Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega

ДЕВИАНТТЯМ ІНЕЗ-ҚҰЛЫ Қ,  ҚЫЛМЫС  ЖӘНЕ  ҚОҒАМДЫҚ  БАҚЫЛАУ

185

АМЕРИКАДАҒЫ  ӘРКЕЛКІЛІК

Назар

аударыңыз

Өлім жазасы және 

нәсілшілдік

л

  л ч п ж ы л ы  

афроамерика- 

I   7  

ш

  ь л ы қ  

уш 

айыптаяушы 

өздерінің  өлім  жазасына  кесілуіне  на- 

раэылық білдіріп,  АҚШ  Ж оғарғы  соты- 

на  арызданды.  «Фурман  Д жордж ияға 

қарсы»  сот  ісінде  айыпкерлер  жаззны  

тым  ауыр  әрі  шектен  ш ы ққан  жаза 

деп  атады.  Олардың  айтуынша,  дәл 

булардікіндей  немесе  одан  да  ауыр 

қылмыс  жасаған  а қ  нәсілді  амери- 

калықтар  өлім  жазасына  кесілмеген. 

Мәліметтерді  зерттеген  Ж оғарғы  сот 

айыпкерлердің  пікірімен  келісті.  Олар- 

дың айтуынша, бул  істер судьялар  мен 

алқабипердің  жеке  құзы ры на  беріл- 

гендіктен,  олар  нәсілдік  бурмалауға 

жол берген әрі айыпкерлерді конститу- 

циялық теңдік қуқы ғы на н айырған.

«Фурман 

ісі»  бойынша 

қабыл- 

данған шешім негізінде өлім жазасына 

уақытша  тыйым  салынды,  сонымен 

бірге  өлім  жаэасын  тағайындауда 

судьялар  мен  алқабилердің  е р кінд і- 

гі  шектелді.  Соған  қарамастан,  1999 

жылға  дейін  өлім  жазасы  укім інің

орындалу  мөлшері  арта  берді  Бертін 

келе  нәсілдік  теңдікке  қатысты  сын 

кушейіп,  «өлім  жәзасы  -   қы лмысты  те- 

жеудің тиімді әдісі емес» деген зерттеу- 

лер  көбейген  соң  ғана  өлім  жазасына 

кесілгендер  саны  аэайды  (Fagan, 2006; 

Weisberg.  2005).  Бірақ  бұл  өлім  жаэа- 

сына  қаты сты   нәсілдік  бурмалауды 

тоқтата алды  ма7

Өкінішке  қарай,  тоқтата  алма- 

ды.  Зерттеулерге  қарағанда,  әлі  кунге 

дейін  адамның  нәсіліне  қарай  оның 

өлім  жазасына  кесілу  ы қтималдығы н 

болжауға  болады.  Өлім  ж азасының 

орындалуын 

күтіп 

отырғандардың 

53  пайызы  -   афроамерикалықтар 

мен  испантектілер  (Өлім  жазасы   ту- 

ралы  ақпарат  орталығы,  2009b).  Бул 

көрсеткіш   афроамерикалықтар  мен 

испантектілердің 

жалпы 

санының 

үлесінен  немесе  сотталған  кісі  өл- 

тірушілер  саны ны ң  үлесінен  әлдеқай- 

да  жоғары.  Сондай-ақ басқа  афроаме- 

рикалы қтарға  қарағанда,  стереотип 

бойынша  «қара  нәсілдіге»  жататын 

афроамерикалықтардың  кіс і  өліміне 

қаты сты   айыпталу  ы қтималды ғы   екі 

есе ж оғары  (Eberhardt el  аі. 2006).

Өлім  жазасына кесу үкім інің ықти- 

малдығына  жәбірленушінің 

нәсілі

 

де 

эсер  етеді.  Афроамерикалықтарды  өл- 

тіргендерге  қарағанда,  а қ нәсілділерді 

өлтіргендер өлім  жазасына әлдеқайда 

көп  кесіледі.  Бұл  статистика  қылмыс- 

ты қ  сот  ж үйесінің  ақ  нәсілділердің 

өмірі  қара  нәсілділердің  өмірінен  қун- 

ды деп санайтынын  көрсетеді.

Өлім  жазасы  ісінен  нәсілшілдікті 

(және  басқа  да  бурмалаушылықты) 

алып тастау проблемасынын көтерілуі 

«кінәсіэ  адамдардың  да  жазаланып 

жатуы  мумкін»  деген  күд ікті ұлғайтты. 

2000-2009  жылдар  аралығында  ДНК 

тестісінің  қоры тынды сы   бойынша  170 

адам ақталды.  Қате үкім  шығаруға бас- 

ты  себеп  -   куәлердің  кінәсіз  адамдар- 

ды  айыптауы.  Әсіресе  куәгер  а қ  нәсіл- 

ді,  ал  күд ікті  қара  нәсілді  адам  болған 

жағдайда  қате  үкім   шығарылып  жата- 

ды  Бұған  қоса,  бул  істердегі  айыпкер- 

лердің көбі  кедей болған, оларға  тиісті 

қу қ ы қ т ы қ   көм ек  көрсетілмеген  неме­

се  полицейлер  оларды  кінәсін  мойын- 

дауына мәжбүрлеген

ғандар  саны  еселеп  артты.  Ал  балама  ұстанымдар  әсіресе  шағым 

жасалмаған  және  зардабы  аздау  қылмыс  жасаушыларға  кеңпе- 

йілдікпен  қарауға  шақырады.  Ал  девианттылық  пен  қылмыстың 

ауырлау  түрлеріне  келсек,  қылмыстың  артуына  жол  ашып  отыр- 

ған әлеуметтік проблемаларды реттеп, теңсіздікті азайтып, жұмыс 

істеуге тең мүмкіндік бере алады.

Бірақ мұны жүзеге асыру үшін көп күш-жігер, ақша және саяси 

капитал  жұмсалуы  тиіс.  Құқықтық  сот  жүйесіне  бөлінетін  ақша- 

ны  білім  беру,  түрғын үй  салу,  жүмыс  орындарын  ашу  сияқты  ша- 

раларға бұру керек әрі күш-жігер мен ақшаны бай аудандардан гөрі 

кедей аудандарға бағыттау қажет.

Әлеуметтанудың  барлық  салалары  да,  саяси  партиялар  да  қо- 

ғамдық  бақылаудың  қажеттігін  мойындайды.  Олар  зорлау,  зор- 

лық-зомбылық  және  есірткімен  байланысты  қылмыстарды,  ізін 

суытпай  шешуді  қажет  ететін  күрделі  мәселе  ретінде  қарастыра- 

ды.  Проблема  сол шешімнің жолдарына  байланысты. Әлеуметтану 

ғылымы жеке  адамды қылмыс жасағаннан  кейін түзетуге тырысу- 

дың  орнына,  қылмыстың  өршуіне  себепкер  болып  отырған  әлеу- 

меттік институттарды өзгерту қажет деп санайды.

186

жүктеу/скачать 30,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: