Бағдарламасы (Алматы, 2011) негізінде құрастырылған
Өзін-өзі тексеретін сұрақтар
жүктеу/скачать 1,03 Mb. Pdf көрінісі
|
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОРТАҒАСЫРЛАР ТАРИХЫ
- Бұл бет үшін навигация:
- Дəрістің мақсаты: Қазақ хандығының ХҮІІ ғасырдағы халықаралық жағдайы мен жоңғар мемлекетінің құрылуы туралы мағлұматтар беру. Дəрістің мазмұны
|
Өзін-өзі тексеретін сұрақтар: 1. Қазақ хандары Орта Азиялық билеуші Абдоллах хан қырқыстарының себебе неде? 2. Өзара ынмақтастық туралы келісімге алғаш болып ұсыныс жасаған кім? 3. Қазақ хандарымен өзара жауластық соғыстар Орта Азия билеушілері үшін қалай аяқталды? Əдебиет: Қазақстан тарихы (көне дəуірден бүгінге дейін) ІІ том. Алматы, Атамұра, 1998. 393 бб. Абусеитова М.Х. Казахстан и Центральная Азия в ХҮ-ХҮІІ веках: история, политика, дипломатия. Алматы, «Дайк-Пресс», 2002. 89-116 стр. №24 дəрiс Тақырып: ХҮІІ ғасырдағы халықаралық жағдайлар Қарастырылатын сұрақтар: 1. Жоңғар хандығының пайда болуы 2. Бұқара хандығымен байланыстар Дəрістің мақсаты: Қазақ хандығының ХҮІІ ғасырдағы халықаралық жағдайы мен жоңғар мемлекетінің құрылуы туралы мағлұматтар беру. Дəрістің мазмұны: Жоңғарлардың Қазақстан жеріне енуі сонау XV ғ. басталған болатын (Əбілхайырдың көшпенді өзбек хандығына күйрете соққы берген 1456 жылы). Кейіннен ойраттардың бірігіп 1635 жылы мемлекет құруынан кейін – қазақ хандығына қан-төгіс шапқыншылықтар күшейе түсті. Басшысы Батур Хунтайшы болды (1635-1653) Қазақ жеріне Жоңғар агрессиясының күшеюі Цэван Рабдан (1697-1727) тұсында болды. Цэван Рабданның жаулап алу программасының ең шырқау шыңы – 1723 жылы болған шабуылдан көрінді. 18 ғасырда қазақтар үз жүзге бөлініп өмір сүріп жатты. Əр жүздің өз ханы болды. Кіші жүзді - Əбілхайыр, Орта жүзде - Сəмеке (Шахмұхамед), Ұлы Жүзде – Жолбарыс хандық етті. Түркістан қаласын астана еткен Үлкен Орданың ханы Тəуке еді. Қазақ жерінде орталықтанған мемлекет болмауын көршілері өз пайдасына шешуді ойлады. Оңтүстік-батыстан Жайық казактарының қолдауымен Еділ бойындағы башқұрттар, қалмақтар Кіші жүзге тынымсыз шабуыл жасады. Солтүстіктен Сібір казактары тыным бермеді. Орта Азиядағы Бұқара мен хиуа хандықтары да қазақ жерінен дəмелі болды. Олардың бəрінен асып түскен жоңғарлар еді. 16 ғасырдың соңында ойраттар (қалмақтар) төрт тайпалық бірлестіктен тұрды. Олар Тарбағатайдан Шығысқа қарайғы өңірді алып жатқан торғауыттар, Ертістің жоғары ағысында қоныстанған дербеттер, қазіргі Дихуа қаласының маңындағы хошауыттар, Іле өзенінің жоғары жағындағы шоростар еді. Қазақтар мен ойраттар арасындағы жайылым жер үшін күрес 15 ғасырда-ақ басталды. 16 ғ. соңында ойраттардың шағын бөлігі қазақ ханы Тəуекелге бағынды. 1635 ж. Хонтайшы Батурдың бастауымен Жоңғар хандығы құрылды. Қазақ-жоңғар қатынастары Батур хонтайшы (1634-1654) билік құрған кезде шиеленісе түсті. Онан кейінгі жоңғар хандары (Сенге, халдан) Оңтүстік қазақстанды, маңызды сауда жолдары өтетін қалаларды өздеріне қаратуға тырысты. жүктеу/скачать 1,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|