Энергия көздерін сипаттаңыз. Бірінші баған үлгі үшін толтырылған.
Газ
Жел
Су
Таскөмір
Жер қойнауынан алынады
Ия
Жылу энергиясына айналады
Ия
Электр энергиясына айналады
Жоқ
Жаңартылған энергия көзі бола
алады
Жоқ
Бір ай бойы тұтынылған энергия құны 2000 теңгені құрады. Электр энергиясының тариф бойынша құны 13,06 теңге. Ай бойы тұтынылған энергия мәнін анықтаңыз.
Елімізде табиғи пайдалы энергия қоры таусылып келе жатқаны белгілі. Қандай энергия көздері олардың орынын толықтыра алады?
а) Адам қаңқасының тірек-қимыл жүйесінің маңызын сипаттаңыз.
b) Дұрыс жауапқа сәйкес сөздердің астын сызыңыз:
Қаңқа ... (сүйектердің, бұлшықеттердің, сіңірлердің) көмегімен қозғалады.
Бұлшық еттер жиырылған кезде (ұзарады, қысқарады).
Адамның қимыл әрекетін (сопақша ми, жұлын, мишық) реттейді.
Миды (ми сауыты, омыртқа жотасы, кеуде) қорғайды.
Суретте Торричелли барометрі (ішінде сынабы бар түтік) көмегімен атмосфералық қысымды өлшеу нәтижесі көрсетілген. Түтіктердегі сынап биіктіктерінің әртүрлі болу себебін түсіндіріңіз. Тау биіктігін анықтаңыз.
Бағалаукритерийі
Тапсырма
№
Дескриптор
Балл
Білімалушылар
Энергияның жұтылу және түрлену процестерін
анықтайды
1
жел энергиясын сипаттайды;
1
су энергиясын сипаттайды;
1
тас көмір энергиясын сипаттайды;
1
Электр энергиясының өлшем бірлігін түрлендіреді
2
тұтынылған энергия мәнін өлшем бірлігін көрсетіп, анықтайды;
көздерін сипаттауда/ баламалы энергия көздерін анықтауда қателіктер жібереді
Табиғи энергия
көздерін сипаттайды және баламалы энергия көздерінің қажеттілігін
түсіндіреді
Адам қаңқасының
құрылысы мен қызметін сипаттайды
Адам қаңқасының
тірек-қимыл жүйесінің атқаратын қызметін сипаттауда қиналады
Адам қаңқасының
тірек-қимыл жүйесінің атқаратын қызметін сипаттауда қателіктер жібереді
Адам қаңқасының
тірек-қимыл жүйесінің атқаратын қызметін сипаттайды
Атмосфералық қысымның анықтау тәсілін сипаттап, мәнін түсіндіреді
Түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын, атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеретіндігін түсіндіруде, тау
биіктігін анықтауда қиналады
Түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын/ атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеретіндігін түсіндіруде/тау
биіктігін анықтауда қателіктер жібереді
Түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын, атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеретіндігін түсіндіреді және тау биіктігін анықтайды
ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
6.4А«Экологияжәнетұрақтыдаму»бөлімібойынша жиынтықбағалау Тақырып Экология және тұрақты даму
Оқумақсаттары
6.6.1.1 Экожүйе құрамдас бөліктерінің өзара байланысын график түрінде көрсету және түсіндіру
6.6.1.3 Экологиялық пирамидада энергия мен заттардың ауысуын түсіндіру
6.6.2.2 Жергілікті экожүйелердегі тірі ағзалардың алуан түрлілігін зерттеу
6.6.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін анықтау үшін ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолдану
6.6.3.1 Өзінің аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін талдау
Бағалаукритерийі
Білімалушы
Экожүйенің құрамдас бөліктерінің өзара байланысын сипаттайды
Тірі ағзалар арасында энергия мен заттардың ауысуын түсіндіреді
Жергілікті экожүйелерді анықтайды және тірі ағзалардың алуан түрлілігін салыстырады
Ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолданып, өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін анықтайды
Өзінің аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін анықтайды
Ойлау дағдыларыныңдеңгейі
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындаууақыты
20 минут
Тапсырма
Сызбадағы тор көздерге өндірушілерді «1», бірінші реттік консументтерді «2», екінші реттік консументтерді «3» сандарымен белгілеп, экожүйенің құрамдас бөліктерінің өзара байланысын көрсетіңіз.
Сызбадағы ақпаратты пайдаланып, экологиялық пирамида құраңыз.
Экологиялық пирамидада энергиясы мен заттардың ауысуын түсіндіріңіз.
Cуретте берілген экожүйелер (А,В) түрлерін анықтаңыз.
А В
А
B
Аталған экожүйелердегі ағзалар түрін анықтаңыз. А
В
В экожүйеде биоалуантүрлілік көп болу себебін түсіндіріңіз.
Суретте бунақденелілер берілген.
Суреттегі бунақденелілерге тән ортақ белгіні атаңыз.
Сипаттау «кілтін» қолданаып, әр жәндікті анықтап, атауын жазыңыз.
6.4В «Әлемді өзгертетін жаңалықтар» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
Әлемді өзгерткен жаңалықтардың маңызын талқылау
Жаратылыстану ғылымдарын дамытуда қазақстандық ғалымдардың үлесін талқылау
Ғылыми зерттеулердің бағыттарының болашақтағы дамуына болжам жасау
Бағалаукритерийі
Білімалушы
Ғылыми жаңалықтарға талдау жасайды
Қазақстандық ғалымдардың ғылым саласындағы үлестерін сипаттайды
Ғылыми мәселелерді шешу бойынша ұсыныс жасайды
Ғылыми жаңалықтардың маңызын сипаттайды
Ойлау дағдыларыныңдеңгейі
Жоғары деңгей дағдылары
Орындаууақыты
20 минут
Тапсырма
Америкалық өнертапқыш Сэмюэль Морзе 1844 жылы өзі ойлап тапқан әдіс көмегімен алғашқы хабарламаны жіберген. Морзе әдісі қазіргі кездегі технологиядағы қандай саланың дамуының бастамасы болды деп ойлайсыз?
Адамдардың оттың алыну жолын ойлап табуы әлемдегі маңызды жаңалық бола алатынындығына дәлелдер келтіріңіз.
Геолог-ғалым, профессор, академик Қаныш Сатпаевтың Қазақстан ғылымының дамуына қосқан үлесі қандай? Қазіргі кезеңде ол қаншалықты маңызды?
Қазіргі кездегі ауқымды мәселелердің бірі еліміздің жасыл экономикасын сақтау, дамыту болып табылады. Алдағы уақытта осы мәселелерді шешілуі үшін қандай ұсыныстар жасар едіңіз?
Ғылым мен техника саласында ашылған жаңалықтардың адамдардың өмір сүру жағдайына қандай әсері болады деп ойлайсыз? Мысалдар келтіріп, өз ойыңызды түсіндіріп жазыңыз.
Бағалаукритерийі
Тапсырма
№
Дескриптор
Балл
Білімалушы
Ғылыми жаңалықтарға талдау жасайды
1
Морзе әліппесінің қазіргі аналогын анықтайды;
1
2
оттың алынуының маңызды жаңалық бола алатындығына дәлелдемелер
келтіреді;
1
Қазақстандық ғалымдардың ғылым саласындағы үлестерін сипаттайды
жасыл экономиканы дамыту қажеттілігін түсіндіреді;
1
жасыл экономиканы дамыту үшін
қажетті шараларды анықтайды;
1
жасыл экономиканы дамыту үшін
қажетті ұсыныс жасайды; (Білім алушының еркін ойы)
1
Ғылыми жаңалықтардың маңызын сипаттайды
5
ғылыми ашылулардың адамдар үшін
маңыздылығын сипаттайды;
1
ғылыми жаңалықтардың әсеріне болжам жасайды.
(Үлгі: адамның өмір сүру жағдайы жақсарады, мысалы, бұрын алыс қашықтықтарға хабарлама жету үшін бірнеше сағаттар немесе, тәуліктер керек болса, қазір мобильді байланыс арқасында бірнеше секундтарда хабарламалар жетеді).
1
Жалпыбалл
9
6.4В «Әлемді өзгертетін жаңалықтар» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудыңнәтижесінеқатыстыата-аналарғаақпарат ұсынуғаарналғанрубрика
Білімалушыныңаты-жөні
Бағалаукритерийі
Оқужетістіктерініңдеңгейі
Төмен
Орташа
Жоғары
Ғылыми жаңалықтарға талдау жасайды
Морзе әліппесінің қазіргі аналогын анықтауда, оттың адамдар үшін маңыздылығын дәлелдеуде қиналады
Морзе әліппесінің қазіргі аналогын анықтауда / оттың адамдар үшін маңыздылығына дәлелдер келтіруде қателіктер жібереді
Морзе әліппесінің қазіргі аналогын анықтайды, оттың алынуының адамдар үшін маңызды екеніне дәлелдемелер келтіреді
Қазақстандық ғалымдардың ғылым саласындағы үлестерін сипаттайды
Қаныш Сатпаевтың қазақ ғылымын дамытуға қосқан үлесін сипаттауда, маңыздылығына талдау жасауда қиналады
Қаныш Сатпаевтың қазақ ғылымын дамытуға қосқан үлесін сипаттауда / маңыздылығын талдауда қателіктер жібереді
Қаныш Сатпаевтың қазақ ғылымын дамытуға қосқан үлесін сипаттайды және оның маңыздылығын талдайды
Ғылыми мәселелерді шешу бойынша ұсыныс жасайды
Жасыл экономиканы дамыту қажеттілігін түсіндіруде, оны дамыту үшін қажетті шараларды анықтауда қиналады
Жасыл экономиканы дамыту қажеттілігін түсіндіруде/ оны дамыту үшін қажетті шараларды анықтауда қателіктер жібереді
Жасыл экономиканы дамыту қажеттілігін түсіндіреді және оны дамыту үшін қажетті шараларды анықтап, ұсыныс жасайды
Ғылыми жаңалықтардың маңызын сипаттайды
Ғылыми ашылулардың адамдар үшін маңыздылығын сипаттауда және мысалдар келтіруде қиналады
Ғылыми ашылулардың адамдар үшін маңыздылығын сипаттауда / мысалдар келтіруде қателіктер жібереді
Ғылыми ашылулардың адамдар үшін маңыздылығын сипаттайды және мысалдар келтіреді