Ғылыми этиканың ҧстанымдары - бҧл- тҥрлі әдіс-айлалармен - от ғылыми
әдістің немесе деректердің ҧқыпсыз документтеуінің салақ қолданысынан дейін
тиянақты ғылыми қылмыстардың болуы, мынадай сияқты ой жҥгірт- бҧрмала-
немесе айла-қулық.
Ғылыми этиканің бҧзушылығында жер имеет, қашан: ғылыми мәнді контекстте
әдейі немесе нәтиже шеткі ҧқыпсыздықтың жалған ӛтініш болып жатады; авторлық
қҧқығы бҧзылады; басқа адамға да нҧқсан келтіреді.
Жалған ӛтініштер. Бҧрмалама деректер, айталық, қҧпия жолымен алынған
деректерді және нәтижесіз деректерден бас тарту жолымен; айлалы
әрекеттің
суретпен немесе суретсипаттармен жолымен.
Инабатты емес ӛтініштер хат-ӛтінімде немесе сҥйенішті ӛтінімде (грантқа ӛтінімге).
Авторлық құқықтың бұзушылығы. Арақатынаста авторлық қҧқықпен
қорғалатын,
сырттың
авторының
жҧмыстарының,
маңызды
ғылыми
ашылымдардың, жорамалдардың, қағидалардың немесе зерттеу әдістері: а)
авторлық мәтіннің (плагиат) рҧқсатсыз игерушілігі; б) зерттеу әдісінің және
идеяның (идеяның ҧрлануы); в)ғылыми авторлықтың немесе автордың (қисынсыз
олардың иеленуі) озбырлануы; г) мазмҧнның бҧрмалануы; д) рҧқсатсыз жарияланым
61
немесе ҥшінші жақпен жіберілген, рҧқсат алынбай, жарияланбаған, жорамал,
қағидалар немесе ғылыми әдістерді пайдалану.
