Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega

А жағдайы

Уақыт

Уақыт---------------► 

15.1-СЫЗБА. Болжал, марапаттау және 

сал ы сты р м ал ы  депривация

Салыстырмалы депривация теориясы 

бойынша, болжал (Е) мен марапаттау 

(R) арасында айырмашылық шыққан 

кезде депривация пайда болады. Бұл -  

адамдарға қолжетімді марапаттар 

азайған кезде (А жағдайы), марапаттау 

мүлде болмаған кезде (В жағдайы) 

немесе марапаттау тым көп болған 

кезде (С жағдайы) болуы мүмкін.

Салыстырмалы депривация теориясының негізгі құрылымдық-функ- 

циялық теориямен  бірдей.  Басқа да  құрылымдық-функциялық теория- 

лар сияқты бұл теория да қалыпты жағдайда қоғам бірқалыпты қызмет 

етеді деп санайды. Осы теорияға сәйкес әлеуметтік қозғалыстар әлеумет- 

тік және мәдени ұйымдардың ықпалымен әлеуметтік өзгерістер әркел- 

кі болғанда ғана немесе өзгерістер қарқыны өте тез болғанда ғана пайда 

болады.

Салыстырмалы  депривация  теориясының  негізгі  екі  сыни  көз- 

қарасы  бар  (Walder,  2009).  Біріншіден,  эмпирикалық  дәлелдер  абсо- 

лютті  немесе  басқаларға  қарағанда  салыстырмалы  депривацияға 

ұшырағандардың әлеуметтік қозғалыстарға  қатысатыны  анық деген 

болжамдарды  растамайды.  Шын  мәнінде,  әлеуметтік қозғалысқа  қа- 

тысушылар өз тобының ең үздіктері болады. Мысалы, 2001  жылы Ха- 

лықаралық  сауда  үйін  қиратқан  19  террористің  бәрі  білімді  әрі  ба- 

қуатты  болған.  Басқа  да  жағдайларда  адамдар  өзінің  қатысы  жоқ 

әлеуметтік қозғалыстарға  араласып, оларды  басқарады.  Мысалы,  Оң- 

түстік Африкада  адамдарды  нәсіліне  қарай  оқшаулауға қарсы күрес- 

кен  «ақтарды»  және  жануарлар  қүқығы  үшін  күресушілерді  айтуға 

болады.  Екіншіден,  теория  салыстырмалы депривацияның  әлеумет- 

тік қозғалыс туғызатын жағдайларын  анықтай  алмайды.  Салыстыр­

малы депривацияны бастан өткерген кейбір адамдар неге әлеуметтік 

қозғалысқа  барады, ал кейбіреуі неге бармайды? Салыстырмалы деп­

ривация әлеуметтік қозғалыста  белгілі  бір рөл атқарады, бірақ оның 

дамытушы күші болып саналмайды.