Бағдарламасы «Қазақстан халқы Ассамблеясы қоғамдағы тұрақтылық пен келісімнің сенімді, берік іргетасына айналды»
Қазақ ұлттық зиялыларының Алаш автономиясын құру жолындағы қоғамдық-саяси
жүктеу/скачать 2,08 Mb. Pdf көрінісі
|
| 51. Қазақ ұлттық зиялыларының Алаш автономиясын құру жолындағы қоғамдық-саяси
рөлін сипаттаңыз. Жауабы: ХХ ғасырдың басында Қазақ ұлттық зиялылары Ресей империясының құрамында Алаш автономиясын құруда маңызды рөл атқарды. Бұл қазақ халқының мемлекеттік тәуелсіздік деңгейіне көтеріліп, Ресей құрамындағы өз құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз етуге алғашқы талпынысы болды. 1916 жылы Ресей империясында ұлттық көтеріліс болды, бұл патша өкіметі тарапынан зорлық- зомбылықтың себебі болды. Қазақ зиялыларына халықтың мүддесін білдіру және оның құқықтары үшін күрес қажет болды. 1917 жылы Алаш Қазақ ұлттық автономиясы құрылды, ол қазақ саяси көшбасшыларын, зиялы қауым мен бизнесмендерді біріктірді. Қазақ зиялылары Алаш автономиясының қалыптасуына, оның идеологиясы мен бағдарламасының дамуына елеулі үлес қосты. Ол еуропалық мәдениетті, демократия идеяларын және адам құқықтарын білетін, сондықтан ұлттық автономия мәселелерін шешуге ақылға қонымды және шынайы көзқарасты ұсына алатын ағартушылар тобын ұсынды. Алаш автономиясын құруда оның көшбасшысы, Қазақстанның тәуелсіздігі үшін қозғалыстың басты ұйымдастырушыларының бірі болған Әлихан Бөкейхановтың тұлғасы маңызды рөл атқарды. Ол ұлттық өзін-өзі тануды, әділеттілік пен бостандықты насихаттайтын көрнекті саяси көшбасшы және зиялы болды. А. Бөкейханов пен оның Алаш қозғалысы бойынша жақтастары 1917-1918 жылдардың басында Қазақ автономиясын құра отырып, аса маңызды стратегиялық мақсат – тәуелсіз Қазақ мемлекетін толық қалпына келтіру мақсатын көздеді. Бірақ көпшілік алдында, қарсыластарымен және уақытша одақтастарымен пікірталас кезінде олар бұл туралы ашық айтқан жоқ. Олар алдымен Федералды Ресейде немесе Сібірде автономияға қол жеткізу керек екенін түсінді. Басқа партиялардың, жаңа" АҚ " үкіметтердің өкілдері қазақтардың ұлттық автономиясы идеясын да қабылдауға дайын болмады. 1917 жылы "Қазақ" және "Сары арқа" қазақ тілді басылымдарында "жалпысібір съезі" ("жалпысібір съезі") мақаласында "Алаша" көшбасшысы ұлттық зиялы қауым қызметінің түпкі мақсаттары туралы ашық жазды. Алаштықтардың бірінші кезеңдегі тактикалық міндеті автономия құру, одан әрі – толық тәуелсіздікке қол жеткізу болды. Кейінгі оқиғалар "Алаш" көшбасшыларының қаншалықты дана болғанын айқын көрсетті. 1920 жылы Қазақстан автономды кеңестік республикаға, 1936 жылы – одақтас республикаға, 1991 жылы – Қазақстан Республикаларының тәуелсіз мемлекетіне айналды. Осылайша, Қазақ ұлттық зиялылары Алаш автономиясын құру мен дамытуда, қазақ халқының мүдделері мен құқықтарын қорғауда, оның ұлттық сана-сезімі мен руханиятын қалыптастыруда маңызды рөл атқарды. Ол Қазақстан халқының ұлттық бостандығы мен қадір қасиеті үшін күресте таптырмас факторға айналды |