пайда болуы, әлеуметтік ұйымдасудың алғашқы формалары. Ежелгі адамдардың кәсібі (аң аулау мен терімшілік). Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің тұрақтары. Егіншілік пен мал шаруашылығының қалыптасуы. Ботай мәдениеті. Қола дәуіріндегі Қазақстан: Қазақстан аумағындағы мыс пен қалайы металдарының кен орындары. Андрон мәдениеті. Қола дәуірі кезіндегі шаруашылық пен қоғамдық құрылыс. Беғазы-Дәндібай мәдениеті. Ә. Марғұлан және басқа да Қазақстанның ежелгі дәуірін зерттеушілер;
2) ежелгі көшпелілердің өмірі. Темір дәуірінің ерекшеліктері. Қазақстанның ежелгі металлургиясы. Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы. Алғашқы көшпелілердің өмір сүруді қамтамасыз ету жүйесі. Көшпелілердің жылжымалы баспанасы. Алғашқы көшпелілердің дүниетанымы;
3) сақтар. Қазақстан аумағындағы сақ тайпалары. Сақтар тарихы жайлы деректер. Сақтардың саяси тарихы. Қоғамдық құрылысы. Шаруашылығы мен тұрмысы. Материалдық және рухани мәдениеті. "Аңдық стиль". Есік олжасы – "Алтын адам". Шілікті алқабының патша қорғандары. Берел қорымы. Бесшатыр қорғандары. Тасмола мәдениеті;
4) үйсіндер мен қаңлылар.Үйсіндер. Үйсіндер туралы жазба деректер. Үйсіндердің қоныстануы, шаруашылығы мен тұрмысы. Үйсіндердің қоғамдық құрылысы. Қаңлылар. Қаңлылар тарихына қатысты қытай және парсы деректері. Қаңлылардың қоныстануы, шаруашылығы мен тұрмысы. Қаңлылардың қоғамдық құрылысы. Үйсіндердің, қаңлылардың археологиялық ескерткіштері;
5) ғұндар (хунну). Қытай деректеріндегі ғұндардың ерте тарихы. Мөде шаньюй-ғұн мемлекетінің негізін салушы. Ғұндардың саяси тарихы мен мемлекеттік құрылысы. Халықтардың ұлы қоныс аударуы (ғұндардың Батысқа жылжуы). Аттила және оның жорықтары. Ғұндардың шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы. Ғұндар дәуіріндегі мәдениеттің дамуы;
6) сарматтар. Сарматтардың ежелгі замандағы саяси оқиғаларға қатысуы. Сарматтардың қоныстануы, шаруашылығы мен тұрмысы. Сарматтардың қоғамдық құрылысы. Сарматтардың археологиялық ескерткіштері. Мәдениеті;
7) ежелгі Қазақстан тарихына шолу. Қазақстан аумағындағы ежелгі адамдардың антропологиялық бет-әлпеті. Ежелгі Қазақстан тарихының негізгі оқиғалары, құбылыстары мен үдерістері. Ежелгі Қазақстанның мәдени мұрасы;
8) өлкетану: Туған өлкенің аңыз-ертегілері. Өлкенің тарихи ескерткіштері. Өңірдің тарихи тұлғалары: билер, батырлар және ақындар. Өлкетану мұражайы және тарихи жәдігерлер.
19. 6-сыныпқа арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің базалық мазмұны келесі тараулардан тұрады:
1) VI - IX ғасырдағы Қазақстан. Ортағасырлық Қазақстан тарихының кезеңделуі. Ұлы Түрік қағанатының құрылуы. Қазақстан аумағындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер: Батыс Түрік қағанаты, Түргеш қағанаты, Қарлұқ қағанаты, Оғыз мемлекеті, Қимақ қағанаты. Атлах шайқасының тарихи маңызы. Түркі мемлекеттерінің қоғамдық-саяси құрылысы. Түркілердің әскери өнері. Шаруашылығы. Сауда және қала мәдениетінің дамуы;
2) X ғасыр - XІІІ ғасырдың басындағы Қазақстан.Қарахан мемлекеті. Қазақстан аумағына исламның тарала басталуы. Наймандар, керейіттер, жалайырлар. Қыпшақ хандығы. "Дешті Қыпшақ" түсінігі. Шаруашылығы: көшпелі, отырықшы. Сауда. Қала мәдениеті. Ұлы Жібек жолының тарихи маңызы. Түркі мәдениетінің әлемдік өркениеттің дамуына қосқан үлесі. Түркі әлемінің көрнекті ойшылдары;
3) XIII - XV ғасырлардың бірінші жартысындағы Қазақстан. Шыңғыс ханның жаулаушылық соғыстары. Отырар қорғанысы. Моңғол империясының құрылуы. Алтын Орда. Ақ Орда. Моғолстан мемлекеті. Әмір Темір жорықтары. Ноғай Ордасы. Әбілқайыр хандығы. XIII - XV ғасырлардың бірінші жартысындағы мемлекеттердің қоғамдық-саяси құрылысы. Ортағасырлық саяхатшылар Қазақстан туралы. Шаруашылық. Сауданың дамуы. Мәдениет;
4) қазақ халқының қалыптасуы. Қазақтар – Ұлы Дала мұрагері: тарихи және этникалық сабақтастық. "Қазақ" этнонимі. Қазақ халқының біртұтас халық болып қалыптасу үдерісінің аяқталуы;
5) біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуы. Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылу алғышарттары. Қазақ хандығының құрылуы (аумағы, халықтың этникалық құрамы). Мемлекеттің негізін салушылар – Жәнібек пен Керей. М.Х. Дулатидің "Тарихи Рашиди" еңбегі – Қазақ хандығыныңалғашқы тарихы жөніндегі құнды дерек. Қазақ хандығы қалыптасуының алғашқы жылдарындағы ішкі және сыртқы саясаты. Біртұтас қазақ мемлекеті қалыптасуының тарихи маңызы;
6) қазақ хандығының XVI - XVII ғасырлардағы дамуы. Қасым хан билігі тұсындағы Қазақ хандығының нығаюы. Хақназар хан билігі тұсындағы Қазақ хандығының одан әрі нығаюы және саяси өркендеуі. Тәуекел ханның ішкі және сыртқы саясаты. Есім ханның ішкі және сыртқы саясаты. Жәңгір хан. Орбұлақ шайқасы. Тауке ханның билігі. "Жеті жарғы". Қазақтың ұлы билері. Қазақ хандығының мемлекеттік-әкімшілік құрылымы. Қазақ қоғамының әлеуметтік стратификациясы;
7) XVI - XVII ғасырлардағы экономика мен мәдениет. Қазақ халқының мәдениеті: материалдық, рухани мәдениет. Әдебиет пен өнер: ақын-жыраулар, халық әншілері мен композиторлардың шығармашылығы, музыкалық өнер. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы: мал шаруашылығы, егіншілік;
8) өлкетану: Топонимдер – өткен заманнын куәгерлері (жер-су атауларының тарихы). Мәдени-тарихи дәстүрді сақтаушылар: өлкенің ұлттық қолөнері. Бір халық – бір ел – бір тағдыр (менің өлкемнің халықтары). Туған өлке тарихының қазіргі куәгерлері.
20. 7-сыныпқа арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің базалық мазмұны келесі тараулардан тұрады:
1) XVIII ғасырдың басындағы Қазақстан: сыртқы және ішкі саяси жағдай. Жоңғар мемлекеті. Қазақ-жоңғар соғыстары. "Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама" заманы. Қарақұм мен Ордабасыдағы құрылтайлар – қазақ жасағының құрылуы. Аңырақай шайқасы. Отан қорғаушы батырлар. XVIII ғасырдың 30-40 жылдарындағы қазақ-жоңғар соғыстары;
2) XVIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақ хандығы. XVIII ғасырдың басына дейінгі қазақ-орыс қатынастары. XVIII ғасырдың басындағы Ресей империясы назарындағы Қазақстан (саяси және экономикалық мақсаттар, әскери-барлау экспедициялары, алғашқы әскери бекіністердің салынуы). Кіші жүз ханы Әбілқайырдың Ресей бодандығын қабылдауы:себептері мен мақсаттары. XVIII ғасырдың 30-50-жылдарындағы Қазақстандағы Ресей империясының саясаты. ХVІІІ ғасырдың 40-жылдарындағы Қазақстандағы ішкі саяси жағдайдың асқынуы. Абылай хан тұсындағы Қазақ хандығы: ішкі және сыртқы саясаты;
3) XVIII ғасырдағы Қазақстан мәдениеті. XVІII ғасыр ақын-жырауларының шығармашылығы. XVІII ғасыр тарихы бойынша қазақ деректері. Қазақтардың қолданбалы өнері;
4) отарлау және ұлт-азаттық күрес. Ресей империясының отаршылдық саясаты: мақсаттары мен әдістері. Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс (себептері, қозғалыстың қозғаушы күші, кезеңдері мен барысы, нәтижелері). 1822-1824 жылдардағы патша реформалары (Кіші және Орта жүздегі хандық биліктің жойылуы). 1836-1838 жылдардағы Бөкей ордасындағы қазақтардың көтерілісі (себептері, негізгі кезеңдері мен шайқастары). XIX ғасырдыңбірінші жартысындағы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалыстары (Жоламан Тіленшіұлы, Саржан Касымов бастаған көтеріліс). Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс (себептері, мақсаттары мен қозғаушы күштері, негізгі кезеңдері). Кенесары Қасымұлы: тұлға және саясаткер. Жанхожа Нұрмұхамедұлы және Есет Көтібарұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс (себептері, көтеріліс барысы). Ресей империясының Қазақстанның оңтүстік аймақтарын қосып алуы. ХVІІІ ғасырдың соңы – XIX ғасырдағы Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыстардың тарихи маңызы;
5) Қазақстан Ресей империясының құрамында. XIX ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстандағы патшалық реформалар. 1867-1868 жылдардағы реформалар. Қазақстандағы патшалық Ресейдің аграрлық және қоныстандыру саясаты. 1860-1870 жылдардағы ұлт-азаттық күрес (себептері мен көтеріліс барысы). ХIХ ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы. Капиталистік қатынастардың ене бастауы. ХIХ ғасырдың 80-90 - жылдарындағы әкімшілік-аумақтық реформалар: мазмұны мен салдары. Сауда қатынастарының дамуы. Жетісу аумағына ұйғырлар мен дүнгендердің қоныс аударуы. Дәстүрлі қазақ қоғамының трансформациясы. XIX ғасырдың екінші жартысындағы қоғамдық-саяси ойлардың дамуы;
6) XIХ ғасыр-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның мәдениеті. XIX ғасырдағы Қазақстандағы ағарту ісі мен ғылымның дамуы. Бөкей ордасының ханы Жәңгірдің ағартушылық қызметі. Қазақстанның ғылыми зерттелуі (П. Семенов-Тянь-Шанский, Г.Н. Потанин, В.В. Радлов, М. Шорманов, М. Бабаджанов, А. Диваев). Зайырлы және діни білім беру мекемелері. Жадиттік және білім берудегі жаңашылдық. Шоқан Уәлиханов – ұлы қазақ ғалымы. Ыбырай Алтынсарин –ағартушы, жаңашыл-педагог, қоғам қайраткері. Абай Құнанбайұлы – ұлы ойшыл, қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы. Қазақ музыкалық мәдениетінің дамуы (Құрманғазы Сағырбайұлы, Тәттімбет Қазанғапұлы, Дәулеткерей Шығайұлы). Әйгілі суретшілер шығармашылығындағы ұлттық контекст. Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мәшһүр Жүсіп Көпеев және К. Халидтің тарихи еңбектері.
7) өлкетану: Туристік маршруттар. Жомарт жүрек. Туған өлкенің шежіресі. Мектебімнің тарихы.
21. 8-сыныпқа арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің базалық мазмұны келесі тараулардан тұрады:
1) ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан. XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси үдерістер. XX ғасырдың басындағы Қазақстанның экономикалық дамуы. Столыпиннің аграрлық реформасы және шаруалардың Қазақстанға жаппай қоныс аударуы. XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы. Сауданың дамуы. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс. Қазақ ұлттық зиялылар қауымы және оның XX ғасырдың басындағы қоғамдық-саяси үдерістерге әсері. Ұлттық баспаның дамуы ("Қазақ" газеті, "Айқап" журналы). 1917 жылғы революциялар. "Алаш" партиясының құрылуы. "Алаш-Орда" үкіметі. Қазақ халқының саяси көшбасшылары (Ә. Бөкейхан, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Б. Қаратаев, М. Тынышпаев, М. Шоқаев). XX ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының ғылыми еңбектері;
2) Қазақстандағы Кеңес үкіметінің орнығуы. "Үш Жүз" қазақ социалистік партиясы. Азамат соғысы жылдарындағы (1918-1920 жылдар) Қазақстандағы соғыс қимылдары. Кеңес билігі органдарының "Алаш-Орда" үкіметі, Қоқан автономиясымен қарым-қатынасы. "Әскери коммунизм саясаты".1921 жылғы жұт және аштық. Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасының құрылуы. Қазақ АКСР-ы аумағының қалыптасуы. Қазақ жерлерінің біртұтастығын қалпына келтірудегі қазақ зиялыларының рөлі. Қазақстандағы Жаңа экономикалық саясат (1921-1925 жылдар). ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы әміршіл-әкімшіл жүйе саясаты. Кеңес үкіметінің діни саясаты;
3) Қазақстан тоталитарлық жүйенің нығаюы кезеңінде. Қазақстандағы социалистік индустрияландыру (мәні мен ерекшеліктері). "Кіші Қазан" (мазмұны және жүзеге асырылуы). Бай шаруашылықтарының тәркіленуі. Ауыл шаруашылығындағы күштеп ұжымдастыру саясаты. Қазақстандағы күштеп ұжымдастыру саясатының экономикалық салдары. 1931-1933 жылдардағы аштық - ХХ ғасырдағы қазақстандық қасірет. Қазақстандағы ұжымдастырудың демографиялық салдарлары. Ұжымдастыруды жүзеге асырудың әдістеріне қатысты ұлттық зиялылардың ("Бесеудің хаты") қоғамдық-саяси көзқарасы мен қатынасы. 1920-1930 жылдардағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси үдерістер. Сталиндік репрессиялар. Қазақстан аумағындағы кеңестік "еңбек түзеу" концентрациялық лагерлері (Степлаг, Карлаг, Алжир және тағы басқалар);
4) Кеңестік Қазақстанның мәдениеті: білім мен ғылым. Халыққа білім беру (жалпыға бірдей міндетті сауат ашу, орта білім, қазақ жазуының араб тілінен латын тіліне көшуі, орыс графикасына негізделген жаңа әліпбиге көшу). А. Байтұрсынов – "ұлт ұстазы". Жоғары оқу орындарының ашылуы. КСРО Ғылым Академиясының Қазақ филиалы. Қ.Сәтбаевтың Қазақстан ғылымын дамытудағы рөлі. Қазақстандық ғалымдар мен олардың ғылыми жетістіктері. Әдебиеттің дамуы (Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, Б. Майлин, І. Жансүгіров, С. Сейфуллин, С. Мұқанов, Ғ. Мүсірепов, Ғ. Мұстафин шығармашылығы). Театр, кино, бейнелеу өнері және оның қайраткерлері. Мәдениет саласындағы кеңестік идеология. Социалистік реализм;
5) Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында. Ұлы Отан соғысының басталуы. Қазақстандағы мобилизация және қазақстандық әскери бөлімдердің құрылуы. Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлігі мен тағдыры. Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысы шайқастарына қатысуы. Қазақстандықтар – Кеңес Одағының батырлары. Б. Момышұлы – аңызға айналған тұлға. Қазақстан – майдан арсеналы. КСРО халықтарының Қазақстанға депортациялануы. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы мәдениет. Ғылымның дамуы. Әдебиеттегі жетістіктер (М. Әуезов, Ж. Жабаев, Д. Снегин, И. Шухов және тағы басқалар). Өнердің дамуы (театр, кино).
22. 9-сыныпқа арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің базалық мазмұны келесі тараулардан тұрады:
1) Қазақстан соғыстан кейінгі жылдарда (1946-1953 жылдар). Соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер. Пайдалы қазбаларды өңдеу және өнеркәсіптің дамуы. Ауыл шаруашылығының дамуы. Қазақстанның әскери-өнеркәсіптік кешенінің қалыптасуы (Қазақстандағы ядролық полигон). Соғыстан кейінгі жылдардағы қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктері. "Бекмаханов ісі";
2) Қазақстан "Жылымық" кезеңінде (1954-1964 жылдар). Қазақстанда "Хрущевтік кезеңдегі" өнеркәсіптің дамуы. Тың және тыңайған жерлерді игеру (тың игерудің экономикалық, экологиялық және демографиялық салдары). Қазақстандағы әскери-өнеркәсіптік кешен ("Байқоңыр" ғарыш айлағы). "Жылымық кезеңі". 1954-1965 жылдардағы республикадағы қоғамдық-саяси өмір;
3) Қазақстан "Тоқырау" кезеңінде (1965-1985 жылдар). 1965-1985-жылдардағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы. Экономиканың шикізаттық бағыты. Урбанизация. 1970-1980 жылдардағы ауыл шаруашылығындағы дағдарыс. 1965-1985 жылдардағы қоғамдық-саяси өмір. 1979 жылғы Целиноградтағы оқиғалар. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы басшыларының қызметі (Ж. Шаяхметов, Д. Қонаев, Ж. Тәшенов);
4) кеңестік Қазақстанның мәдениеті (1946-1985-жылдар.). Білім беру саласындағы мемлекеттік саясат. Жалпыға бірдей міндетті орта білім. Қазақ тілінің жағдайы. Ғылымның дамуы. Әдебиеттің дамуы (Ә. Нұрпейісов, Б. Момышұлы, І. Есенберлин, О. Сүлейменов, М. Шаханов). Өнер (театр, кино);
5) Қазақстан Қайта құру кезеңінде (1986-1991 - жылдар). "Қайта құру" жылдарындағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер: мақсаттары, проблемалары мен қарама-қайшылықтары. Қазақстандағы 1986жылғы жел-тоқсан оқиғалары (себептері, барысы мен салдары). 1986 жылғы жел-тоқсан оқиғаларының қатысушыларына қатысты жазалау шаралары. "Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемегендігі туралы Декларация" (1990 жылғы қазан). Кеңестік саяси жүйенің дағдарысы (1991 жылғы "Тамыз бүлігі"). КСРО-ның ыдырауы. Қазақстандағы қоғамдық-саяси қозғалыстар. Семей ядролық полигонының жабылуы. "Қазақ КСР-ның тілдер туралы Заңының" қабылдануы;
6) Қазақстан мемлекеттілігінің қайта жаңғыруы (1991 - 1997 жылдар). "Мемлекеттік тәуелсіздік туралы" Конституциялық заңының қабылдануының тарихи маңызы. Н.Ә. Назарбаев – Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті. Тәуелсіз Қазақстанның қоғамдық-саяси институттарының қалыптасуы. Нарықтық экономикаға көшудегі қиыншылықтар. Қазақстанның әлемдік қауымдастыққа кірігуі. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы әлеуметтік-демографиялық үдерістер. 1995 жылғы Конституцияның қабылдануы;
7) Қазақстан Республикасының нығаюы (1997 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін).Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімді басым мақсаттары мен стратегиялары. "Қазақстан – 2030" стратегиясының қабылдануы. Қазақстан Республикасының халықаралық сахнадағы беделінің өсуі. Қазақстанның аймақтық және халықаралық ұйымдармен қарым-қатынасы. Қазақстанның ЕҚЫҰ және ИЫҰ-на төрағалық етуі. Әлемдік экономикалық байланыстар жүйесіндегі Қазақстан. Мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік жағдайы. Астана – Қазақстан Республикасының жаңа астанасы. "Қазақстан-2050" стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. "5 институтционалды реформаларды жүзеге асырудағы100 нақты қадам" ұлттық жоспары – қазіргі заманның сын-тегеуріндеріне жауап. Ұлт көшбасшысы – Н.Ә. Назарбаевтың тәуелсіз мемлекетті құрудағы және дамытудағы рөлі;
8) қазіргі заманғы Қазақстан мәдениеті (1991 жылдан бүгінгі күнге дейін). Білім және ғылым саласындағы мемлекеттік саясат. "Болашақ" мемлекеттік бағдарламасы. Инновациялық ғылыми-білім беру мекемелерінің құрылуы. Этносаралық және дінаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстан халқы Ассамблеясы. Жаһандану дәуіріндегі ұлттық мәдениетті жаңғырту және сақтап қалу мәселелері. Қазіргі кездегі өнер мен әдебиеттің даму тенденциялары. "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық біріктіруші идеясы."Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру" бағдарламасы.
2-параграф. Оқыту мақсаттарының жүйесі
23. Оқыту мақсаттары кодтық белгімен берілген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлім мен бөлімше ретін, төртінші сан оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 7.2.1.2 кодында: "7" – сынып, "2.1." – бөлім мен бөлімше, "2" – оқыту мақсатының реттік саны.
24. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген:
1) әлеуметтік қатынастардың дамуы:
Білім алушылар:
|
Бөлімше
|
5- сынып
шамамен
1 миллион жыл бұрын – V ғасыр
|
6- сынып
VI – XVII ғасырлар
|
7- сынып
XVIII – XIX ғасырлар
|
8- сынып
XX ғасырдың
бірінші жартысы
|
9- сынып
XX ғасырдың екінші жартысы
нан бүгінгі күнге дейін
|
1.1 Этника
лық қатынас
тар
|
5.1.1.1 алғашқы адамдар
дың антрополо
гиялық белгіле
рін сипаттау
|
6.1.1.1
түркі тілдес тайпалар
ды атап, олардың аумақтық орнала
суын картада көрсету
|
7.1.1.1
жоңғар шапқыншылығы кезіндегі демографиялық өзгерістер
ді және миграция
лық процестерді түсіндіру
|
8.1.1.1
демогра
фиялық өзгерістердің себептері мен салдарын анықтау
|
9.1.1.1 демографиялық өзгерістердің себеп-салдарлық байланы
сын талдау арқылы дәйекті қорытынды жасау
|
5.1.1.2 Ежелгі Қазақ
стан адамдары
ның антрополо
гиялық тұрпатын анықтау
|
6.1.1.2
XIII-XV ғасырлардағы Қазақстан аумағында құрылған мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау
|
7.1.1.2
Ресей империя
сының қоныстандыру саясатының себептері мен салдарын талдау
|
|
9.1.1.2
өткен тарихи кезеңдер
мен сабақтас
тықты орнату арқылы қазіргі кезеңдегі демография
лық процестерге баға беру
|
5.1.1.3
ғұндар
дың қоныс аудару бағыттарын тарихи картадан көрсету
|
6.1.1.3
ежелгі және ортағасыр
лар тарихының оқиғалары арасында байланыс орнату арқылы қазақ халқының қалыптасуындағы негізгі кезеңдерді анықтау
|
|
|
9.1.1.3
Қазақстанның даму стратегия
сындағы демография
лық саясаттың бағыттарын талдау
|
|
|
6.1.1.4
"қазақ" этнони
мінің мағынасын түсіндіру
|
|
|
|
1.2 Әлеуметтік қатынас
тар
|
5.1.2.1
алғашқы адамдар
дың тұрмыс-тіршілігін шығарма
шылық түрде көрсету
|
6.1.2.1
қазақ хандығын
дағы әлеуметтік топтардың орнын анықтау
|
7.1.2.1
дәстүрлі қазақ қоғамын
дағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау
|
8.1.2.1
қазақ зиялылары
ның қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау
|
9.1.2.1
қазіргі кездегі Қазақстан халқының әлеуметтік жағдайын статистикалық мәліметтер негізінде талдау
|
5.1.2.2
әлеумет
тік топтар
дың ерекшелік
терін түсіндіру
|
6.1.2.2
өлкедегі
әр түрлі ұлттардың
тарихын, салт-дәстүрін
сипаттау
|
7.1.2.2
қазақ зиялыла
рының қалыпта
суының маңызды
лығын түсіндіру
|
8.1.2.2
соғыс жылдарын
дағы халықтың әлеуметтік жағдайын анықтау
|
|
2) мәдениеттің дамуы:
Білім алушылар:
|
Бөлімше
|
5- сынып
шамамен
1 миллион жыл бұрын
-V ғасыр
|
6- сынып
VI – XVII ғасырлар
|
7- сынып
XVIII –
XIX ғасырлар
|
8- сынып
XX ғасырдың
бірінші жартысы
|
9- сынып
XX ғасырдың екінші жартысынан бүгінгі күнге дейін
|
2.1
Дүние
таным мен дін
|
5.2.1.1 алғашқы адамдар
дың наным-сенімдерін сипаттау
|
6.2.1.1 түркілер
дің дүниета
нымдық ерекшелік
терін түсіндіру
|
7.2.1.1
салт - дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар
дың құндылықтары мен маңызды
лығын анықтау
|
8.2.1.1 мемлекет
тің діни саясатының мақсаты мен салдарын анықтау
|
9.2.1.1
дәстүрлі және деструктивті діни ағымдар мен ұйымдардың іс-әрекетін талдау
|
5.2.1.2
ежелгі тайпалар
дың дүниетаны
мын сипаттау
|
6.2.1.2
ислам дінінің қоғамдық өмірге ықпалын анықтау
|
7.2.1.2
отаршыл
дық саясаттың ұлттық құндылықтарға кері әсерін талдау
|
|
9.2.1.2 Қазақстан халқы Ассамблея
сының дінаралық, этносаралық келісім мен ішкі тұрақтылықты нығайтудағы ықпалын бағалау
|
|
|
6.2.1.3
тарихи оқиғалар мен процестер
дің сабақтас
тығын сипаттау
да "Ұлы Дала Елі" ұғымын қолдану
|
|
|
9.2.1.3 "Мәңгілік Ел" жалпыұлт
тық идеясының маңыздылы
ғын бағалау
|
2.2
Өнер мен әдебиет
|
5.2.2.1 археоло
гиялық ескерткіш
терді
сипаттау
|
6.2.2.1
күй, аңыз, шежіре, эпостық жырлар
дың тарихи дереккөзі ретіндегі
маңыздылығын айқындау
|
7.2.2.1
халық ауыз әдебиеті мен музыка өнері туындыларының тарихи дереккөзі ретінде құндылы
ғын бағалау
|
8.2.2.1
қазақ зиялылары
ның шығарма
шылық мұрасын талдау және қоғамдық санаға тигізген әсеріне баға беру
|
9.2.2.1
кеңестік әдебиет пен өнер туындыла
рында қоғамдық өмірдің бейнеленуін талдау
|
5.2.2.2 археоло
гиялық деректерге сүйене отырып,
Андронов мәдениеті
нің белгілерін
анықтау
|
6.2.2.2 ортағасыр
лық сәулет өнері ескерткіш терінің ерекшеліктерін түсіндіру
|
7.2.2.2
А. Құнан
баевтың ақын, ойшыл, қоғам қайраткері ретіндегі рөлін айқындау
|
8.2.2.2 Ахмет Байтұр
сыновты қазақ тіл білімінің негізін салушы, қоғам қайраткері ретінде бағалау
|
9.2.2.2
Мұхтар Әуезов шығармалары
ның әлем әдебиетіндегі орнын бағалау
|
5.2.2.3
ежелгі тайпалардың қолданбалы өнер ерекшелік
терін сипаттау
|
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнер жетістікте
рін сипаттау
|
7.2.2.3
ұлттық музыкалық аспаптардың қолдану ерекшеліктерін сипаттау
|
8.2.2.3
өнер мен әдебиеттегі өзгерістерді анықтау
|
9.2.2.3
қазіргі кездегі өнер мен әдебиеттің даму тенденцияларын айқындау
|
5.2.2.4
Есік обасынан табылған
"Алтын адам" археоло
гиялық олжасы
ның ерекшелік
терін анықтау
|
6.2.2.4
түркі кезеңіндегі
қоғамды бейнелеуде
Махмұд Қашғари,
Жүсіп Баласағұн және Ахмет Яссауи еңбектері
нің тарихи құндылы
ғын түсіндіру
|
7.2.2.4
қолданбалы өнердің
жетістіктерін бағалау
|
8.2.2.4
Ә. Қашау баев пен
Қажымұ-
қан Мұңайтпасұлының қазақ халқын әлемге танытуда
ғы рөліне баға беру
|
9.2.2.4
ұлттық құндылық
тарды жаңғыртуға бағытталған мемлекеттік бағдарлама
лардың қажеттілігін негіздеу ("Мәдени мұра", "Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру" бағдарлама
лары)
|
5.2.2.5
Ә. Марғұлан
ды ғалым-археолог ретінде айқындау
|
6.2.2.5 көшпелі
лердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттау
|
7.2.2.5
өлкенің тарихи оқиғалар хроникасын
құру
|
8.2.2.5 соғыс жылдарындағы өнер мен әдебиеттің халық рухын көтерудегі маңызын бағалау
|
|
5.2.2.6 көшпелі
лердің әлемдік өркениет
ке қосқан үлесін түсіну
|
6.2.2.6
жергілікті жер, қала, өзен, көл, тау атауларының шығу тарихын түсіндіру
|
7.2.2.6
түрлі дереккөз
дер негізінде өз мектебің
нің тарихын
анықтау
|
|
|
|
5.2.2.7
тарихи мұраны жеткізуде
гі жәдігердің рөлін сипаттау
|
6.2.2.7
өлкенің дәстүрлі көркем мәдениетін жандандыруға үлесін қосқан шеберлерді айқындау
|
|
|
|
|
5.2.2.8
өлкедегі тарихи ескерткіш
тердің құндылығын түсіну
|
|
|
|
|
|
5.2.2.9
өлкенің аңыз-
ертегілерінің мән-мағынасын түсіндіру
|
|
|
|
|
2.3
Білім және ғылым
|
5.2.3.1 қазақстан
дық ғалымдар
дың археоло
гиялық жаңалықта
рын білу
|
6.2.3.1
көне түркі жазуының тарихи маңызын түсіндіру
|
7.2.3.1
Ш. Уәли хановтың ғылыми зерттеу
лерінің тарихи құндылы
ғын анықтау
|
8.2.3.1 ұлттық баспасөз
дің қоғамдық-саяси сананы оятудағы рөліне баға беру
|
9.2.3.1 Е.Бекмаха
новтың Қазақстан тарихы ғылымына қосқан үлесін бағалау
|
|
6.2.3.2
Әл-Фарабидің және басқа да ғалымдар дың ортағасыр лық ғылымның дамуына қосқан үлесін анықтау
|
7.2.3.2
XIX ғ. білім беру мен ағарту ісінің даму ерекшеліктерін түсіндіру
|
8.2.3.2
кеңес дәуіріндегі қазақ тілінің ахуалын анықтау
|
9.2.3.2
білім мен ғылым саласындағы мемлекеттік саясатқа баға беру
|
|
6.2.3.3
"Кодекс Куманикус" сөздігінің халықара
лық байланыстардағы рөлін анықтау
|
7.2.3.3
Ы. Алтын сариннің ағарту саласына қосқан үлесін бағалау
|
8.2.3.3
XX ғ. бірінші жартысын
дағы білім мен ғылым саласында
ғы өзгерістер
ді талдау
|
|
|
6.2.3.4
Мұхаммед Хайдар Дулатидің "Тарихи-Рашиди" еңбегінің тарихи маңызын түсіндіру
|
7.2.3.4
Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы, Қ. Халид еңбектерінің тарихи дерек ретіндегі маңызын айқындау
|
8.2.3.4 Қаныш
Сәтбаевтың Қазақстан өнеркәсібі мен ғылымын дамытудағы рөліне баға беру
|
|
|
|
|
7.2.3.5
туристік маршруттарды құру жолдарын ұсыну
|
|
|
мемлекеттің дамуы:
Білім алушылар:
|
Бөлімше
|
5-сынып
шамамен 1миллион жыл бұрын –
Vғасыр
|
6-сынып
VI-XVII ғасырлар
|
7-сынып
XVIII -
XIX ғасырлар
|
8-сынып
XX ғасырдың
бірінші жартысы
|
9-сынып
XX ғасырдың екінші жартысынан бүгінгі күнге дейін
|
3.1. Мемле
кеттің ішкі саясаты
|
5.3.1.1 картадан тайпалық одақтар
дың орнала
суын көрсету
|
6.3.1.1 оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы Түрік қағанаты
ның құрылуы
ның тарихи маңызын анықтау
|
7.3.1.1
Қарақұм және Ордабасы құрылтайларының халықты жоңғар басқын
шылығы
на қарсы жұмылдырудағы рөліне баға беру
|
8.3.1.1
қазақ зиялылары
ның Ресей империясының Мемлекет
тік Думасын
дағы қызметіне баға беру
|
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпрета
ция жасау
|
5.3.1.2
ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің құрылу
ын түсіндіру
|
6.3.1.2
VI-IX ғасырлар
дағы мемлекетер
дің даму ерекшелікте
рін түсіндіріп, олардың ұқсастықта
ры мен айырмашы
лықтарын анықтау
|
7.3.1.2
Қазақ хандығы
ның ішкі саяси жағдайын талдау
|
8.3.1.2
XX ғасырдың басындағы Қазақстан
дағы қоғамдық–саяси процестер
ге баға беру
|
9.3.1.2 қоғамдық-саяси қайраткер
лердің ұлттық мүддені қорғаудағы рөліне баға беру
|
5.3.1.3
тарихи тұлғалар
дың
туған өлке тарихын
дағы ролін түсіндіру
|
6.3.1.3
X ғ. – XIII ғ. басындағы мемлекет
тердің даму ерекшелікте
рін түсіндіріп, олардың ұқсастықта
ры мен айырмашы
лықтарын анықтау
|
7.3.1.3
Ресей империя
сының отарлық саясаты
ның себеп-салдарын анықтау
|
8.3.1.3
1916 жылғы ұлт- азаттық көтеріліс
тің тарихи маңызын анықтау және тұлғалар
дың рөліне баға беру
|
9.3.1.3 Қазақстан Республикасы Конституция
сын мемлекеттің тұрақты даму кепілі ретінде бағалау
|
|
6.3.1.4
тарихи ұғымдарды қолданып, Қарахан мемлекетін
дегі жер иелену ерекшелікте
рін түсіндіру
|
7.3.1.4
патша үкіметі реформа
лары нәтижесіндегі әкімшілік-аумақ тық өзгеріс терді түсіндіру
|
8.3.1.4
"Алаш" партиясы
ның ұлттық мемлекет
тілікті жаңғырту саясатын талдау
|
9.3.1.4
әміршіл-әкімшіл саясатқа қарсы халық наразылықтарын салыстырып, талдау
|
|
6.3.1.5
Отырарды қорғаудағы қала халқының ерлігін сипаттау
|
7.3.1.5
халықтың отаршыл
дыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын анықтау
|
8.3.1.5 Әлихан Бөкейхан
ның саяси көшбасшы
лық қызметіне баға беру
|
9.3.1.5
1986 жылғы Жел-тоқсан оқиғасының тарихи маңыздылы
ғына баға беру
|
|
6.3.1.6
картаны қолданып XIII-XV ғасырлар
дағы мемлекеттердегі саяси үдерістерді түсіндіру
|
7.3.1.6
ұлт-азаттық көтеріліс басшыла
рының рөліне баға беру
|
8.3.1.6 Қазақстан
да құрылған ұлттық автономия
лардың маңызды
лығына баға беру
|
9.3.1.6 Қазақстан
ның тәуелсіздік жолындағы алғашқы қадамдарын анықтап, қорытындылау
|
|
6.3.1.7 ортағасыр
лық мемлекет
тердің ыдырауы
ның негізгі және жанама себептерін анықтау
|
|
8.3.1.7
ХХ ғасырдың
20-30 –жылдар
дағы әміршіл-әкімшіл жүйе саясаты
ның зардапта
рын талдау
|
9.3.1.7
өткен оқиғалармен сабақтастықты орнатып, тәуелсіз Қазақстанның жариялануы
ның тарихи маңызын түсіндіру
|
|
6.3.1.8 Қазақстан аумағын
дағы мемлекет
тердің басқару жүйесінің ерекшеліктерін анықтау
|
|
|
9.3.1.8
Тәуелсіз Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуын талдау
|
|
6.3.1.9
Қазақ хандығы құрылуы
ның тарихи маңызын анықтау
|
|
|
9.3.1.9
ұзақ мерзімді мемлекеттік стратегияларды талдау
|
|
6.3.1.10
қазақ хандары
ның мемлекетті нығайтуда
ғы рөлін анықтау
|
|
|
9.3.1.10 Тәуелсіз мемлекеттің қалыпта-суындағы Елбасы
Н.Назарбаев
тың рөліне баға беру
|
|
6.3.1.11 қоғамдық-саяси өмірдегі сұлтан, би, батыр, жыраулар
дың қызметтерін сипаттау
|
|
|
9.3.1.11 Астананы жаңа Қазақстанның өркендеуінің нышаны ретінде айқындау
|
|
|
6.3.1.12
туған өлке тарихының қазіргі кездегі куәгерлері
нің ерлік істері мен еңбегін сипаттау
|
|
|
|
3.2 Мемле
кеттің сыртқы саясаты
|
5.3.2.1
Қазақ
стан аумағын
дағы ерте көшпелілердің халықара
лық сахнадағы орнын анықтау
|
6.3.2.1
тарихи оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы түркі тілдес тайпалардың миграциялық үдерісін түсіндіру
|
7.3.2.1
Жоңғар шапқыншылығына қарсы күресте танылған хандар мен батырлар дың рөлін түсіндіру
|
8.3.2.1 қазақстан
дықтардың Екінші дүниежүзілік соғысының жеңісіне қосқан үлесін бағалау
|
9.3.2.1
XX ғасырдың екінші жартысындағы әскери-өнеркәсіп кешендерінің Қазақстанға тигізген зардаптарын талдау
|
5.3.2.2 Қазақ
стан аумағын
дағы алғашқы мемлекеттік бірлестік
тердің көрші елдермен қарым-қатына
сын анықтау
|
6.3.2.2
ерте түрік қағанаттары
ның сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтау
|
7.3.2.2
қазақ хандығы
ның сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау
|
8.3.2.2
Б. Момыш
ұлының батырлық, тұлғалық қасиетін айқындау
|
9.3.2.2 Қазақстан Республика
сының халықаралық сахнадағы танылуына баға беру
|
|
6.3.2.3
Атлах шайқасы
ның тарихи маңызын талдау
|
7.3.2.3
Абылай ханның диплома
тиялық шеберлігі мен саясатын бағалау
|
|
9.3.2.3 Қазақстан
ның аймақтық және халықара
лық ұйымдармен байланыс
тарын талдау
|
|
6.3.2.4 қыпшақтар
дың Еуразия тарихында
ғы орнын анықтау
|
|
|
9.3.2.4
қазақ диаспоралары
ның тарихи Отанымен байланысының маңыздылығын айқындау
|
|
6.3.2.5
тарихи оқиғалар
дың өзара байланысын анықтап, Қазақстан аумағында XIII - XV ғасырларда құрылған мемлекеттердің сыртқы саясатын түсіндіру
|
|
|
|
|
6.3.2.6
Қазақ хандары
ның сыртқы саясатын талдау
|
|
|
|
|
6.3.2.7 Орбұлақ шайқасындағы қазақ жасағының әскери өнердегі шеберлігі мен ерлігін бағалау
|
|
|
|
4) Қазақстанның экономикалық дамуы:
Білім алушылар:
|
Бөлімше
|
5-сынып
шамамен
1 миллион жыл бұрын - V ғасыр
|
6-сынып
VI-XVII ғасырлар
|
7-сынып
XVIII - XIX ғасырлар
|
8-сынып
XX ғасырдың бірінші жартысы
|
9-сынып
XX ғасырдың екінші жартысы нан бүгінгі күнге дейін
|
4.1 Шаруа
шылық
|
5.4.1.1
ежелгі адамдар
дың алғашқы кәсібін сипаттау
|
6.4.1.1 көшпелі
лер мен отырықшы
лар арасында
ғы өзара экономика
лық байланыс
тарын анықтау
|
7.4.1.1
жоңғар шапқын
шылығы ның қазақ халқының шаруашылы
ғына
тигізген зардапта
рын анықтау
|
8.4.1.1 деректер мен дәйектерді салыстыру арқылы жаңа экономика
лық саясаттың нәтижесінде орын алған өзгерістерді талдау
|
9.4.1.1
Кеңес үкіметі кезіндегі ауыл шаруашы
лығында орын алған өзгерістер
ге баға беру
|
5.4.1.2
көшпелі мал шаруашы
лығы мен егіншілік
тің қалыпта
суын түсіндіру
|
6.4.1.2 көшпелілер
дің шаруашы
лық өмірінің ерекшеліктерін анықтау
|
7.4.1.2
отарлау саясаты
ның қазақтар
дың дәстүрлі шаруашылығына тигізген әсерін талдау
|
8.4.1.2
күштеп ұжымдас
тыру саясаты
ның ауыл шаруашы
лығына тигізген зардаптарын талдау
|
9.4.1.2
Кеңес үкіметі кезіндегі орын алған әлеуметтік
экономика
лық мәселелерді талдау
|
|
|
7.4.1.3
өлкені дамытуға қолдау көрсеткен тұлғалар
дың қызметіне баға беру
|
|
9.4.1.3 Қазақстан Республика сындағы жекешелен
діру процесінің экономикаға ықпалын талдау
|
|
|
7.4.1.4
өлке дамуы
ның маңызды кезеңде
рін анықтау
|
|
9.4.1.4 аграрлық секторды модерниза
циялау бағыттарын талдау
|
4.2 Өндіріс
тік қатынастар және
сауда
|
5.4.2.1
еңбек құралдары мен қару түрлерін сипаттау
|
6.4.2.1
Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін анықтау
|
7.4.2.1 капиталистік қатынас
тардың экономикаға ықпалын анықтау
|
8.4.2.1 Қазақстан
дағы индустрия
ландырудың жетістік
тері мен кемшіліктерін талдау
|
9.4.2.1 өнеркәсіп
тің ахуалын анықтап, қорытын
ды жасау
|
5.4.2.2
металл өндірісі жетілуі
нің шаруашы
лық салаларына тигізген ықпалын түсіндіру
|
6.4.2.2
Ұлы Жібек жолының халықара
лық қатынастардың дамуындағы орнын анықтау
|
7.4.2.2
сауда қатынас
тарына жәрмеңкелердің әкелген өзгерісте
рін анықтау
|
8.4.2.2
Қазақстан экономика
сының соғыс жағдайына бейімдел
гендігін дәлелдеу
|
9.4.2.2
нарықтық экономика
ның өндірістік қатынас
тарға әсерін талдау
|
5.4.2.3
Ұлы Жібек жолының пайда болуын түсіндіру
|
|
|
|
9.4.2.3 Қазақстан
ның әлемдік экономикаға кірігуін талдау
|
|
|
|
|
9.4.2.4 сыртқы сауданың экономикаға әсерін зерттеу
|
25. Бөлімді және тақырыптарды оқытуға арналған сағат санын мұғалім бөледі.
26. Осы оқу бағдарламасы Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес іске асырылады.
3-параграф. Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған "Қазақстан тарихы" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспар
5-сынып:
Бөлім
|
Тақырыптар, мазмұны
|
Оқыту мақсаттары
|
1-тоқсан
|
Қазақстандағы ежелгі адамдардың өмірі
|
Кіріспе сабақ
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның ежелгі тарихында не оқытылады?
|
Ежелгі Қазақстан тарихына жалпы шолу
|
Алғашқы адамдардың өмірі
Зерттеу сұрағы: Алғашқы адамдар қалай өмір сүрді?
|
5.1.1.1алғашқы адамдардың антропологиялық белгілерін сипаттау;
5.1.2.1 алғашқы адамдардың тұрмыс-тіршілігін шығармашылық түрде көрсету
|
Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің тұрақтары
Зерттеу сұрағы: Археологтар Қазақстан жерінен тас дәуіріне жататын қандай олжаларды тапты?
|
5.2.3.1 қазақстандық ғалымдардың археологиялық жаңалықтарын білу;
5.2.2.1 археологиялық ескерткіштерді сипаттау;
5.4.2.1 еңбек құралдары мен қару түрлерін сипаттау
|
Адамдардың шаруашылық өміріндегі өзгерістер және еңбек құралдарының жетілдірілуі
Зерттеу сұрағы: Мезолит пен неолит дәуірлерінде алғашқы адамдардың өмірі қалай өзгерді?
|
5.4.1.1 ежелгі адамдардың кәсібін сипаттау;
5.4.2.1 еңбек құралдары мен қару түрлерін сипаттау
|
Ботай мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Не себепті ботайлықтарды жылқыны алғашқы қолға үйретушілер деп атайды?
|
5.4.1.1 ежелгі адамдардың кәсібін сипаттау
|
Қазақстан аумағында металлургияның пайда болуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстан жерінде металды өндіру ежелгі адамдардың өмірін қалай өзгертті?
|
5.4.2.2 металл өндірісі жетілуінің шаруашылық салаларына тигізген ықпалын түсіндіру
|
Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеттері
Зерттеу сұрағы:
Қазақстандағы қола дәуірі ескерткіштерінің қандай ерекшеліктері бар?
|
5.2.2.2 археологиялық деректерге сүйене отырып, андронов және беғазы-дәндібай мәдениеттерінің белгілерін анықтау;
5.2.2.5 Ә.Марғұланның Қазақстан археологиясының дамуына қосқан үлесін айқындау
|
Қазақстандағы жартастарға салынған ежелгі суреттер
Зерттеу сұрағы: Тасқа салынған суреттер ежелгі адамдардың дүниетанымын қалай бейнелейді?
|
5.2.1.1 алғашқы адамдардың наным-сенімдерін сипаттау;
5.2.2.1 археологиялық ескерткіштерді сипаттау
|
Ежелгі адамдардың өміріне саяхат
|
5.1.2.1 алғашқы адамдардың тұрмыс- тіршілігін шығармашылық түрде көрсету
|
Өлкетану
|
Туған өлкенің аңыз-ертегілері
|
5.2.2.9 өлкенің аңыз-ертегілерінің мән-мағынасын түсіндіру
|
2- -тоқсан
|
Ежелгі көшпелілер өмірі
|
Қазақстан аумағында темірдің игерілуі
Зерттеу сұрағы: Темір өндіру адамдар өмірін қалай өзгертті?
|
5.4.2.2 металл өндірісі жетілуінің шаруашылық салаларына тигізген ықпалын түсіндіру
|
Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы
Зерттеу сұрағы: Көшпелі мал шаруашылығы неліктен Қазақстанның ежелгі тұрғындары шаруашылығының негізгі түріне айналды?
|
5.4.1.2 көшпелі мал шаруашылығы мен егіншіліктің қалыптасуын түсіндіру;
5.2.2.6 көшпелілердің әлемдік өркениетке қосқан үлесін білу
|
Ежелгі көшпелілердің материалдық мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Көшпелілер баспанасының ерекшелігі неде?
|
5.2.2.3 ежелгі тайпалардың қолданбалы өнер ерекшеліктерін сипаттау;
5.2.2.6 көшпелілердің әлемдік өркениетке қосқан үлесін түсіну
|
Ежелгі көшпелілердің дүниетанымы
Зерттеу сұрағы: Көшпелілердің қандай салт-дәстүрлері бүгінгі күнге дейін сақталды?
|
5.2.1.2 ежелгі тайпалардың дүниетанымын сипаттау
|
Сақтар
|
Сақтар туралы тарихи мәліметтер
Зерттеу сұрағы: Қандай тарихи дереккөздер сақтар туралы мәлімет береді?
|
5.3.1.1 картадан тайпалық одақтардың орналасуын көрсету;
5.3.1.2 ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің құрылуын түсіндіру
|
"Алтын адам" археологиялық олжасы
Зерттеу сұрағы: Есік обасынан табылған "Алтын адам" кім болды?
|
5.2.3.1 қазақстандық ғалымдардың археологиялық жаңалықтарын білу;
5.2.2.4 Есік обасынан табылған "Алтын адам" археологиялық олжасының ерекшеліктерін анықтау;
5.2.1.2 ежелгі тайпалардың дүниетанымын сипаттау
|
Өлкетану
|
Өлкенің тарихи ескерткіштері
|
5.2.2.8 өлкедегі тарихи ескерткіштердің құндылығын түсіну
|
3-тоқсан
|
Сақтар
|
Шілікті және Бесшатыр патша қорғандары
Зерттеу сұрағы: Неліктен Шілікті мен Бесшатыр "патша қорғандары" деп аталады?
|
5.2.2.1 археологиялық ескерткіштерді сипаттау;
5.1.2.2 әлеуметтік топтардың ерекшелік терін түсіндіру;
5.2.1.2 ежелгі тайпалардың дүниетанымын сипаттау
|
Берел қорғандары
Зерттеу сұрағы. Берел қорымынан табылған олжалар сақтардың мәдениетін қалай сипаттайды?
|
5.2.2.1 археологиялық ескерткіштерді сипаттау;
5.2.1.2 ежелгі тайпалардың дүниетанымын сипаттау;
5.2.2.3 ежелгі тайпалардың қолданбалы өнер ерекшеліктерін сипаттау
|
Тасмола археологиялық мәдениеті
Зерттеу сұрағы: "Мұртты обалардың" ерекшелігі неде?
|
5.2.2.1 археологиялық ескерткіштерді сипаттау;
5.2.1.2 ежелгі тайпалардың дүниетанымын сипаттау
|
Сақ патшайымы Томирис
Зерттеу сұрағы: Тарихи деректерде Томиристің бейнесі қалай сипатталған?
|
5.3.2.1 Қазақстан аумағындағы ерте көшпелілердің халықаралық сахнадағы орнын анықтау
|
Шырақтың ерлігі
Зерттеу сұрағы: Сақтар тәуелсіздік үшін қалай күресті?
|
5.3.2.1 Қазақстан аумағындағы ерте көшпелілердің халықаралық сахнадағы орнын анықтау
|
Сақтардың Александр Македонский әскеріне қарсы күресі
Зерттеу сұрағы: Неліктен Александр Македонский дің сақтарға жасаған жорығы сәтсіз аяқталды?
|
5.3.2.1 Қазақстан аумағындағы ерте көшпелілердің халықаралық сахнадағы орнын анықтау
|
Үйсіндер мен қаңлылар
|
Үйсіндер туралы жазба деректер
Зерттеу сұрағы: Қытай авторлары үйсіндердің өмірін қалай сипаттады?
|
5.3.1.2 ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің құрылуын түсіндіру;
5.1.2.2 әлеуметтік топтардың ерекшеліктерін түсіндіру;
5.3.2.2 Қазақстан аумағындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің көрші елдермен қарым-қатынасын анықтау
|
Қаңлылардың қалалық мәдениетінің дамуы
Зерттеу сұрағы: Қаңлыларда қала мәдениетінің дамуы немен байланысты?
|
5.4.2.3 Ұлы Жібек жолының пайда болуын түсіндіру;
5.3.2.2 Қазақстан аумағындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің көрші елдермен қарым-қатынасын анықтау
|
Қаңлылардың қоғамдық құрылысы
Зерттеу сұрағы: Сыма Цянь қаңлы қоғамын қалай сипаттады?
|
5.1.2.2 әлеуметтік топтардың ерекшеліктерін түсіндіру;
5.3.1.2 ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің құрылуын түсіндіру
|
Үйсіндер мен қаңлылардың материалдық және рухани мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Үйсіндер мен қаңлылар мәдениетінің ерекшеліктері қандай?
|
5.2.2.3 ежелгі тайпалардың қолданбалы өнер ерекшеліктерін сипаттау;
5.2.2.6 көшпелілердің әлемдік өркениетке қосқан үлесін түсіну
|
Өлкетану
|
Өңірдің тарихи тұлғалары: билер, батырлар және ақындар
|
5.3.1.3 тарихи тұлғалардың туған өлке тарихындағы ролін түсіндіру
|
4-тоқсан
|
Ғұндар
|
Ғұн тайпаларының бірігуі
Зерттеу сұрағы: Неге Мөде шаньюй "Жер – мемлекеттің негізі" деді?
|
5.3.1.1 картада тайпалық одақтардың орналасуын көрсету;
5.3.1.2 ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің құрылуын түсіндіру
|
Ғұндардың көрші мемлекеттермен қарым-қатынастары
Зерттеу сұрағы: Ғұндармен Ұлы Қытай қорғанының салынуы арасында қандай байланыс бар?
|
5.3.2.2 Қазақстан аумағындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің көрші елдермен қарым-қатынасын анықтау
|
Ғұндардың Батысқа қоныс аударуы
Зерттеу сұрағы: Ғұндардың Батысқа қоныстануы қандай өзгерістерге әкелді?
|
5.1.1.3 ғұндардың қоныс аудару бағыттарын тарихи картадан көрсету
|
Аттила және оның жаулаушылық жорықтары
Зерттеу сұрағы: Ежелгі авторлар Аттилаға қандай баға береді?
|
5.1.1.3 ғұндардың қоныс аудару бағыттарын тарихи картадан көрсету;
5.3.2.2 Қазақстан аумағындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің көрші елдермен қарым-қатынасын анықтау
|
Сарматтар
|
Сарматтардың қоғамдық құрылысы мен шаруашылық өмірі
Зерттеу сұрақтары: Сармат қоғамы несімен ерекшеленеді?
|
5.2.2.1 археологиялық ескерткіштерді сипаттау;
5.2.2.3 ежелгі тайпалардың қолданбалы өнер ерекшеліктерін сипаттау;
5.3.1.1 картада тайпалық одақтардың орналасуын көрсету;
5.1.2.2 әлеуметтік топтардың ерекшеліктерін түсіндіру
|
Сарматтардың саяси тарихы
Зерттеу сұрағы: Сарматтар қандай мемлекеттермен өзара қарым-қатынаста болды?
|
5.3.2.1 Қазақстан аумағындағы ерте көшпелілердің халықаралық сахнадағы орнын анықтау
|
Ежелгі Қазақстан тарихына шолу
|
Ежелгі Қазақстан адамдарының антропологиялық тұрпаты
Зерттеу сұрағы: Ежелгі Қазақстан адамдарының антропологиялық тұрпаты қалай өзгерді?
|
5.1.1.2 Ежелгі Қазақстан адамдарының антропологиялық тұрпатын анықтау
|
Ежелгі Қазақстанға саяхат
|
5.4.1.1 ежелгі адамдардың алғашқы кәсібін сипаттау;
5.4.1.2 көшпелі мал шаруашылығы мен егіншіліктің қалыптасуын түсіндіру;
5.4.2.1 еңбек құралдары мен қару түрлерін сипаттау;
5.4.2.3 Ұлы Жібек жолының пайда болуын түсіндіру
|
Өлкетану
|
Өлкетану мұражайы және тарихи жәдігерлер
|
5.2.2.7 тарихи мұраны жеткізудегі жәдігерлердің рөлін сипаттау
|
Қайталау
|
6- сынып:
Бөлім
|
Тақырыптар, мазмұны
|
Оқыту мақсаттары
|
1-тоқсан
|
VI - IX ғасырлардағы Қазақстан
|
Кіріспе сабақ
Зерттеу сұрағы: Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы нені оқытады?
|
Орта ғасырлардағыҚазақстан тарихына жалпы шолу
|
Қазақстан аумағындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер
Зерттеу сұрағы: VI-IX ғасырларда билік құрған қай қағандардың есімдері тарихта сақталды?
|
6.3.1.1 оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы Түрік қағанаты құрылуының тарихи маңызын анықтау;
6.3.1.2 VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.3.2.2 ерте түрік қағанаттарының сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтау;
6.2.1.3 тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттау үшін "Ұлы Дала" ұғымын қолдану
|
Көне түркі жазуы
Зерттеу сұрағы: Білге қаған мен Күлтегіннің мемлекетті нығайтудағы саясаты бізге қандай деректерден белгілі?
|
6.3.1.2 VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.2.3.1 көне түркі жазуының маңызын түсіндіру
|
Атлах шайқасы
Зерттеу сұрағы: Неліктен Атлах шайқасын "халықтар шайқасы" деп атайды?
|
6.3.2.3 Атлах шайқасының тарихи маңызын талдау;
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау
|
Оғыз мемлекеті
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның орта ғасырлар тарихында Оғыз мемлекетінің алатын орны қандай?
|
6.3.1.2 VI-IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
|
Қимақ қағанаты
Зерттеу сұрағы: Қимақтарда қалалық мәдениетінің дамуын қандай деректер дәлелдейді?
|
6.4.2.1 Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін анықтау;
6.4.1.1 көшпелілер мен отырықшылар арасындағы өзара экономикалық байланыстарды анықтау
|
Түріктер туралы тарихи деректер
Зерттеу сұрағы: Қытай және араб деректері түркілер туралы қандай ақпарат береді?
|
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау;
6.4.1.2 көшпелілердің шаруашылық өмірінің ерекшеліктерін анықтау;
6.2.1.1 түркілердің дүниетанымдық ерекшеліктерін түсіндіру
|
Түркі әлемі қалыптасуының басталуы
Зерттеу сұрағы: Түрік тілдес халықтардың миграциясы Еуразия тарихына қаншалықты әсерін тигізді?
|
6.3.2.1 тарихи оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы түркі тілдес тайпалардың миграциясын түсіндіру;
6.1.1.1 түркі тілдес тайпаларды атап, картадан олардың аумақтық орналасуын көрсету
|
Өлкетану
|
Топонимдер – өткен заманнын куәгерлері (жер-су атауларының тарихы).
|
6.2.2.6 жергілікті жер, қала, өзен, көл, тау атауларының шығу тарихын түсіндіру
|
2-тоқсан
|
X ғасыр –
XІІІ ғасырдың басындағы Қазақстан
|
X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы саяси процестер
Зерттеу сұрағы: X ғасыр - XIII ғасырдың басында саяси карта қаншалықты өзгерді?
|
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.3.1.7 ортағасырлық мемлекеттердің ыдырауының негізгі және жанама себептерін анықтау
|
Қарахан мемлекеті
Зерттеу сұрағы: Неліктен Қарахан мемлекеті ислам дінін мемлекеттік дін деп жариялады?
|
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.2.1.2 ислам дінінің қоғамдық өмірге ықпалын анықтау;
6.3.1.4 тарихи ұғымдарды қолданып, Қарахан мемлекетіндегі жер иелену ерекшеліктерін түсіндіру
|
Наймандар, керейіттер және жалайырлар
Зерттеу сұрағы: Наймандар, керейіттер мен жалайырлардың ортағасырларлық саяси сахнадағы рөлі қандай болды?
|
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
|
Қыпшақ хандығы
Зерттеу сұрағы: Не себепті Еуразия даласы "Дешті Қыпшақ" деп аталды?
|
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.3.2.4 қыпшақтардың Еуразия тарихындағы орнын анықтау;
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау;
6.2.1.3 тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттауда "Ұлы Дала" ұғымын қолдану
|
Халықаралық байланыстардың дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі
Зерттеу сұрағы: Ұлы Жібек жолы халықаралық байланыстардың дамуына ықпал етті ме?
|
6.4.2.2 Ұлы Жібек жолының халықаралық қатынастардың дамуындағы орнын анықтау
|
Ортағасырлық Қазақстанның экономика лық және мәдени дамуына Ұлы Жібек жолының ықпалы
Зерттеу сұрағы: Ұлы Жібек жолы ортағасырлық Қазақстанның экономикалық және мәдени дамуына қалай әсер етті?
|
6.4.2.1 Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін анықтау;
6.4.1.1 көшпелілер мен отырықшылар арасындағы өзара экономикалық байланыстарын анықтау;
6.2.2.2 ортағасырлық сәулет өнері ескерткіштерінің ерекшеліктерін түсіндіру
|
Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Әлем өркениетінің дамуына түрік мәдениеті қандай үлес қосты?
|
6.2.2.5 көшпелілердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттау;
6.2.2.2 ортағасырлық сәулет өнері ескерткіштерінің ерекшеліктерін түсіндіру;
6.2.3.2 Әл-Фарабидің және басқа да ғалымдардың ортағасырлық ғылымның дамуына қосқан үлесін анықтау;
6.2.2.4 түркі кезеңіндегі қоғамды бейнелеуде М. Қашғари, Ж. Баласағұн және А. Яссауи еңбектерінің тарихи құндылығын түсіндіру;
6.2.3.3 "Кодекс Куманикус" сөздігінің халықаралық байланыстардағы рөлін анықтау
|
Өлкетану
|
Мәдени-тарихи дәстүрді сақтаушылар: өлкенің ұлттық қолөнері
|
6.2.2.7 өлкенің дәстүрлі көркем мәдениетін жандандыруға үлесін қосқан шеберлерді айқындау
|
Қайталау
|
3-тоқсан
|
XIII - XV ғасырдың
бірінші
жартысындағы Қазақстан
|
Моңғол империясының құрылуы
Зерттеу сұрағы: Моңғолдар мемлекеттілік деңгейге қалай жетті?
|
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау;
6.3.1.6 картаны қолдану арқылы XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси процестерді түсіндіру
|
Қазақстандағы моңғол шапқыншылығы
Зерттеу сұрағы: Неліктен Шыңғыс хан әскерлері Отырарды алты ай бойы ала алмады?
|
6.3.1.6 картаны қолданып XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси процестерді түсіндіру;
6.3.1.5 Отырарды қорғаудағы қала халқының ерлігін сипаттау
|
Моңғол шапқыншылықтарының салдары
Зерттеу сұрағы: Орталық Азияға ең үлкен өзгерісті әкелген кімдер: қыпшақтар ма, әлде моңғолдар ма?
|
6.1.1.2 XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау;
6.3.1.8 Қазақстан аумағындағы мемлекеттердің басқару жүйесінің ерекшеліктерін анықтау
|
Қазақстан аумағында ұлыстардың құрылуы
Зерттеу сұрағы: Моңғол ұлыстарының құрылуы нәтижесінде саяси картада қандай өзгерістер болды?
|
6.3.1.6 картаны қолдану арқылы XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси процестерді түсіндіру;
6.1.1.2 XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау;
6.3.1.7 ортағасырлық мемлекеттердің ыдырауының негізгі және жанама себептерін анықтау
|
Ақ Орда
Зерттеу сұрағы: Қазақ мемлекеттілігінің қалыптасуындағы Ақ Орданың рөлі қандай болды?
|
6.3.1.6 картаны қолданып XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси үдерістерді түсіндіру;
6.1.1.2 XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау;
6.3.2.5 тарихи оқиғалардың өзара байланысын анықтап, Қазақстан аумағында XIII XV ғасырларда құрылған мемлекеттердің сыртқы саясатын түсіндіру
|
Моғолстан. Әбілқайыр хандығы
Зерттеу сұрағы: Моғолстан мен Әбілқайыр мемлекеттеріндегі оқиғалар қандай саяси өзгерістерге әкелді?
|
6.3.1.6 картаны қолданып XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси үдерістерді түсіндіру;
6.1.1.2 XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау;
6.3.2.5 тарихи оқиғалардың өзара байланысын анықтап, Қазақстан аумағында XIII - XV ғасырларда құрылған мемлекеттердің сыртқы саясатын түсіндіру
|
XIII - XV ғасырлардағы Қазақстанның мәдениеті
Зерттеу сұрағы:
XIII - XV ғасырлардағы өнер мен әдебиет ортағасырлық қоғамды қалай бейнелейді?
|
6.2.2.1 күй, аңыз, шежіре, эпостық жырлардың тарихи дереккөзі ретіндегі маңыздылығын айқындау
|
Ортағасырлық саяхатшылардың Қазақстан туралы мәліметтері
Зерттеу сұрағы:
Ортағасырлық саяхатшылар Қазақстанды қалай сипаттады?
|
6.4.1.2 көшпелілердің шаруашылық өмірінің ерекшеліктерін анықтау;
6.2.2.5 көшпелілердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттау
|
Қазақ халқының қалыптасуы
|
Қазақ халқының қалыптасу процесінің аяқталуы
Зерттеу сұрағы: Ұлы Дала мұрагері – қазақ халқы қалай қалыптасты?
|
6.1.1.3 ежелгі және ортағасырлар тарихының оқиғалары арасында байланыс орнату арқылы қазақ халқы қалыптасуының негізгі кезеңдерді анықтау;
6.1.1.4 "қазақ" этнонимінің мағынасын түсіндіру
|
Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуы
|
Қазақ хандығының құрылуы
Зерттеу сұрағы: Неліктен Қазақ хандығы Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет деп саналады?
|
6.3.1.9 Қазақ хандығы құрылуының тарихи маңызын анықтау;
6.2.3.4 М.Х.Дулатидің "Тарихи-Рашиди" еңбегінің маңыздылығын түсіндіру;
6.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау;
6.2.1.3 тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттауда "Ұлы Дала" ұғымын қолдану
|
Өлкетану
|
Бір халық – бір ел – бір тағдыр (менің өлкемнің халықтары)
|
6.1.2.2 өлкедегі әр түрлі ұлттардың
тарихын,салт-дәстүрін сипаттау
|
4-тоқсан
|
Қазақ хандығының XVI - XVII ғасырлардағы дамуы
|
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының күшеюі
Зерттеу сұрағы: Не себепті Қадырғали Жалайыр: "Жәнібек ханның ұлдарының арасында аса белгілі болғаны Қасым хан еді..." деп жазды?
|
6.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау;
6.3.2.6 қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау
|
Хақназар хан кезіндегі Қазақ хандығының сыртқы саясаты
Зерттеу сұрағы: Неліктен Хақназар хан билеген кезеңді Қазақ хандығының "қайта жаңғыруы" деп атайды?
|
6.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау;
6.3.2.6 қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау
|
Тәуекел хан тұсындағы Қазақ хандығының оңтүстік шекараларының нығаюы
Зерттеу сұрағы: Тәуекел хан қазақ жерлерін біріктіру мақсатында қандай саясат ұстанды?
|
6.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау;
6.3.2.6 қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау
|
Есім хан билігі кезіндегі Қазақ хандығы бірлігінің нығаюы
Зерттеу сұрағы: Есім хан Қазақ хандығының біртұтастығын қалай сақтап қалды?
|
6.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау;
6.3.2.6 қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау
|
Жәңгір хан тұсындағы қазақ-жоңғар қарсылығы
Зерттеу сұрағы: Орбұлақ шайқасының әлемдік әскери өнер тарихындағы алатын орны қандай?
|
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнері жетістіктерін сипаттау;
6.3.2.7 Орбұлақ шайқасындағы қазақ жасағының әскери өнердегі шеберлігі мен ерлігін бағалау
|
Тәуке хан тұсындағы қазақтардың қоғамдық-құқықтық жүйесі
Зерттеу сұрағы: Неліктен А. Левшин Тәуке ханды "Дала Ликургі" деп атады?
|
6.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау;
6.3.2.6 қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау
|
Қазақ хандығының әлеуметтік құрылымы
Зерттеу сұрағы: Әлеуметтік топтар қазақ қоғамында қандай рөл атқарды?
|
6.1.2.1 Қазақ хандығындағы әлеуметтік топтардың орнын анықтау;
6.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдегі сұлтан, би, батыр, жыраулардың қызметтерін сипаттау
|
XVI - XVII ғасырлардағы экономика мен мәдениет
|
XVI-XVII ғасырлардағы қазақтардың рухани мәдениеті
Зерттеу сұрағы: XVI - XVII ғасырлардағы қазақтардың рухани мәдениетінде халық өмірі қалай көрініс табады?
|
6.2.2.1 күй, аңыз, шежіре, эпостық жырлардың тарихи дереккөзі ретіндегі
маңыздылығын айқындау
|
XVI - XVII ғасырлардағы қазақтардың материалдық мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Неліктен киіз үй көшпелілердің материалдық мәдениетінің ең жоғарғы үлгісі деп саналады?
|
6.2.2.5 көшпелілердің қолданбалы өнердегі жетістіктерін сипаттау
|
Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы
Зерттеу сұрағы: Көшпелілердің дәстүрлі шаруашылығының ерекшелігі неде?
|
6.4.1.2 көшпелілердің шаруашылық өмірінің ерекшеліктерін анықтау
|
Өлкетану
|
Туған өлке тарихының қазіргі кездегі куәгерлері
|
6.3.1.12 туған өлке тарихының қазіргі кездегі куәгерлерінің ерлік істері мен еңбегін сипаттау
|
Қайталау
|
7-сынып:
Бөлім
|
Тақырыптар, мазмұны
|
Оқыту мақсаттары
|
1-тоқсан
|
Қазақ-жоңғар соғыстары
|
Жоңғар басқыншылығына қарсы Отан соғысының басталуы
Зерттеу сұрағы: Не себепті "Елім-ай" бүкілхалықтық әнге айналды?
|
7.1.1.1 жоңғар шапқыншылығы кезіндегі демографиялық өзгерістерді және миграциялық процестерді түсіндіру;
7.2.2.1халық ауыз әдебиеті мен музыка өнері туындыларының тарихи дереккөзі ретінде құндылығын бағалау;
7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;
7.4.1.1 жоңғар шапқыншылығының қазақ халқының шаруашылығына тигізген зардаптарын анықтау
|
Біртұтас халық жасағының ұйымдастырылуы
Зерттеу сұрағы: Неліктен Ордабасы ел бірлігінің нышаны болды?
|
7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;
7.3.1.1 Қарақұм және Ордабасы құрылтайларының халықты жоңғар басқыншылығына қарсы жұмылдырудағы рөліне баға беру
|
Қазақ-жоңғар шайқастары
Зерттеу сұрағы: Неліктен Аңырақай шайқасы қазақ-жоңғар соғысындағы түбегейлі бетбұрыс деп саналады?
|
7.3.2.1 Жоңғар шапқыншылығына қарсы күресте танылған хандар мен батырлардың рөлін түсіндіру
|
XVIII ғасырдағы Қазақ хандығы
|
XVIII ғасырдың басына дейінгі қазақ-орыс қарым-қатынастарының тарихы
Зерттеу сұрағы: Неліктен Ресей Қазақстанды Азияға шығудың "кілті мен қақпасы" деп санады?
|
7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;
7.3.2.2 Қазақ хандығының сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау
|
Қазақ хандығының Ресей империясына қосылуының басталауы
Зерттеу сұрағы: Әбілқайыр ханның Анна Иоанновна патшайымға жазған хатының себептері мен салдары қандай болды?
|
7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;
7.3.2.2 Қазақ хандығының сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау
|
Абылай ханның ішкі және сыртқы саясаты
Зерттеу сұрағы:Дербес Қазақ мемлекетін сақтап қалудағы Абылай ханның рөлі қандай?
|
7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;
7.3.2.3 Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатын бағалау
|
Өлкетану
|
Туристік маршруттар
|
7.2.3.5 туристік маршруттарды құру жолдарын ұсыну
|
2-тоқсан
|
XVIII ғасырдағы Қазақстанның мәдениеті
|
XVIII ғасырдағы халық ауыз әдебиеті
Зерттеу сұрағы: XVIII ғасырда ақын-жыраулар шығармаларында тарихи оқиғалар қалай көрініс тапты?
|
7.2.2.1 халық ауыз әдебиеті мен музыка өнері туындыларының тарихи дереккөзі ретінде құндылығын бағалау;
7.2.1.1 салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың құндылықтары мен маңыздылығын анықтау
|
XVIII ғасырдағы қазақтардың материалдық мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Қазақтың ұлттық қолданбалы өнерінің бірегейлігі неде?
|
7.2.2.4 қолданбалы өнердің жетістіктерін бағалау
|
Отарлау және ұлт-азаттық күрес
|
XVIII ғасырдағы Қазақстандағы казак-әскери отаршылдығы
Зерттеу сұрағы: Қазақстанды отарлауды Ресей империясы қалай жүзеге асырды?
|
7.3.1.3 Ресей империясының отарлық саясатының себеп-салдарын анықтау
|
Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс
Зерттеу сұрағы: Сырым Датұлы Кіші жүз қазақтарының қандай құқықтарын қорғауды көздеді?
|
7.3.1.5 халықтың отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын анықтау;
7.3.1.6 ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының рөліне баға беру
|
1822-1824 жылдардағы патша реформалары
Зерттеу сұрағы: Неліктен XX ғасырдың 20-шы жылдарында Қазақстанда әкімшілік реформалар жүргізілді?
|
7.3.1.4 Патша үкіметі реформалары нәтижесіндегі әкімшілік-аумақтық өзгерістерді түсіндіру;
7.1.2.1 дәстүрлі қазақ қоғамындағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау
|
1836-1838 жылдардағы Бөкей Ордасындағы қазақтардың көтерілісі
Зерттеу сұрағы: Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлын қандай ортақ идея біріктірді?
|
7.3.1.5 қазақ халықының отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын анықтау;
7.3.1.6 ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының рөліне баға беру
|
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс
Зерттеу сұрағы: Кенесары хан бастаған ұлт-азаттық күрес неліктен жалпы ұлттық сипатқа ие болды?
|
7.3.1.5 халықтың отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын анықтау;
7.3.1.6 ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының рөліне баға беру
|
Өлкетану
|
Жомарт жүрек
|
7.4.1.3 өлкені дамытуға қолдау көрсеткен тұлғалардың қызметіне баға беру
|
Қайталау
|
3-тоқсан
|
Отарлау және ұлт-азаттық күрес
|
XIX ғасырдың 40-60 жылдарындағы қазақтардың ортаазиялық хандықтармен қарым-қатынастары
Зерттеу сұрағы: Неліктен Орта Азия хандықтарының Қазақстанның оңтүстік аймақтарына экспансиясы күшейді?
|
7.3.1.5 халықтың отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын анықтау;
7.3.1.6 ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының рөліне баға беру
|
Қазақстанның Ресей империясына қосылуының аяқталуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның оңтүстік аймақтарының Ресей империясына қосылуының ерекшеліктері қандай?
|
7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;
7.3.2.2 Қазақ хандығының сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау
|
Қазақстан Ресей империясы
ның құрамында
|
XIX ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстандағы әкімшілік-аумақтық реформалар
Зерттеу сұрағы: Патша өкіметі тарапынан "бөліп ал да, билей бер" ұстанымы қалай жүзеге асты?
|
7.3.1.3 Ресей империясының отарлық саясатының себеп-салдарын анықтау;
7.3.1.4 Патша үкіметі реформалары нәтижесіндегі әкімшілік-аумақтық өзгерістерді түсіндіру;
7.1.2.1 дәстүрлі қазақ қоғамындағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау
|
Қазақтардың 1860-1870 жылдардағы азаттық күресі
Зерттеу сұрағы: XIX ғасырдың 60-70 жылдарындағы ұлт-азаттық көтерілістердегі халық талаптарының сабақтастығы неден көрінді?
|
7.3.1.5 қазақ халықының отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын анықтау
|
Қазақстандағы жаппай отаршылдық қоныс аудару саясаты
Зерттеу сұрағы: Патша өкіметінің қоныстандыру саясаты қазақ қоғамының өмірін қалай өзгертті?
|
7.4.1.2 отарлау саясатының қазақтардың дәстүрлі шаруашылығына тигізген әсерін талдау;
7.1.1.2 Ресей империясының қоныстандыру саясатының себептері мен салдарын талдау;
7.1.2.1 дәстүрлі қазақ қоғамындағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау
|
Қазақстан Ресей империясы
ның құрамында
|
Қазақстанда капиталистік қатынастардың дамуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның өнеркәсіптік дамуы қалай басталды?
|
7.4.2.1 капиталистік қатынастар дамуының Қазақстанның экономикасына ықпалын анықтау
|
Жәрмеңке саудасының дамуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстанда неліктен жәрмеңке саудасы дамыды?
|
7.4.2.2 сауда қатынастарына жәрмеңкелердің әкелген өзгерістерін анықтау
|
XIX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамы
Зерттеу сұрағы: "Зар заман" өкілдерінің қоғамдық-саяси көзқарастары қандай факторлардың әсерінен қалыптасты?
|
7.2.1.2 ұлттық құндылықтарға отаршылдық саясаттың кері әсерін талдау;
7.1.2.2 қазақ зиялыларының қалыптасуының маңыздылығын түсіндіру
|
Өлкетану
|
Туған өлкенің шежіресі
|
7.4.1.4 өлке дамуының маңызды кезеңдерін анықтау;
7.2.2.5 өлкенің тарихи оқиғалар хроникасын
құру
|
4-тоқсан
|
XIХ ғасыр -XX ғасырдың басындағы
Қазақстанның мәдениеті
|
XIX ғасырдағы мәдениеттің дамуы
Зерттеу сұрағы: Неге XIX ғасыр қазақ халқының дәстүрлі музыка өнерінің гүлденген дәуірі деп саналады?
|
7.2.1.1 салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың құндылықтары мен маңыздылығын анықтау;
7.2.2.1 халық ауыз әдебиеті мен музыка өнері туындыларының тарихи дереккөзі ретінде құндылығын бағалау;
7.2.2.3 ұлттық музыкалық аспаптардың қолдану ерекшеліктерін сипаттау
|
XIX ғасырдағы білім беру мен ағарту ісі
Зерттеу сұрағы: XIX ғасырда Қазақстанда оқу-ағартушылық мекемелер қандай түрде дамыды?
|
7.2.3.2 XIX ғасырдағы білім беру мен ағарту ісінің даму ерекшеліктерін түсіндіру
|
Шоқан Уәлиханов – алғашқы қазақ ғалымы
Зерттеу сұрағы: Неге С. Мұқанов Шоқан Уәлихановқа арналған шығармасын "Аққан жұлдыз" деп атады?
|
7.2.3.1 Шоқан Уәлихановтың ғылыми зерттеулерінің тарихи құндылығын анықтау
|
Ы. Алтынсарин – жаңашыл –педагог
Зерттеу сұрағы: Ыбырай Алтынсариннің халық ағарту саласындағы жаңашылдығы неден байқалады?
|
7.2.3.3 Ыбырай Алтынсариннің ағарту саласына қосқан үлесін бағалау
|
Абай Құнанбаев – ұлы ойшыл
Зерттеу сұрағы: Неліктен Абай Құнанбайұлын "Хәкім Абай" деп атады?
|
7.2.2.2 Абай Құнанбаевтың ақын, ойшыл, қоғам қайраткері ретіндегі қызметіне баға беру
|
XIX ғасырдың соңы – XX ғасырдың басындағы Қазақтардың ауызша тарихи дәстүрлерінің дамуы
Зерттеу сұрағы:
Ш. Құдайбердіұлы, М. Көпейұлы, Қ. Халид еңбектерінің тарихи құндылығы неде?
|
7.2.3.4 Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы, Қ.Халид еңбектерін тарихи дерек ретіндегі маңызын айқындау
|
Өлкетану
|
Менің мектебімнің тарихы
|
7.2.2.6 түрлі дереккөздер негізінде өз мектебінің тарихын анықтау
|
Қайталау
|
8- сынып:
Бөлім
|
Тақырыптар, мазмұны
|
Оқыту мақсаттары
|
1-тоқсан
|
ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан
|
Қазақстанның ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы
Зерттеу сұрағы: Не себепті А. Байтұрсынов: "Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды", - деп санады?
|
8.3.1.1 қазақ зиялыларының Ресей империясының Мемлекеттік Думасындағы қызметіне баға беру;
8.3.1.2 XX ғасыр басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси процестерге баға беру
|
Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс
Зерттеу сұрағы: 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс неліктен бүкілхалықтық сипат алды?
|
8.3.1.2 XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси процестерге баға беру;
8.3.1.3 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің тарихи маңызын анықтау және тұлғалардың рөліне баға беру
|
1917 жылғы ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы және оның Қазақстанға әсері
Зерттеу сұрағы: Қазақстанда 1917 жылы саяси белсенділіктің артуы қандай оқиғалардан көрініс тапты?
|
8.3.1.2 XX ғасыр басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси процестерге баға беру
|
"Алаш" қозғалысы және қазақ ұлттық идеясы
Зерттеу сұрағы: Неліктен "Алаш" партиясы халық қолдауына ие болды?
|
8.1.2.1 қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау;
8.3.1.4 "Алаш" партиясының ұлттық мемлекеттілікті жаңғыртудағы саясатын талдау;
8.2.3.1 ұлттық баспасөздің қоғамдық-саяси сананы оятудағы рөліне баға беру
|
XX ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының көрнекті өкілдері
Зерттеу сұрағы: Қазақ зиялылары ұлттық мүдделерді қалайша қорғады?
|
8.1.2.1 қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау;
8.2.2.1 қазақ зиялыларының шығармашылық мұрасын талдау және қоғамдық санаға тигізген әсеріне баға беру;
8.3.1.5 Әлихан Бөкейханның саяси көшбасшылық қызметіне баға беру
|
2- -тоқсан
|
Қазақстанда кеңестік биліктің орнығуы
|
Қазақстан азаматтық қарсыластық жылдарында (1917-1920 жылдар)
Зерттеу сұрағы: Қазан революциясының ұрандары халық арасында қандай үміт тудырды?
|
8.3.1.2 XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси процестерге баға беру
|
Қазақстандағы ұлттық автономиялар
Зерттеу сұрағы: Алаш Орда үкіметі мен Түркістан (Қоқан) автономиясының идеялары неліктен жүзеге аспады?
|
8.3.1.6 Қазақстанда құрылған ұлттық автономиялардың маңыздылығына баға беру;
8.1.2.1 қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау
|
Қырғыз (Қазақ) АКСР-нің құрылуы
Зерттеу сұрағы: Қазақ Автономиялық Кеңестік Республикасы құрылуының тарихи маңызы неде?
|
8.3.1.6 Қазақстанда құрылған ұлттық автономиялардың маңыздылығына баға беру;
8.1.2.1 қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау
|
Әскери коммунизм саясатынан Жаңа экономикалық саясатқа көшу
Зерттеу сұрағы: Қазақстан үшін жаңа экономикалық саясаттың артықшылықтары қандай болды?
|
8.3.1.7 ХХ ғасырдың 20-30 жылдардағы әміршіл-әкімшіл жүйе саясатының зардаптарын талдау;
8.4.1.1 деректер мен дәйектерді салыстыру арқылы жаңа экономикалық саясаттың нәтижесінде орын алған өзгерістерді талдау
|
Қайталау
|
3-тоқсан
|
Қазақстан тоталитарлық жүйе кезеңінде
|
Қазақстандағы 1920-1930 жылдардағы индустрияландыру
Зерттеу сұрағы: Қазақстандағы индустрияландыру саясатының қарама-қайшылығы неде?
|
8.4.2.1 Қазақстандағы индустриялан дырудың жетістіктері мен кемшіліктерін талдау
|
Қазақстандағы ұжымдастыру
Зерттеу сұрағы: Неліктен ұжымдастыру саясаты "ұлы нәубетке"әкеліп соқтырды?
|
8.4.1.2 күштеп ұжымдастыру саясатының ауыл шаруашылығына тигізген зардап тарын талдау;
8.1.1.1 демографиялық өзгерістердің себептері мен салдарын анықтау;
8.3.1.7 ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы әміршіл-әкімшіл жүйе саясатының зардаптарын талдау
|
1920-1930 жылдардағы саяси репрессиялар
Зерттеу сұрағы: Сталиндік режим не себепті зиялыларға "халық жауы" деген айып тақты?
|
8.3.1.7 ХХ ғасырдың 20-30 жылдардағы әміршіл-әкімшіл жүйе саясатының зардаптарын талдау;
8.1.2.1 қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау
|
Кеңестік Қазақстанның мәдениеті: білім мен ғылым
|
Ахмет Байтұрсынов – "ұлт ұстазы"
Зерттеу сұрағы: Ахмет Байтұрсыновтың ғылыми мұрасы қандай?
|
8.2.2.2 Ахмет Байтұрсыновты қазақ тіл білімінің негізін салушы, қоғам қайраткері ретінде бағалау
|
XX ғ. 20-30 жылдарындағы білім беру жүйесі мен ғылым
Зерттеу сұрағы: Білім мен ғылым саласының қандай жетістіктері мен кемшіліктері болды?
|
8.2.3.2 кеңес дәуіріндегі қазақ тілінің ахуалын анықтау;
8.2.3.3 XX ғасырдың бірінші жартысындағы білім мен ғылым саласындағы өзгерістерді талдау
|
Қ.Сатбаев – жан-жақты ғалым
Зерттеу сұрағы: Қаныш Сәтбаевтың феномені неде?
|
8.2.3.4 Қаныш Сәтбаевтың Қазақстан өнеркәсібі мен ғылымын дамытудағы рөліне баға беру
|
4-тоқсан
|
Кеңестік Қазақстанның мәдениеті: әдебиет пен өнер
|
XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ әдебиетінің дамуы
Зерттеу сұрағы: Қазақ әдебиетінде социалистік реализм қалай көрініс тапты?
|
8.2.2.1 қазақ зиялыларының шығармашылық мұрасын талдау және қоғамдық санаға тигізген әсеріне баға беру
|
XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ өнерінің дамуы
Зерттеу сұрағы: Қазақ өнерінің жаңа белеске көтерілуі неден байқалды?
|
8.2.2.4 Әміре Қашаубаев пен Қажымұқан Мұңайтпасұлының қазақ халқын әлемге танытудағы рөліне баға беру;
8.2.2.1 қазақ зиялыларының шығармашылық мұрасын талдау және қоғамдық санаға тигізген әсеріне баға беру;
8.2.2.3 өнер мен әдебиеттегі өзгерістерді анықтау
|
Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында
|
Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысы шайқастарына қатысуы
Зерттеу сұрағы: Ұлы Отан соғысының қандай батырлары халық есінде сақталды?
|
8.3.2.1 қазақстандықтардың Екінші дүниежүзілік соғысының жеңісіне қосқан үлесін бағалау;
8.3.2.2 Бауыржан Момышұлының батырлық, тұлғалық қасиетін айқындау
|
Қазақстан – майдан арсеналы
Зерттеу сұрағы: "Бәрі майдан үшін, бәрі Жеңіс үшін!" ұраны қалай жүзеге асты?
|
8.4.2.2 Қазақстан экономикасының соғыс жағдайларына бейімделгендігін дәлелдеу;
8.1.2.2 соғыс жылдарындағы халықтың әлеуметтік жағдайын анықтау
|
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақ КСР мәдениеті
Зерттеу сұрағы: Соғыс жылдарындағы Қазақстанның мәдени жетістіктері қандай болды?
|
8.2.2.5 соғыс жылдарындағы өнер мен әдебиеттің халық рухын көтерудегі маңызын бағалау
|
Қазақстанға КСРО халықтарының депортациясы
Зерттеу сұрағы: Қазақстан қалайша депортацияланған халықтардың өлкесіне айналды?
|
8.1.1.1 демографиялық өзгерістердің себептері мен салдарын анықтау
|
Қайталау
|
9-сынып:
Бөлім
|
Тақырыптар, мазмұны
|
Оқыту мақсаттары
|
|
1-тоқсан
|
|
Қазақстан соғыстан кейінгі жылдарда (1946-1953 жылдар)
|
Соғыстан кейінгі Қазақ КСР-нің әлеуметтік-экономикалық дамуы
Зерттеу сұрағы: Соғыстан кейінқазақстандықтардың өмірі қалай өзгерді?
|
9.1.1.1 демографиялық өзгерістердің себеп-салдарлық байланысын талдау арқылы дәйекті қорытынды жасау;
9.4.1.1 Кеңес үкіметі кезіндегі ауыл шаруашылығында орын алған өзгерістерге
баға беру;
9.4.2.1 өнеркәсіптің ахуалын анықтап, қорытынды жасау
|
|
Қазақстандағы әскери-өнеркәсіп кешені
Зерттеу сұрағы: Неліктен Қазақстан ядролық сынақтар алаңына айналды?
|
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау;
9.3.2.1 XX ғасырдың екінші жартысындағы әскери-өнеркәсіп кешендерінің Қазақстанға тигізген зардаптарын талдау
|
|
Сталиндік идеологияның Қазақстандағы қоғамдық-саяси өмірге әсері
Зерттеу сұрағы: Неліктен тарихшы Ермұхан Бекмаханов 25 жылға бас бостандығынан айырылды?
|
9.2.3.1 Ермұхан Бекмахановтың Қазақстан тарихы ғылымына қосқан үлесін бағалау;
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау
|
|
Қазақстан "жылымық" кезеңінде (1954-1964 жылдар)
|
"Жылымық" кезеңіндегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуы
Зерттеу сұрағы: "Жылымық кезеңі" қоғамға қандай өзгеріс әкелді?
|
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау
|
|
Тың игеру жылдарындағы Қазақстан
Зерттеу сұрағы: Тың және тыңайған жерлерді игеру саясаты Қазақстанға қалай әсер етті?
|
9.1.1.1 демографиялық өзгерістердің себеп-салдарлық байланысын талдау арқылы дәйекті қорытынды жасау;
9.4.1.1 Кеңес үкіметі кезіндегі ауыл шаруашылығында орын алған өзгерістерге баға беру
|
|
Қазақ КСР экономикасы- ның шикізатқа бағытталуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның табиғи ресурстарын игеруде ұлттық мүдде қаншалықты ескерілді?
|
9.3.2.1 XX ғасырдың екінші жартысындағы әскери-өнеркәсіп кешендерінің Қазақстанға тигізген зардаптарын талдау;
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау
|
|
2-тоқсан
|
|
Қазақстан "тоқырау" кезеңінде (1965-1985 жылдар)
|
1965-1985 жылдардағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы
Зерттеу сұрағы: Не себепті 1965-1985 жылдар "тоқырау" кезеңі деп аталды?
|
9.4.2.1 өнеркәсіптің ахуалын анықтап, қорытынды жасау;
9.4.1.1 Кеңес үкіметі кезіндегі ауыл шаруашылығында орын алған өзгерістерге баға беру
|
|
XX ғ. 60-80 жылдарындағы Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуындағы қарама-қайшылықтар
Зерттеу сұрағы: XX ғасырдың. екінші жартысында ұлттық мүдделерді қорғау қалай жүзеге асырылды?
|
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау;
9.3.1.4 әміршіл-әкімшіл саясатқа қарсы халық наразылықтарын салыстырып, талдау;
9.3.1.2 қоғамдық-саяси қайраткерлердің ұлттық мүддені қорғаудағы рөліне баға беру
|
|
"Тоқырау" жылдарындағы демографиялық процестер
Зерттеу сұрағы: Қазақстандағы урбандалу процесіне қандай фактор лар әсер етті?
|
9.1.1.1 демографиялық өзгерістердің себеп-салдарлық байланысын талдау арқылы дәйекті қорытынды жасау;
9.1.1.2 өткен тарихи кезеңдермен сабақтастықты орнату арқылы қазіргі кезеңдегі демографиялық процестерге баға беру
|
|
Кеңестік Қазақстанның мәдениеті (1946-1985 жылдар)
|
XX ғасырдың екінші жартысындағы білім беру жүйесінің дамуы
Зерттеу сұрағы: Кеңестік білім беру саласындағы реформалар қандай мақсат көздеді?
|
9.2.3.2 білім мен ғылым саласындағы мемлекеттік саясатқа баға беру
|
|
XX ғасырдың 40-80 жылдарындағы қазақстандық ғалымдардың ғылымды дамытудағы жетістіктері
Зерттеу сұрағы: XX ғасырдың екінші жартысында ғылымның қай салалары көбірек дамыды?
|
9.2.3.2 білім мен ғылым саласындағы мемлекеттік саясатқа баға беру
|
|
XX ғасырдың 40-80 жылдарындағы әдебиет пен өнердің дамуы
Зерттеу сұрағы: Кеңестік идеология қазақ мәдениетінің дамуына қалай әсер етті?
|
9.2.2.1 кеңестік әдебиет пен өнер туындыларында қоғамдық өмірдің бейнеленуін талдау;
9.2.2.2 Мұхтар Әуезов шығармаларының әлем әдебиетіндегі орнын бағалау
|
|
Қайталау
|
|
3-тоқсан
|
|
Қазақстан қайта құру кезеңінде (1986-1991 жылдар)
|
Қазақстан "Қайта құрудың" бастапқы кезеңінде
Зерттеу сұрағы: КСРО-ның ыдырауы: заңдылық па әлде кездейсоқтық па?
|
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау;
9.4.1.2 Кеңес үкіметі кезіндегі орын алған әлеуметтік-экономикалық проблемаларды талдау
|
|
Қазақстандағы 1986 жылғы Жел-тоқсан оқиғалары
Зерттеу сұрағы: Қазақстандағы 1986 жылғы Жел-тоқсан оқиғаларының сипаты қандай болды?
|
9.3.1.5 1986 жылғы Жел-тоқсан оқиғасының тарихи маңыздылығына баға беру;
9.3.1.4 әміршіл-әкімшіл саясатқа қарсы халық наразылықтарын салыстырып, талдау
|
|
"Қайта құру" жылдарындағы Қазақстандағы демократиялық процестер
Зерттеу сұрағы: Демократиялық процестер қоғамдық сананы қалай өзгертті?
|
9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау
|
|
Қазақстан мемлекеттілігінің қайта жаңғыруы (1991 – 1996 жылдар)
|
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жариялануы
Зерттеу сұрағы: "Қазақстан Республикасының тәуелсіздік туралы" Конституциялық Заңының тарихи маңызы қандай?
|
9.3.1.6 Қазақстанның тәуелсіздік жолындағы алғашқы қадамдарын анықтап, қорытындылау;
9.3.1.7 өткен оқиғалармен сабақтастықты орнатып, Қазақстан тәуелсіздігінің жариялануының тарихи маңызын түсіндіру
|
|
Н.Ә. Назарбаев - Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті
Зерттеу сұрағы: Саяси көшбасшының мемлекет тарихының бетбұрысты кезеңдеріндегі рөлі қандай болды?
|
9.3.1.10 Тәуелсіз мемлекеттің қалыптасуындағы Елбасы Н. Назарбаевтың рөліне баға беру
|
|
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы мемлекеттілікті қалыптастырудағы іс-шаралар
Зерттеу сұрағы: 1995 жылғы жаңа Конституцияны қабылдаудың тарихи маңызы неде?
|
9.3.1.8 Тәуелсіз Қазақстанның қоғамдық – саяси дамуын талдау;
9.3.1.6 Қазақстанның тәуелсіздік жолындағы алғашқы қадамдарын анықтап, қорытындылау;
9.3.1.3 Қазақстан Республикасы Конституциясын мемлекеттің тұрақты дамуның кепілі ретінде бағалау
|
|
Қазақстан – халықаралық құқық субеъектісі
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның әлемдік қауымдастыққа кірігуі қалай жүзеге асты?
|
9.3.2.2 Қазақстан Республикасының халықаралық аренада танылуына баға беру;
9.3.2.3 Қазақстанның аймақтық және халықаралық ұйымдарымен байланыстарын талдау
|
|
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы
Зерттеу сұрағы: Неліктен нарықтық экономикаға көшу барысында қиыншылықтар орын алды?
|
9.4.1.3 Қазақстан Республикасындағы жекешелендіру процесінің экономикаға ықпалын талдау;
9.4.2.2 нарықтық экономиканың өндірістік қатынастарға әсерін талдау;
9.4.2.3 Қазақстанның әлемдік экономикаға кірігуін талдау
|
|
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы әлеуметтік-демографиялық процестер
Зерттеу сұрағы:
Қазақстандағы әлеуметтік-демографиялық процестердің ерекшеліктері неде?
|
9.1.1.3 Қазақстанның даму стратегиясындағы демографиялық саясаттың бағыттарын талдау;
9.1.1.2 өткен тарихи кезеңдермен сабақтастықты орнату арқылы қазіргі кезеңдегі демографиялық процестерге баға беру;
9.1.2.1 қазіргі кездегі Қазақстан халқының әлеуметтік жағдайын статистикалық мәліметтер негізінде талдау;
9.3.2.4 қазақ диаспораларының тарихи Отанымен байланысының маңыздылығын айқындау
|
|
4-тоқсан
|
|
Қазақстан Республикасының дамуы (1997 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін)
|
Қазақстан - 2030" Стратегиясы – мемлекет дамуындағы жаңа кезең
Зерттеу сұрағы: "Қазақстан - 2030" Стратегиясын қабылдау қажеттілігі неден туындады?
|
9.3.1.9 ұзақ мерзімді мемлекеттік стратегияларды талдау;
9.1.1.3 Қазақстанның даму стратегиясындағы демографиялық саясаттың бағыттарын талдау
|
|
Қазақстанның 1997 жылдан бастап экономикалық дамуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстан Республикасының XXI ғасырдағы экономикалық дамуының негізгі бағыттары қандай?
|
9.4.2.2 нарықтық экономиканың өндірістік қатынастарға әсерін талдау;
9.4.1.4 аграрлық секторды модернизациялау бағыттарын талдау;
9.4.2.4 сыртқы сауданың экономикаға әсерін зерттеу
|
|
Қазақстанның 1997 жылдан бастап әлеуметтік дамуы
Зерттеу сұрағы: Қазақстан халқының әлеуметтік жағдайы қалай өзгерді?
|
9.1.2.1 қазіргі кездегі Қазақстан халқының әлеуметтік жағдайын статистикалық мәліметтер негізінде талдау
|
|
Халықаралық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан
Зерттеу сұрағы: Қазақстанның жаңа әлемдегі орны қандай?
|
9.3.2.3 Қазақстанның аймақтық және халықаралық ұйымдарымен байланыстарын талдау;
9.3.2.2 Қазақстан Республикасының халықаралық аренада танылуына баға беру
|
|
Астана – Тәуелсіз Қазақстанның астанасы
Зерттеу сұрағы: Астананы көшіру неліктен ұтымды стратегиялық шешім болып табылды?
|
9.3.1.11 Астананы жаңа Қазақстанның өркендеуінің нышаны ретінде айқындау
|
|
"Қазақстан – 2050" стратегиялары
Зерттеу сұрағы: "Қазақстан – 2050" Стратегиясы қандай жаңа саяси бағытты белгіледі?
|
9.3.1.9 ұзақ мерзімді мемлекеттік стратегияларды талдау
|
|
Қазіргі кездегі Қазақстанның дамуындағы басым бағыттары
Зерттеу сұрағы: "5 институтционалды реформаларды жүзеге асырудағы 100 нақты қадам" ұлт жоспары неліктен қабылданды?
|
9.3.1.9 ұзақ мерзімді мемлекеттік стратегияларды талдау
|
|
Қазіргі заманғы Қазақстан мәдениеті (1991 жылдан бүгінгі күнге дейін)
|
Тәуелсіздік жылдарындағы білім мен ғылымның дамуы
Зерттеу сұрағы: Жаһандану жағдайындағы қазақстандық білім мен ғылымның даму тенденциялары қандай?
|
9.2.3.2 білім мен ғылым саласындағы мемлекеттік саясатқа баға беру
|
|
Тәуелсіз Қазақстан мәдениетінің дамуы
Зерттеу сұрағы: Жаһандану дәуіріндегі ұлттық мәдениетті дамыту мен сақтау жолдары қандай?
|
9.2.2.3 қазіргі кездегі өнер мен әдебиеттің даму тенденцияларын айқындау;
9.2.2.4 ұлттық құндылықтарды жаңғыртуға бағытталған мемлекеттік бағдарламалардың қажеттілігін негіздеу ("Мәдени мұра", "Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру
" бағдарламасы)
|
|
Діннің қазіргі Қазақстан қоғамындағы рөлі
Зерттеу сұрағы: Қазақстан қоғамында зайырлы мемлекет және діни сенім бостандығы ұстанымдары қалай үйлесім табуда?
|
9.2.1.1 дәстүрлі және деструктивті діни ағымдар мен ұйымдардың іс-әрекетін талдау;
9.2.1.2 Қазақстан халқы Ассамблеясының дінаралық, этносаралық келісім және ішкі тұрақтылықты нығайтудағы ықпалын бағалау
|
|
"Мәңгілік Ел" ұлттық идеясы
Зерттеу сұрағы:
"Мәңгілік Ел": идеясының біріктірушілік рөлі неде?
|
9.2.1.3 "Мәңгілік Ел" Жалпыұлттық идеясының маңыздылығын бағалау;
9.2.1.2 Қазақстан халқы Ассамблеясының дінаралық, этносаралық келісім және ішкі тұрақтылықты нығайтудағы ықпалын бағалау
|
|
Қайталау
|
|
|
Қазақстан Республикасы
Оқу-ағарту министрінің
2022 жылғы 21 қарашадағы
№ 467 бұйрығына
11-қосымша
|
|
Қазақстан Республикасы
Оқу-ағарту министрінің
2022 жылғы "16" қыркүйегіндегі
№ 399 бұйрығына
68-қосымша
|
Достарыңызбен бөлісу: |
