28
әрекеттердің реті ғылыми зерттеулердің тҥріне, нысанасына және мақсаттарына
байланысты.
Мәселен, зерттеулер техникалық тақырыптар бойынша жҥзеге асырылса, онда
алдын-ала жоспардың негізгі қҧжаты - техникалық-экономикалық негіздемесі
әзірленді, содан кейін теориялық және эксперименттік зерттеулер жҥргізіледі,
ғылыми-техникалық есеп дайындалып, жҧмыс нәтижесі ӛндіріске енгізіледі.
Қолданбалы ғылыми-зерттеу жҧмыстары алты кезеңдермен ерекшеленеді:
(1)
Тақырыпты анықтау:
- зерттеулерді орындау бойынша
жалпы мәселелермен танысу;
- әдебиеттермен алдын ала танысу және маңызды бағыттарды жіктеу;
- зерттеудің қысқаша (алдын ала) жоспарын (жоба, нобай) қҧрастыру;
- ғылыми-техникалық
тапсырмаларды ойластыру;
- ғылыми-зерттеулердің тізбелік жоспарын қҧрастыру,
- кҥтілетін нәтижелерді сипаттайтын тҧжырымдамаларды қҧрастыру;
- кҥтілетін нәтижелерді алдын ала бағалау.
(2)
Зерттеулердің мақсаты мен міндеттерін айқындау:
- шет елдік және отандық әдебиеттердің библиографиялық тізімін анықтау
және қҧрастыру;
- профилге сәйкес тҥрлі мекемелердің ғылыми-техникалық есептерін зерттеу;
- әдеби кӛздер бойынша аннотация қҧрастыру;
- тақырып бойынша реферат қҧрастыру;
- сараптама, салыстырмалы тҥрде, ақпаратты сынау;
- қортындылау, сынау, қарастырылған сҧрақтар бойынша ӛз ойын қҧрастыру;
- шолу ақпараттары бойынша әдістемелік қортындыларды қҧрастыру,
- зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтау.
(3)
Моделелдеу:
- зерттелетін нысанның негізгі сапалық жағдайын анықтайтын ҥрдістер мен
қҧбылыстардың физикалық табиғатын анықтау;
- алдын ала (ізденістік)
тәжірибиені орындау;
- гипотезаны қҧрастыру, физикалық моделді таңдау және тҥсіндіру;
- сараптама нәтижелерін (математикалық) алу;
- алынған заңдылықтарды қағидалық сараптау.
(4)
Тәжірибиелік (эксперименттік) зерттеулер:
- тәжірибиенің мақсаты мен міндеттерін ойластыру;
- тәжірибиені жоспарлау;
- зерттеу бағдарламасының әдістерін ойластыру;
- ӛлшем
заттарын таңдау;
- тәжірибиені жҥргізуге арналған қҧралдар, мҥсінін, аппараттар, стендтарды
және тәжірибиенің басқа да заттарын қҧрастыру;
- ӛлшем әдістерін дәлелдеу;
- тәжірибиені зертхана, зауыт, ферма, фирмаларда жҥргізу;
- ӛлшем нәтижелерін ӛңдеу.
(5)
Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін рәсімдеу және сараптау:
- теориялық-тәжірибиелік зерттеулерді жалпы сараптау,
- тәжірибиені теориямен салыстыру,
- теория моделін анықтау;
29
- зерттеудің мақсатына жеткенге дейін қосымша тәжірибиені қайталанып
жҥргізу;,
- алдын ала жасалған тҧжырымдаманы анықтау- жҥргізілген зерттеулер
нәтижелері;
- ғылыми және ӛндірістік қортындыларды қҧрастыру;
- ғылыми-техникалық есепті салыстыру;
- рецензия беру;
- баяндама қҧрастыру;
- қолжазбаны тҥзеу.
(6) Нәтижелерді енгізу және экономикалық
тиімділігін анықтау:
- Зерттеу нәтижелерін ӛндіріске енгізу;
- экономикалық тиімділігін анықтау.
Осыдан
кейін
тәжірибиелік-технологиялық
немесе
тәжірибиелік-
конструкторлық ойластыру, оларға жататындар:
а) ойластыру (разработка) мақсаты мен міндеттерін анықтау;
б) әдебиеттерді оқу, зерттеулер жүргізу (қажет болған кезде) және техникалық
жобаларға тәжірибиелік үлгілерді дайындау;
в) техникалық жобалау:
- техникалық жобаның варианттарын ойластыру;
- есептеу;
- сызбаларды қҧрастыру;
- техникалық
жобаны келісу және ойластыру;
- жобаны техникалық-экономикалық дәлелдеу.
г) жұмыс жобасы – жҧмыс жобасын барлық қосымшаларымен ойластыру.
д) тәжірибиелік үлгіні дайындау:
- техникалық қҧжаттарды сараптау және бақылау;
- технологиялық ҥрдістерді жобалау;
- жҧмысты ҧйымдастыру жобасын қҧрастыру;
- апробация және ҥлгілерін реттеу;
- стендтік және ӛндірісте сынау.
ж) тәжірибиелік үлгіні ӛңдеу:
- ӛндірістік сынау жҧмыстарын тҧжырымдап, сараптау.
з) мемлекеттік сынау( испытания) – мемлекеттік сынау жҧмысын жҥргізу ҥшін
арнайы комиссияға ҥлгілерді беру.
Ғылыми-зерттеу жҧмыстары бойынша, оның бағытын, проблемаларын және
тақырыбын ажыратады.
Достарыңызбен бөлісу: