Бағыттары ІІ халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного образования

 

154 

 

Тренинг 

басқа 

адамдарды 

терең 

түсінуге 

көмектеседі; 

өз 

бейнесін  қалай  көретіндігімен  салыстыруға мүмкіндік  береді;  өзін  байқауға, өзіндік 

санасын жетілдіруге жағдай жасайды. 

Топтағы қарым-қатынас ерекшеліктері балаларды әлеуметтік ортада басқалармен 

тіл  табысып  өмір  сүру  тәжірибесін  қалыптастырудың  ең  тиімді  жолы  екені 

дәлелденген. Сондықтан психологиялық қызмет көрсету барысында оқушылардың 

оң мінезін тәрбиелеуге ашық-жарқындығын қалыптастыруға, басқаларға ұнамды болу 

жолдарын үйретуге кеңінен қолданылады. 

1.     Топ жұмысының бастапқы кезеңі. 

Танысу  тренингі.  Мақсаты:  балаларды  өздеріне  ыңғайлы  сезінетін  жағдайға 

келтіру және тренинг тобында барлығын толық бостандық беріліп, емін-еркін қарым-

қатынас жасайтын жағдай жасау. 

Бірінші  тренингте  қатынасушылар өздеріне есім тандап алады  да сол  атымен 

тренингтің соңына дейін аталатындығы түсіндіріледі. Бұл тәсілді қолдану арқылы бала 

өзінің атымен байланысты өз өміріндегі өзіне ұнамайтын жағдайлардан шығып кетуіне 

психологиялық негіз болады. Өз есімі ретінде өзіне ұнайтын  адамның атын, өсімдіктер 

мен жануарлардың атауларын таңдап алуына болады. 

Психологта  өз  атын    немесе  басқа  бір  атты  таңдап  алуына  болады. 

Осы  жерда  айтатын бір мәселе, тренинг барсында барлығы бір-біріне Сен немесе Сіз 

деп айтуын келісіп алуы қажет. Егер балалардың жасы кіші, ал психолог олардан көп 

үлкен болса, балалардың оны Сен деп атауы өте қиын, кажеті де жоқ. Сондықтан бұл 

мәселенің басын ашып алу керек. 

Барлық  қатынасушылар    бір-бірінің  жаңа  атын  есте  сақтап  қалу  үшін  сол 

аттарымен  атауға  арналған  жүгіртпе  ойындар  ұйымдастырылады  (допты  бір-біріне 

бергенде өз патрнерының атын атап, оған бір ұнамды сөз айту, жаңа танысқан досын 

презентация жасау т.б.).  Бірнеше жаттығуларға тоқтап өтейік. 

"Бұдан да тағы жылдамырақ бола ма?" 15 минут. 

Жаттығудың мақсаты: аз уакыт ішінде топ есімдерін есте сақтау. 

1. Топ мүшелері  көздерін жұмып ақырындап жүре бастайды (бip-бipiнің аяқтарын 

баспай, 

қолдарын 

сермемей, 

итеріспей 

мұқият 

болуларын 

қадағалау). 

Топ  жақсы араласқан соң "тоқта!" дейміз. 

2.  Бәpi  көздерін    жұмып  тұрады.  Ciз  ойынды  бастайсыз,  бip  ойыншының  eciмін 

атап, иығынан жанап өтесіз. Ол көзін ашып, бipeyгe қолын тигізіп, оның eciмін атайды. 

Ойынға тартылмай және барлығының eciмi аталмай қалмауын қадағалаңыз. Eндi топқа 

уақытты белгілеп қойғаныңызды, белгіленген  уақыттан да жылдам ойнауын сұраңыз. 

3. Ол үшін ойыншыларға мынадай кеңес беріңіз: Eciмi аталған ойыншы тізерлеп 

отырады.  Бұл  -  оның  eciмi  аталып  кетті  деген  сөз.  Сөйтіп  ойын  барысында  есімдер 

қайталана бермейді. 

4.  0йынның  әр  кезеңінен  кейін  қортынды  жасаңыз.  Осы  кезеңге  ойыншыларға 

қанша 

уақыт 

қажет 

болғанын 

айтыңыз, 

ол 

уақытты 

алдағы 

қорытындымен салыстырыңыз,  рекордтық  мерзімін  айтыңыз. 

Нұсқау. Ойыншының бipeyi басқасының eciмін  атаған  соң, оның қолын  алу керек. 

Әpi  қарай  олар  үшінші,  төртінші    және  т.с.с.  ойыншылар  қосылады.  Мұның 

 

155 

 

артықшылығы  eciмi  аталмағандар  бipдeн  көзге  түседі.  Ойыншылардың    бәpi    қол 

алысқаннан кейін  ғана  ойын бітеді. 

Жаттығу. Қатысушылар шеңбер құрып отырады. 

Нұсқау. Жұмысымызды таныстықтан бастаймыз: әркім өз   eciмi   қандай әріптен 

басталса,  сол  әріптен  басталатын  өзінің    3    қасиетін      және  өз  есімін 

кезекпен  айтады. Сонымен  бipгe  өмipлiк кредосын да айтады. 

Қазақтың ұлттық ойындарын тренингтік сабақтарда пайдалану ерекшеліктері. 

1. Сәлемдесу рәсімі. Балалар екі шеңбер  – бірі ішке, екінші сыртқа жасап  – бір-

біріне  қарап  тұарды  да,  ақырын  ішкі  не  сыртқы  шеңбер  жылжи  отырып,  бір-біріне 

күлімдеп, қол беріп шығады. 

  2. Тауқырайдай. 

Балалар  бірінің  қолы  бірінің  басына  жетрліктей  мөлшерде  дөңгеленіп  отырады. 

Тренинг  жүргізуші:  «Тауқырайдан  -  тауқырайдан»-деп,  айта  түседі  де  өз  басындағы 

тақияны оң жағындағы көршісінің басына кигізе қояды. Көрші де ол сөзді қайталап оң 

жағындағы  көршісіне  кигізеді.  Осылай  жалғасып  кете  береді.  Бір  мезетте  тренинг 

жүргізуші  көзін  жұмып  отырады  да:  «Тау-тау»-деп,  басын  өз  қолымен  баса  қояды. 

Әркім  тақияны  өз  басында  қалдырмауға  тырысуы  керек.  Ойын  барлық  бала  басына 

тақия киіліп өткенінше жалғасады. Ойын аяқталған соң, балалардың талқылауы үшін 

мына сұрақтар беріледі: 

- Тақия басына киілгенде не ойлай қалдың? 

- Тақияны басқаның басына кигізген соң өзің не ойладың? 

3.  «Қандай  сөздерге  мен  қуанамын?».  Тренинг  жүргізуші  тақырып  сұрағын 

балаларға айтып, сол сөздерді іздестіруге кіріседі. Біреуі: «рахмет» деген сөз деп қоса, 

жүргізуші  оны  ары  қарай  тиянақтай  түседі.  Ол  сөзді  қалай  әдемі  айтуға  болады? 

Жауаптардың  жиынтығы:  асықпай,  адамға  жақындап  келіп,  бетіне  тура  қарап  айту 

керек.  Адамның  есімін  атап  беріп  «рахмет»  деп  айту  керек.  Осылайша  пікірталас 

жалғаса береді. 

4. «Айгүл бүгін балабақшаға өзінің ең әдемі қуыршағын алып келген екен» ойыны. 

Тренинг жүргізуші алдын ала Айгүлдің өзіне ғана, кім сұраса да, қалай сұраса да 

қуыршағын  ешкімге  бермеуін  тапсырады.  Ол  үшін  Айгүл  балалрды  әрқйсысының 

өтінішіне нақты, тура жауап беруі керек. 

Ал балаларға жүргізуші бар мүмкіндіктерін пайдаланып қуыршақты сұрап алып, 

ойнауларына бағдар береді. Бұл ойын барысында балалар бірін-бірі түсінуге, тыңдауға, 

қарсы жауап таба алуға, сендіруге, иландыруға, сыйлауға, өтініш айтуға, сөзін өткізе 

алуға үйренеді. 

Тренингтік сабақтың соңында қорытындылау, жалпы талдау жүзеге асырылады. 

  

Әдебиеттер тізімі: 

1.          Жарықбаев  Қ.Б.,  Қалиев  С.  Қазақтың  тәлімдік  ой-пікір  антологиясы. 

Алматы,1994. 

2.     Алдамұратов Ә.Ж. Жалпы психология. — Алматы, 1996. 

3.     Мухина B.C. Детская психология. — М., 1992. 

4.      Урунтаева   Г.А.   Диагностика   психологических   особенностей дошкольника. 

- М., 1999. - с.34-44, 76-79. 

 

156 

 

БАЛАБАҚША БАЛАЛАРЫН МУЗЫКА АРҚЫЛЫ ШЫҒАРШАШЫЛЫҚҚА 

БАУЛУ 

 

Амирова Зайра Тлуберлиевна 

КМҚК «Қарлығаш» б/б.Қарағанды қаласы 

 

Адамзаттың  барлық  жақсы  қасиеттерін  жас  ұрпақтар  бойына  сіңіріп,  олардың 

қоғамдық көзқарастарының дұрыс қалыптасуына эстетикалық тәрбиенің маңызы зор. 

Эстетикалық  тәрбиенің  жас  ұрпақтың  өскен  ортасын  дұрыс  таңдауы,  адамдарға 

сүйіспеншілікпен  қарауы,  жалпы  адамгершілік  қасиеттерін  бойларына  сіңіруіне 

музыка  пәнінің  де  өз  қосатын  үлесі    зор.  Эстетикалық  тәрбие  құралдарының  басты 

салаларының бірі - музыка.  

Музыка-сезім тілі. Музыка жеке тұлғаның ақыл-ой мен дене бітімін жетілдіреді, 

әрі  жан-жақты  өмір  тәжірибесін  кеңейтуге,  біліктілігі  мен  қабілетін  дамытуға, 

шығармашылық іскерлікке тәрбиелеуге мүмкіндік береді.  Музыка сабағының негізгі 

мақсаты  шәкіртке  ұлттық  өнердің  құдіреттілігін  таныту  арқылы  олардың  санасына, 

сезімі  мен  ұшқыр  қиялына  игі  әсер  ету.  Сонымен  қатар  музыка  сабағында  қазақ 

халқының көне заманнан мұра болып келе жатқан ұлттық аспаптарымен таныстыру. 

Қанша аспап жасаса да, олар бірінің үнін бірі қайталамаған. Осыдан келіп аспаптардың 

алуан  түрі  шыққан.  Қазақ  халық  музыка  аспаптарын  жетілдіру  60  –  70  жылдарда 

ерекше қарқын ала бастады. Бұл аспаптардың шығу тарихы, қазіргі орны, пайдалануы 

туралы  айтып,  музыкалық  шығармалар  ойнап,  көрсету  музыка  сабағында  балаларға 

эстетикалық тәрбие мәселесінде  өз үлесін қосады. [2]           

Музыка  сабақтарында  балаларға  эстетикалық  тәрбие  бере  отырып,  қазақтың 

ұлттық  музыка  аспаптарымен  таныстыра  отырып,  музыка  сабақтарында  ұлттық 

аспаптар  жасайтын  шеберлер,  шеберлердің  еңбектері  туралы  айта  кеткен  жөн.  Осы 

жерде ұлттық аспаптарды көрсете отырып, қазақ халқының әсемдікке құмар екенін, 

ұлттық  қолөнер  шеберлігі  өте  ерте  дамыған,  халқымыздың  шеберлерінің  еңбегін 

бағалай білгенін айта келіп, жалпы балалардың ұлттық өнерге деген сүйіспеншілігін 

арттыруға  талпыныс  жасап,  шығармашылыққа  баулу  керек.  Осы  қазақтың  ұлттық 

аспаптары  арқылы  тұрмыс-тіршілікте  пайдаланатын  бар  құрал-жабдықтарын  ою-

өрнекпен әшекейлеп сұлулыққа, әсемдікке жаны құштар халық екенін білдірген. 

Осы музыкалық аспаптар арқылы балалар ұлттық аспап сазының әдемілігін сезіне 

отырып, сол аспапты үйренуге, ән салу шеберлігіне құштарлықтары артады.[3] 

Қоғамдағы  білім  беру  саласында  болып  жатқан  қарқынды  өзгерістер 

шығармашылық қабілеті жоғары, қажетті жағдайда айрықша шешім қабылдай алатын 

жан-жақты дамыған жеке тұлғаның алдына үлкен талаптар қояды.  

Осы  орайда  музыкалық  аспаптарда  ойнау,  жалпы  өнер  арқылы  тәрбиелеу 

міндеттері  тек  оны  игерумен  шектелмейді,  сонымен  қатар  өнер  табиғатына  сай 

шығармашылық белсенділікті қалыптастыру болып табылады.  

Кез-келген  халықтың  өзіне  тән  ұлттық  мәдениеті,  ғасырлар  бойы  қалыптасқан 

тарихи-этнографиялық ерекшеліктері болады, солардың басты бір арнасы - музыка.  

Музыка әлемі - адамзат мәдениетінің байлығы ішіндегі мұхиттай шексіз, ғажайып 

дүние. Ұлы ойшыл әл-Фараби жазғандай: «Музыка - жақсы мінез-құлықты, адамның 

 

157 

 

қоғамдық мұраттарын қалыптастыруда елеулі рөл атқарады. Эстетикалық сезімдерді 

туғызу  арқылы  адамның  өзін-өзі  тәрбиелеуіне,  бойындағы  нашар  қасиеттерден 

арылуына ықпал етеді» [1].  

Расында,  музыка  -  адамзаттың  рухани  азығы,  жан  серігі  және  тілімен  айтып 

жеткізе  алмайтын  ұшқыр  қиялы,  нәзік  сезімі.  Музыка  мұғалімінің  шығармашылық 

қатысының  тиімділігі  мен  нәтижесінің  негізгі  мүмкіндігі  -  жүйелілік,  орындау 

реттілігі, балалардың жас ерекшеліктерін ескеру.  

Жалпы,  музыкалық  аспаптарда  ойнау  білім  алушыларды  ұйымшылдыққа, 

бірлікке,  сезімталдыққа,  адамгершілікке  баулиды,  оның  тәрбиелік  мәні  өте  зор. 

Балалар  әдетте  өздері  қолдарына  ұстап,  ойнап  отырған  аспап  туралы,  тыңдау  үшін 

орындалған  музыкалық  шығарма  туралы  әңгіме  басталса  болғаны  елең  етіп,  үлкен 

ынтамен тыңдауға кіріседі. Ендеше музыка әлемінің сырын ашып, саз маржанын шашу 

үшін үлкен ізденгіштік қабілет керек. 

Уақыт  алға  басқан  сайын,  оқыту  мәселесіне  жаңа  талаптар  қойылу  барысында 

оқу-тәрбие үдерісінде үздіксіз шығармашылық жұмыс жаңалана бермек. Ал мұның өзі 

музыка маманына жоғарғы музыкалық талғамды, шығармашылық ізденісті, тынымсыз 

музыкалық жаттығуды, еңбектенуді қажет етпек.  

Музыка  –  эстетикалық  тәрбие  беру  құралдарының  бірі.  Өнердің  басқа  түрлері 

сияқты  ол  да  өмірдегі  әсемдікті,  табиғат  сұлулығын  бағалауға  және  адамдар 

арасындағы қарым-қатынастарды түсініп, білуге үйретеді. Баланы жастайынан өнерге 

баулып, музыка әлемімен таныстыру, оны сезіндіріп ән айтқызып, күй тартқызудың 

мақсаты –халқымыздың асыл қазынасын, дәстүрлі ән-күйлерін бойларына сіңіре білу, 

олардың  эстетикалық  талғамын  жан-жақты  байытып,  дамыту  –  бүгінгі  таңда  өте 

маңызды мәселеге айналып отыр. 

Бүгінгі  ұрпақ  халқымыздың  баға  жетпес  мол  музыкалық  мұрасымен  сусындай 

беруі  үшін  оның  адам  баласы  үшін  маңыздылығына  ерекше  мән  беріп  отыру  керек 

екенін естен шығармау керек.  

Қазіргі  оқу  -  тәрбие  жұмысын  жан  -  жақты  дамыту  мақсатындағы  басты 

міндеттердің бірі  бала  тәрбиесіне қазақ  халқының  ғасырлар бойы  ұрпақтан ұрпаққа 

мұра  болып  келе  жатқан  тұрмыс  -  салтына,  әдет  -  ғұрпына,  ұлттық  дәстүріне 

байланысты әдебиет пен мәдениетке, өнерге үйрете отырып, баулу. Белгілі бір өнер 

иесіне  арналған  әсерлі  әдеби  -  музыкалық  кештер  өткізу  де  бала  санасында  із 

қалдырады.  

Жақсыға, әдемілікке, үлкеннің маңызды да пайдалы ісін қайталауға, ұқсап бағуға 

талпындырады. 

Әр 

сазгердің 

немесе 

әншінің 

шығармашылығындағы, 

репертуарындағы  әндерді,  шығармаларды  тереңірек  талдау  арқылы  бала  тағы  да 

музыканың эмоциялық әсерін, бейнелеу күшін түсініп, жақсы мен жаманды ажырата 

алуға  үйренеді.  Сол  сияқты  баламен  жеке  жұмыс  жасауда  әр  баланың  бойындағы 

қабілетін  тауып,  дамытуға  жол  ашады.  Ал,  музыканы  түсіне  шығарма  кейіпкерімен 

бірге жетіле, әсемдік пен әдемілікті сезіне өскен бала қоғамға тек пайдасын тигізетін, 

ұлттық қазынаны бағалай білетін, саналы да білімді, отансүйгіш, тәрбиелі, адал азамат 

болып өсері сөзсіз.  

Қазақ  балалар  әндерінің  қай-қайсысын  алмасақ  та  өнегелі  өсиет  пен  ізгілікті 

мейірбандыққа,  татулық  пен  бірлікке,  адамгершілікке,  байсалды  мінез-құлыққа, 

 

158 

 

салихалы ақылдыққа насихаттап отырады. Адам баласы тарихында ауыз әдебиетінің 

алтын  ұрығы  –  жыр-өлеңнің  бірінші  бастамасы  –  «Бесік  жыры»  десек,  бұнда  қазақ 

қауымының  балаға  деген  ең  ізгі  сүйіспеншілігі,  тілегі,  халықтың  шешендігі  мен 

арманы бейнеленген.Өз елінің дінін, рухани мәдениетін білген адам, біртіндеп әлемдік 

мәдениетті үйренеді.  

Ендеше,  бұл  қасиет  бала  тербеткен  ананың  әлдиімен,  әженің  ертегісімен, 

отбасында  айтылып  отырылатын  мақал-мәтел,  жұмбақ,  аңыз-әңгімелерімен  бала 

бойына  дарытылып,  сол  арқылы  ата-бабаларымыздан  қалған  асыл  мұраға  деген 

қызығушылық танытып, сүйіспеншілікке тәрбиелейді. Демек, аталған жұмыс баланың 

шыр  етіп  дүниеге  келген  кезінен  бастап,  жас  ерекшелігіне  байланысты  біртіндеп 

күрделеніп отырылуы керек.  

Сондықтан  балаларға  эстетикалық  тәрбие  беру  ісінің  мазмұнды,  деректі, 

ұғынықты  келуі  әрбір  ән  мен  күйдің көкейге қонымды,  әсерлі болуынақажететеді.  . 

Бала күнделікті өмірде музыкамен етене араласады. 

 

Пайдаланған әдебиеттер: 

1.Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған 

мемлекеттік  бағдарламасы.  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  2010  жылғы  7 

желтоқсандағы № 1118 Жарлығымен бекітілген. www. Government.kz. 

2.Аль-Фараби. Трактаты о музыке и поэзии /Пер. с араб. АН Республики Казахстан. 

Институт философии. Отв. ред. Бурибаев М.С.- Алматы, «Ғылым», - 1993-456 с. 

3.Ибн-Сина. Избранные философские произведения. /Пер. с араб. М.: Наука, 1980 

 

 

БАЛАЛАРДЫ МЕКТЕПКЕ ДАЙЫНДАУ, БАЛАБАҚША МЕН АТА-АНАНЫҢ 

МІНДЕТІ 

 

Анарбекова Н. Т. 

Қарағанды қаласы  №134 “Гауһар” балабақшасы 

 

Қазақстан  Республикасының  Білім  жүйесінің  реформалау  барысында  әрбір 

баланы  мектептегі  оқу  және  әлеуметтік  ортаға  еркін  бейімделе  алатындай  жағдай 

жасау  аса  маңызды  міндет.  Қазіргі  уақытта  баланы  мектепке    дайындау,  белгілі бір 

дағдыларды  игеруге  бейімдеу  заманымыздың  көкейкесті  мәселелерінің  бірі  болып 

отыр.  Мектепке  алғаш  бару-  бала  өміріне  үлкен  жаңалық,  өзгерістер  енгізеді, 

қоғамдағы  жаңа  орынға  көшуі  мен  өсіп-  жетілуінің  бір  бастамасы.Баланы  мектепке 

дайындау дегенді көптеген ата- аналар балаға әріптерді және санауды үйретумен ғана 

шектеледі.Мектепке дейінгілердің негізгі іс- әрекеті ойын болғандықтан, оларға бірден 

оқу  әрекетіне  ауысу  біршама  қиындықтар  туғызады.Яғни  осы  кезде  әрбір,  ата-  ана 

өзінің баласына мектеп туралы қажетті мағлұматтарды айтып, баланың мектепке деген 

жағымды қатынас және сенімділік сезімін қалыптастыра отырып тәрбиелеу керек. Ең 

бастысы баланы жолдастарымен қарым- қатынас жасай алуға, басқа баланың ойымен 

санасуға  үйрету  болып  табылады.Мектеп  табалдырығын  алғаш  аттаған  бала 

педагогтармен және балалармен кезіккенде мазаланады, оқу үрдісінің өзіне жағымсыз 

 

159 

 

эмоция  сезініп,  қорқыныш  пайда  болады.  Әрине  баланың  оқуға  дайындығын  ақыл- 

ойының  даярлығымен  ғана  шектеліп  қоймай,  оның  оқуға  психологиялық  жағынан 

даярлауды қарастыру қажет. Мектепке дейінгілердің өз- өзіне қызмет ету дағдыларын 

меңгеру- өнегелі, жігері, дербестік және табандылық сияқты қасиеттерін тәрбиелеудің 

тиімді  жолы.Балаларды  мектептегі  оқуға  бейімдеп,  дайындаудың  психологиялық- 

педогогикалық  диагностикаға  қатысты  негізгі  жағдайларды  белгілі  бір  қисынға 

келтіруге  болады.  Мектепке  жетілдірудегі  тәрбиеші  мен  психологтардың 

әрекеттерінің  ең  бірінші  міндеті,  балалардың  алғашқы  мектепке,  оқуға  бейімделуі, 

сынып  ұжымы  немесе  балалардың  жайлы  психологиялық  ақпаратты  алуы    болып 

табылады.Мектепке дейінгі шақ ішінде өз зейінін ұйымдастыру үшін сөзді пайдалану 

күрт  өседі.  Мұны  атап  айтқанда,  мектепке  дейінгі  ересектер  үлкеннің  нұсқауы 

бойынша  тапсырманы  орындағанда  мектепке  дейінгі  кішкентайларға  қарағанда 

нұсқауды  он-он  екі  рет  жиі  орындайды.Сонымен  баланың  мінез-  құлқын  реттеуде 

сөздің маңызының жалпы өсуіне байланысты мектепке дейінгі шақта ықтиярлық зейін 

қалыптасады. В.С. Мухина мектепке дейінгі шақта балалар ықтияр зейінінді меңгере 

бастаса да, бүкіл мектепке дейінгі балалық шақта ықтиярсыз зейін басым болып қала 

береді. 

Алайда  мектепке  бару  қарсаңында  баланың  психологиялық  даму  деңгейінде 

жекелей өзгерістер өсе түседі. Бұл өзгешеліктер мынадан көрінеді: 

Балалар бір- бірін ақыл- ой, адамгершілік және жекелей дамуымен ажыратады. 

Олай болатын болса, балаларға психологиялық қолдау жасау білім беру мекемелерінің 

бірінші балабақшаның ең негізгі міндеті болып табылады. 

Мектепке оқуға қабылданар баланы мектепке болмысқа ендіру, толыққанды оқу 

әрекетін қалыптастыру- мектепке дейінгі өтпелі кезеңге тән псикалық дамудың барлық 

жиынтықтарымен  тығыз  байланысты.  Олар  оқу-  тәрбие  үрдісін  осы  жастың 

психологиялық ерекшеліктерімен катаң сәйкестікте жүргізуді қажат етеді. Сондай- ақ 

мектепке дейінгі шақтан оқушылық өмірге өту кезеңінің  зерттеу мәселесі мектепкетегі 

оқу-  тәрбие  міндеттерін  нақтылауға  мүмкіндік  береді.  Бұл  істің  түпкі  мақсатты 

баланың  мектептегі  оқуына  берік  тұғырлы  қамтамасыз  ету.  Ол  талаптар  тәрбиеші 

талаптары  мен    мұғалім  ережесін  орындауға  баланың  ерік  күшін  бағындыра  алу 

іскерлігінен көрінеді.Екі кезеңнің  арасындағы дағдарыстың бала психикасына әсері 

із- түзсіз жоғалып кетпейді. 

Мектепке оқытуға баланың психологиялық даярлығы- мектепке дейінгі балалық 

шақ  кезеңіндегі  психикалық  дамудың  қорытындылардың  бірі.  Ендігі  жерде  мектеп 

жасына дейінгі баланың бүкіл өмірін ұйымдастыру, оның денсаулығын нығайту, ақыл- 

ой, адамгершілік тәрбиесін жетілдіру түптеп келгенде мектепке даярлау, тікелей ата- 

ананың  үлесіне  тиеді.  Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  білім  сапасын  арттыру  аса 

маңызды  мәселе,  ол  үшін  жалпы  және  негізгі  жағдайларды  жақсарту  басты  міндет 

болып табылады. А. Едігенова бойынша баланың бүкіл өмір бойында оның даму үрдісі 

жүреді. Даму үрдісінде балалың танымдық белсенділігі арта түседі. 6 жастағы балалар 

заттарды    түсіне,  түріне,  көлеміне  қарап  ажырата  бастап,  олардың  құрылысын, 

пайдалану тәсілдерін білгісі келеді. Күнделікті өмір барысында бала шындық дүниенің 

құбылыстары  мен  заттарын  анықтай  білуге,  адам  баласының  жинақтаған  бай 

тәжірибесін  үйренуге  талаптанады.  Балалардың  бір  нәрсені  құмартып  білуге 

 

160 

 

талаптануын таным ынтасы дейді. Балалар өте байқағыш, еліктегіш, әр нәрсеге үңіле 

қарайды, көп нәрселер оларды ойлантады. Балалар әдетте өзіне түсініксіз оқиғаларды 

құбылыстардың сырын білуге құмартады. Күн сайын олардың алдында жаңа сұрақтар 

туады. Сол сұрақтың жауабын олар ересектерден күтеді, өткені олардың түсінігінше, 

ересектердің білмейтіні болмайды. 

 Баланың  мектепке  даярлығы  оқып-  үйренуді  құрайтын  біртұтас  сапалар 

жиынтығынан тұрады деген тұжырымда қуаттайтын психологтар  А.Н. Леоньтев В.С. 

Мухина,  Л.А.  Венгер  мектепке  даярлық  ұғымына  баланың  оқу  тапсырмаларын 

түсінуін;  орындау  тәсілдерін  меңгеруін;  өзін-өзі  бағалай  және  бақылай  алуын; 

мұғалімді тыңдап, материалды еске сақтау қабілеттерін жатқызады. 

Мектепке даярлық деңгейін анықтауда басшылыққа алынатын, көбінесе, оқу және 

жазу  іскерліктерінің  шамасы.  Ал  баланың  жаңа  ортаға  түсуіне  байланысты  көңіл- 

күйінің сипаты; сынып- сабақтық жүйеге төзімін білдіретін еріктік қасиеттері: жазба 

білімдерді  қабылдап,  игеруге  қажет  таным  процестерінің  даму  деңгейлері  тексеріле 

бермейді.  Бұдан  шығар  қорытынды-  баланың  мектепке  оқуға  даярлық  көлемінің 

педагогикалық тұрғыдан қарастырылатындығында.Мектепте жақсы оқуы үшін балада 

қарым- қатынастың формалары қалыптасқан болуы керек. 

Балаларды  мектеп  өміріне  тарту  бірлескен  іс-  әрекет  барысында  жағымды  күй 

қалыптасуын  қамтамасыз  ету,  ата-  аналардың  қанағаттануын  негізгі  көрсеткіштері 

мыналар: 

- балаларды мектеп алды  даярлық сабағына барғаннан кейін жағымды күй; 

- балалардың   мұғалім мен және құрдастарымен жақсы қарым- қатынасы деңгейімен 

қанағаттану; 

Мектепке  түсу  балалардың  логикалық  есін  дамытуда  үлкен  роль  атқарады. 

Балалардың есін тәрбиелеуде де мұғалім олардың жас және дара ерекшеліктерін ескере 

отырып, жұмыс жүргізеді. Кіші мектеп жасындағы балаларды оқу тәсілін өз бетінше 

таңдап ала алмайтындықтан мұғалім үйге тапсырма бергенде, материалды қалай оқу 

керектігін балаларға ұдайы ескертуі керек. Бұл жөнінде оқулықтардың бәрінде мәтінді 

қалай оқу, тапсырманы қалай орындау керектігі айтылған. Бірақ баланың назары кейде 

бұған  жөнді  түсе  қоймайды.  Мұғалім  мұны  қатты  ескергені  жөн.  Атақты  психолог 

ғалымдар  А.С. Запорожец И .Я. Лернерт Л.Д. Венгер т.б зертеушілердің еңбектерінде 

мектеп жасына дейінгі балалардың жеке басының қалыптасуына әсер ететін әртүрлі 

іс-  әрекеттердің  ішіндегі  ең  маңыздысы  шығармашшылық  белсенділік  сапалығына 

назар аударады. 

Мектепке  баратын  балаларды  зерттеу  үстінде  ғылыми-  зерттеу  жұмыстарына 

барлық  әдістерді  қолдануға  болады.  Бірақ,  кейбіреулері  күрделі  және  арнайы  бір 

құралдарды  қажет  ететіндері  де  кездеседі.  Сондықтан  сұрақнамаларды,  бақылауды, 

құжаттарды  таңдауды  және  психодиагностикалық  эксперименттерді  қолданады. 

Мектепке қабылданар баланың психологиялық даярлық деңгейін тексеру; диагноз қою 

дамыту  жолдарын  белгілеу-  қысқа  мерзімді  диагностикалық  шара  болып  табылады. 

Балаларымыздың  бабалар  мұрасынан  тыс  қалмауға,  әлеуметтік  ортаның  тыныс- 

тіршілігін ұлттық болмыспен қабылдауға бейімдей отырып,олардың санасын «ұлттық 

құндылықтарды  меңгерген  жаңа  дәуір  балалары»  моделіне  бағыттай  білу  қажет. 

Модель мазмұны жауапкершілігі жоғары, жаңаша ойлайтын, зерек те елгезек, кеңістік 

 

161 

 

заңдылықтарымен  қоса,  бабалар  аманатынан    хабардар,  салт-  дәстүр  мен  ауыз  

әдебиетінің  озық  үлгілерін  меңгерген  ұлтжанды,  ана  тілінің  нәрімен  барынша 

сусындаған, еркін, дені сау балаларды сипаттайды. 

Мектепке  баратын  балаларға  ұлттық  құндылықтар  арқылы  әлеуметтік  орта 

нормаларын  меңгерту  адамгершілік  әліппесі,  мінез-  құлық  мәдениеті  туралы 

қарапайым  түсініктер  беру:  адам  табыстылығының,  саулығының,  бақытының  кепілі 

ұстамдылық, ал оның негізі- сабыр екенін ұғындыру; сабырлық туралы ұлы ойшылдар 

қазынасымен таныстырудың психотехниккалары. Баланың мектепке дайындығының 

кейбір  психологиялық  аспектілері  мектептегі  оқудың  басталуы-  бала  өміріндегі 

әлеуметтік  психологиялық  жағынанна  да  физиологиялық  жағынан  да  қиын  әрі 

жауапкерлілігі мол кезең. 

Бұл адам өміріндегі және іс- әрекетіндегі жаң жағдай болып табылады. Сонымен 

қатар жаңа қарым- қатынастар жаңа міндеттердің тоғысуы болып табылады. Баланың 

бұл кезде бар өмірі өзгеріске түседі. Мектеп бірінші күннен бастап оқушыға бірнеше 

талаптар қоятыны белгілі. Ол баланың азын аулақ алған білімі талаптарды орындауға 

мүмкіншілік  бермейді.  Осындан  келеді  де,  баланың    мүмкіншіліктерімен  мектептің 

қоятын  талаптары  арасында  қарама-  қайшылықтар  туады.  Себебі  оқу  басталғанан 

жүктеменің  көлемі  өседі.  М.М.  Кольцова  өзінің  еңбектерінде  «Бала  мектепке  барар 

алдында  көру-  моторы  координациясы  біршама  дамыған  болуы  тиіс  және  қолдың 

саусақтары мидың сөйлеу аймағы болып табылады» деген . Яғни, бала жүгіріп, секіріп 

допты лақтырып және ұстап алу әрекеттерін еркін орындап, қайшымен, қарындашпен, 

қыл-  қаламен  жұмыс  істеу  біліктілігі  дамыған  болуы  керек.  Балаға  сурет  салғызу, 

әртүрлі  заттарды  құрастыру,  ермексазды  илеу  баланың  саусақтарын  дамытып  қана 

қоймай, ойлау қабілетін де дамытады.Сурет сала алмайтын және ермексазбен жұмыс 

істей  алмайтын  баланың  жазуға  икемі  болмайды.  Кез-  келген  5-6  жастағы  бала  3 

минуттан артық жаза алмай тез шаршап қате көп жіреретін болады және 2-3 минут 

сайын  баланың  қолын  демалдырып  отыруды  қатал  есте  сақтау  керек.  Бала  жазу 

дағдыларын  меңгеруде  әрбір  жетістігін  мақтап  «Сенің  қолыңнан  келеді,  біз  саған 

көмектесеміз»,  «Сен  істей  аласың»  деген  сенімділік  сөздерді  жиі  айтуымыз 

керек.,өткені  қуатты  сөздер  баланың  көңіл-  күйін  көтеріп,  табысққа  жетуіне  үлкен 

әсерін тигізеді. 

Болашақ  ұрпақтың  ұлтан  емес,  сұлтан  болып  қалыптасуы  ұлттың  ұлылығын 

ұлықтайтын  асқақ,  нұрлы,  нәрлі  білімдерді  мектепке  дейінгі  мекеме  тәрбиешісінің 

нәзік те өршіл сезімдерімен қалыптастыра білу, баланы иландыру, танымдық тұрғыда 

жетелей білу іскерлігінде. 

Балабақшадаға әр баланың ата- аналары тәрбиешімен психологпен ылғи да үнемі  

байланыста болуы міндетті. Өткені баланың мектепке оқуға дайындау тек тәрбиешінің 

ғана  жүктелген  ғана  іс  емес,  ол  ата-  ананың  да  негізгі  міндеті  болып  табылады. 

Сондықтан ата- анамен  балаларының әр күнін қадағалап сұрап біліп отыруға міндетті. 

Баланың  жаңа  әлеуметтік  ортаға  жылдам  бейімделуі  арқылы  жетекші  әрекеттің 

нәтижелерінің  артуына  ықпал  етеді.  Мектеп  жасындағы  баланың  дамуы  түрліше 

жүреді,  мәселен,  бір  бала  тәрбиешінің  түсіндіргенін  ары  қарай  өзі  жалғастыр  алса, 

келесілері  өз  бетімен  жаңа  білімді  меңгеру  қиындық  келтіреді.  Қазіргі  таңда 

жобаланып  отырған  білім  беру-  баланың  жеке  тұлғалық  қасиеттерін,  танымдық 

 

162 

 

қызығушылықтарын  арттырып,  алған  білімін  өмірде  қолдану  икемділігін 

қалыптастыруды көздейді, сондықтан білім мазмұнын дамыту сипатында құру негізгі 

білім әдістері ретінде анықталады. 

Мектепке келген бала оқимын деген ниетпен мектеп табалдырығын аттайды.Бірақ 

кейде бала оқуға барғым келеді дегенмен, оның мотиві әртүрлі болады. Біреуі мектепке 

көп бала бар және онда көңілді десе, біреуі партаға отырғысы келгендіктен мектепке 

баруы  мүмкін.Алайда  мұндай  ықыласпен  мектепке  келген  балалар,  біраз  уақыттан 

кейін  мектептің  қатал  тәртібіне  және  күнделікті  оқу  сабақтарына  шыдай  алмайды. 

Жалпы,  бала  оқу  үрдісінің  өзіне  өқызығуы  қажет.Сонда  ғана  бұл  баланың  таным 

қызығушылықтарының дамуына,жаңа білім алуына мүмкіндік жасайды. 

Баланың мектепке оқуға арнаулы және жалпы дайындығын ажырыта білу қажет. 

Арнаулы  дайындық  балада  алдымен  мектептің  ана  тілі  ,  математика  секілді  оқу 

пәндерін  үйретудің  негізгі  болып  табылатын  білімнің,  ұғымның,  іскерліктің  бар- 

жоғымен, жалпы дайындық оның дене және психикалық дамуына қарай анықталады. 

Қазіргі  заманда  6  жасар  балаларды  мектепке  оқуға  дайындау  өзекті  мәселердің  бірі 

болып  отыр.  Алты  жасар  баланың  алғаш  рет  мектепке  келуі  балаға  да  оның  ата- 

анасына  да  өте  жауапкершілік  кезең  болып  саналады.  Оқу  әрекетіне  еш 

ауыртпалықсыз  әрі  табысты  кіріпкету  үшін  баланың  дені  сау  және  жан-  жақты 

даярланған болу керек. 

Мектептепте  оқу-  бала  өміріндегі  әр  түрлі  жүктемесі  бар  ең  маңызды  кезеңге 

жатады.:  бала  өміріндегі  әлеуметтік-психологиялық  өзгерістер,  жаңа  қарым-

қатынастар,  жаңа  міндеттер,  баланың  жаңа  әлеуметтік  рөлі.  Оқушы  болу  баланы 

саналы түрде өзінің орнын, мұғалімнің позициясы, қарым- қатынасты белгіленген ара 

қашықтықты,  осы  қарым-  қатынастан  құралатын  ережелерді  талап  етеді.  Мұнда 

баланың  мектепке  бейімделуінің  бірінші  кезеңінде  баланы  бірге  алып  жүретін  ата- 

аналар  қандай  іс-  әрекеттерді  таңдайтындығы;  әрі  қиын  жағдайда  тиімді,  әрі  дер 

кезінде  психологиялық  қолдау  көрсету  мүмкіндіктерінің  бағалай  алатындығы  өте 

маңызды  роль  атқарады.Әсіресе  алғашқы  күндер,айлар    кейбір  балалар  үшін  қиын 

болады.  Бұл  уақытта  жаңа  жағдайға  бейімделудің  қиын  үдерісі  болып  жатады. 

Бейімделу  кезеңінде  баланың  ұйқысы  бұзылады,  тәбеті  тартпайды,  ашушаңдық, 

мазасыздық,  тұйық  мінездік,  жылау,  балаға  тән  емес  көп  сөйлегіштік  немесе  сөзге 

сарандық  және  т.б  өзгерістер  болады.Осы  тығырықтан  шығу  үшін  балала    ата- 

аналарда тәрбиеші  мен ппсихолог  көмек көрсету керек.Бұлардың барлығы жүйкенің 

шаршауының сыртқы көрінісі болып табылады, бірақ бұл өзгерістер уақыт өте келе 

қалпына  келеді  балалар  мектеп  өміріне  үйренеді,  аз  шаршайды  көңіл-  күйлері 

көтеріңкі жүреді, ата-  аналарымен, құрдастарымен еркін араласады, тапсырмаларды 

орындауға тырысады.Көптеген балалардың мектепке бейімделу үрдісі осылайша орын 

алады.  Ал  кейбір  балаларда  жаңа  жағдайға  бейімделу  аса  ауыр  міндет  болып 

табылады.: олар жиі әрі ұзақ ауырады, ауырғаннан кейін ағзалары әлсіреп, қарсы тұру 

қабілеті  төмендейді.  Неліктен  көптеген  балалар  оқудың  алғашқы  кезеңін  бұлай 

қабылдайды?Мәселе  өте  күрделі.  Балалардың  мектепке  бейімделу  ерекшеліктерінің 

басты  себептерінің  бірі  баланың  денсаулық  жағдайы,  биологиялық  жетілу  деңгейі, 

сондай-  ақ  оқыту  үрдісіне  қажетті  сол  біліктер  мен  әрекеттердің  дамуы  болып 

табылады.Балалар  бақшасының  мектепке  дайындау  жөніндегі  жұмысы  олардың 

 

163 

 

мектепке дайындайтын тобына көшуінен көп бұрын басталады.Балалар бақшасының 

оқу-  тәрбие  жұмысының  бүкіл  жүйесі  баланың  мектептегі  оқуға  дайындығын 

қалыптастыруды көздейді.  

Психодиогностикада  балалардың  мектептегі  оқуға  қабілеттілігіне  байланысты 

жүргізілетін экперементтердің қиыншылығының ең бір негізгі себебі, баланың белгілі 

қабілеттерін  психологтар  тапсырма  беру  кезінде,  осы  тапсырманы  орындауы  оның 

қабілеттілігіне  ғана  байланысты  болмайды,  сонымен  бірге,  мотивацияға,  мектепке 

оқуға бейімделіп,қалыптасуына және дағдыларана байланысты. Кез- келген ата- ана 

баласының өсіп- жетілуіне, рухани күшті етіп тәрбиелеу жолында алуан түрлі қуаныш 

пен қиыншылықтарды бастарынан өткізе отырып, оның рухани және ақыл- ойы мен 

дене  құрлысы  жағынан  жан-  жақты  даму  дәрежесіне  жеткізуге  баулиды.Мектепке 

дейінгі ұйымда  баланы мектепке дайындау тәрбиешімен ата- анамен бірлесе отыра 

жүргізілетін  іс-  әрекет.Оларға  іс-  әрекеттің  мазмұны  өзгерген  кезде  баланың  мінез- 

құлқы да, ішкі психикалық өмірі де өзгеретінін және осы кезде  баласына аса қажет 

екенін түсіндіруі керек. 

Сондықтан  бұл  кезең  тәрбиешілер  мен  және  ата-  аналар, бала дамуына  ерекше 

мән беріп, оның ары қарай жетіліп, дамуы үшін жүргізетін болса,12 жылдық мерзімді 

орта  білімге  көшуде  алты  жастан  бастап  оқытудың  саяси  және  әлеуметтік  мәніне 

ықпал етуге болады. 

Мектепке  дейінгі  балаларды  тәрбиелеу  оның  жағымды  да  жарасымды  мінез 

бітістерін қалыптастыруда ата-ананың қызметі маңызды. Осындай маңыздылықты әрі 

қарай  арттыратын  мектепке  дейінгі  мекеме  мен  мектепке  дейінгі  орталықтардың 

міндеті.  Себебі  ата-  аналарға  педагогикалық  білім  мен  кеңес  бағыт-  бағдар  беретін  

тәррбиеші  екенін  ұмытпауымыз  керек.  Отбасындағы  тәлім-  тәрбиенің  мақсаты 

баланың  жасын,  жеке  ерекшелігін,  психикалық  процестерінің  даму  өрісін  ескере 

отырып,  жарасымды  жетілген  ұрпақты  тәрбиелеу.Баланы  тәрбиелеу,  дамыту  және 

білім  беру  мәселеріне  отбасы  мен  балабақша  ұжымы  бірлескен  өзара  тығыз  болуы 

қажет.Білім  беру  жүйесінің  негізгі  мақсаты-  тұлғаны  оқыту,  тәрбиелеу,  дамыту.Бұл 

мақсаттар  өзара  тығыз  байланыста  болса  ғана  нәтижелі  болады.  Балаларды  оқу  

оқытуда  жиі  мадақтап  баланың  оқуға  деген  құлшынысын,табысқа  жетудің 

жағдайларын  тудыру  керек.Сабақ  барысында  бала  бір  орында  отырудан  әбден 

жалығады.Оларға  эмоциялық  бәсеңдеу  болған  соң  айғайлайды.Сондықтан  сабақта 

қозғалыс  ойындарды  тиімді  қолданып,  сергіту  сәттерін  жиі  өткізіп  тұрған 

жөн.Баланың  мектепке  оқуға  дайындығы  біртіндеп  қалыптасатын  аса  күрделі  үрдіс 

және  бұл  үрдісті  жүзеге  асырудың  бірден  бір  жолы  ата-  ананың,  тәрбиешінің  және 

психологтың  бірлесіп  жұмыс  істеуі.Бала  балалық  шақтан  өзіне  белгісіз,  таныс  емес 

дүниенің  есігін  ашқаннан  кейін,  баланың  өмірі  сүру  тіршілігін  түбегейлі 

өзгертеді..Яғни баланның мектеп өміріне еніп және өзінің әлеуметтік  ортада «Мен» 

дегенін қалыптастыра алып, жоғарылдан көріне алуы, баланың білімді табысты және 

нәтижені  игеріп  келуіне  ықпал  жасайды..Түйіндей  келе,  Ы.  Алтынсарин  атамыз 

айтқандай «Оқысаңдар балалар, шамнан шырық жағылар тілегенің алдыңнан  іздемай- 

ақ табылар»  бұл ұлағатты сөз әр  жеке тұлғаның қалыптасуына және ақыл- ойының, 

таным үрдісінің дамуына   үлкен септігін тигізері сөзсіз. 

 

 

164 

 

Қолданылған әдебиеттер:   

1.Баймұратова Б.Алты жастағы балаларды оқыту мәселелері  Алматы 1986 ж.  

2. Выготский Л.С. Психическое развитие ребенка в дошкольном возросте М-Л,1948 

3. Подготовка детей к школе в детском саду Ф.А. Сохиха  Т.В. Тарунтаевой М. 1978  

4. Эльконин Д. Б. Психологические аспекты проблемы готовности к обучению в школе 

М.,1971 

5. Мухина В.С. Детская психология .- СПб., 1992. 

6. Кравцова Е.Е. Психологические проблемы готовности детей к обучению в школе.- 

М., 1991. 

 

 

РАЗВИТИЕ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО 

ВОЗРАСТА 

 

Артемьева Н.А., Веретина Т.В. 

КГКП я/с №53 «Алмагуль» 

 

Уровень 

образования 

и 

интеллектуальный 

потенциал 

современного 

казахстанского 

общества 

приобрели 

характер 

важнейшей 

составляющей 

национального богатства, а профессиональная мобильность педагогов, стремление к 

творчеству  и    умение  действовать  в  нестандартных  ситуациях  стали  основой 

прогресса,  условием  реализации  стратегии  устойчивого  развития    Республики 

Казахстан  [1]. 

Дошкольное образование является первой ступенью непрерывного образования в 

нашей стране. Современный воспитанник дошкольной организации – это ребенок  не 

только  знающий,  но  и  умеющий  применять  знания  в  жизни,  в  реальных  условиях. 

Поэтому    формирование  ключевых  компетентностей  дошкольников  –  главные 

требования    ГОСО  дошкольного  воспитания  и  обучения,  а  компетентность  –  это 

уровень  умения  ребёнком-дошкольником  применять  знания  и  умения  в  реальных 

условиях, это личное его качество [2].  

Новые  образовательные  технологии  решают  эти  требования  наиболее 

эффективно. Одной из таких является технология развития критического мышления 

(ТРКМ).  Почему  так  важно  развивать  у  детей  не  просто  «мышление»,  а  именно 

«критическое  мышление»?  В  чем  разница?  В  современной  психологии 

рассматривается  несколько  трактовок  этого  понятия.  Если  их  обобщить,  то 

критическим  мышлением  называется  сложный  мыслительный  процесс,  который 

начинается  с  получения  ребенком  информации  и  заканчивается  принятием 

обдуманного  решения  и  формированием  собственного  отношения.  Критическое 

мышление начинается с получения ребенком информации и заканчивается принятием 

обдуманного  решения,  формированием  собственного  отношения,  т.е.  способность 

ставить  новые  вопросы,  вырабатывать  аргументы  в  защиту  своего  мнения  и  делать 

выводы;  умение  не  только  интерпретировать  и  анализировать  информацию. 

Критически  мыслящий  ребенок  всегда  сможет  аргументировано  доказать  свою 

 

165 

 

позицию. Он будет опираться на логику и на мнение собеседника, а значит,  сможет 

объяснить, почему он с ним согласен или не согласен.  

Основу  применения  технологии  критического  мышления  составляют  следующие 

моменты:  активность  субъектов;  организация  групповой  работы;  развитие  навыков 

общения; идея ценности личности [3]. 

Технология  развития  критического  мышления  предполагает  использование    в 

процессе ОУД  трёх этапов: стадии вызова, смысловой стадии и стадии рефлексии. 

Попадая в проблемную ситуацию на первой стадии, ребёнок может сам разобраться в 

трудностях и поставить перед собой вопрос: Что я знаю? Что не знаю? Почему? На 

стадии осмысления ребёнок под руководством педагога, а также и с помощью своих 

товарищей  ответит  на  вопросы,  которые  сам  перед  собой  поставил.  На  этом  этапе 

важно дать ребёнку прочувствовать свою значимость в совместной деятельности, дать 

возможность  размышлять  и  увидеть  результат  своего  труда.  На  стадии  рефлексии 

происходит обобщение того, что узнал по данной проблеме. 

На каждом этапе используются  методические приёмы, позволяющие включить 

ребят  в  совместную  деятельность.  На  фазе  вызова  это  рассказ  –  предположение  по 

ключевым словам; графическая систематизация материала (составление кластеров и 

таблиц),  игра  «Веришь  ли  ты,  что…»,  «Верные  и  неверные  утверждения», 

«Перепутанные логические цепочки». Стадия осмысления направлена на сохранение 

интереса  к  теме, постепенное  продвижение от  знания  «старого»  к  «новому».  Этому 

способствует  использование  приёмов:  «Дерево  предсказаний»,  «Мозговой  штурм». 

Использование  таких  приёмов  позволяет  не  только  активизировать  мыслительную 

деятельность, но и формирует нестандартное мышление. Данная технология не ставит 

ребёнка  в  рамки  правильных  и  неправильных  ответов.  Дети  могут  высказать  и 

выслушать  любое  мнение  и  самостоятельно  или  с  помощью  педагога  обоснованно 

выбрать правильный ответ. 

Изучив разные приёмы и методы, мы выбрали наиболее близкие к возможностям 

детского  сада.  Это:  ассоциации,  ассоциативный  куст,  кластер;  прогнозирование, 

ключевые  слова,  чтение  с  остановками;  логические  цепочки,  загадки;  двухчастный 

дневник; шляпы мышления Боно; диаграммы сравнения, «Кубик»; «Толстые и тонкие» 

вопросы; ромашка Блума; синквейн; Мозговой штурм; Игра «Да-нет». 

Адаптация технологии критического мышления применительно к детям дошкольного 

возраста  состоит  в  основном  в  замене  письма  на  иллюстрации,  рисунки,  модели  и 

знаки, которые дети могут коллективно составить или придумать. Предварительно, в 

обязательном  порядке,  надо  приготовить  наглядный  материал  (картинки,  фото, 

иллюстрации и т.п.), которые возможно можно будет использовать в процессе ОУД 

после их ассоциирования детьми. 

Применение  технологии  критического  мышления  помогает  организовать 

педагогический  процесс  как  формирование  компетентностей  дошкольников. 

Рассмотрим на следующем примере. На ОУД по художественной литературе педагог 

спрашивает у детей: «Что объединяет книги: «Чудесная шуба», «Два ягненка», «Сизый 

голубенок?».  Дети  могут  ответить:  «Это  казахские  народные  сказки».  В  процессе 

поиска  ответа  на  этот  вопрос  у  детей  одновременно    могут  формироваться:  а) 

познавательная  компетентность (объединение предметов на основе общих понятий); 

 

166 

 

б)  социальная  компетентность  (включение  в  совместную  деятельность  со 

сверстниками);  в)  коммуникативно-языковая  (выбор  и  применение  лексико-

грамматических  средств  языка:  «Как  вы  думаете,  о  чем  будет  сказка?  По  данным 

словам придумайте начало сказки: жили, бегали. Как вы понимаете слова: дремучий 

лес,  густые  заросли,  отара,  чабан?);  г)  здоровьесберегающая    компетентность 

(выражение  своих  эмоций  и  чувств  мимикой,  жестами  «покажите  как  ягнята 

испугались  лисы»,  «как  радовался  теплой  шубе    Алдар-Косе»);  д)  творческая  

компетентность  (выражение    своего  отношения  к  художественному  произведению: 

«Что вам понравилось в сказке?»).  

Из  этого  примера  мы  видим,  что  использование  приёмов  технологии    развития 

критического  мышления  позволяет  соединить  обучение  и  воспитание  в  один 

целостный процесс развития творческой личности. 

Также, эффективно влияют на развитие критического мышления дошкольников 

следующие  приёмы:  прогнозирование  по  названию  сказки,  по  ключевым  словам; 

чтение  с  остановками;    толстые  и  тонкие  вопросы;  ромашка  Блума  (при  беседе  по 

содержанию); двухчастный дневник (проговаривание цитат: «Далек путь или близок, 

узнает  тот,  кто  проедет»  «Чудесная  шуба»);  игра  «Да-нет»  (выбрать  пословицу  к 

сказке, если она соответствует,  дети говорят «да», если  не подходит, говорят «нет»); 

синквейн  (лиса  –  хитрая,  рыжая  –  охотится,  кормит,  заботится  –  герой  казахских 

народных сказок – хищница). 

Педагогам надо помнить о том,  важно давать знания не в готовом виде, а учить 

детей  добывать  их  совместно.  Организованная  учебная  деятельность,  проводимая  в 

рамках  развития  критического  мышления,  научит  дошкольников  анализировать, 

синтезировать, сопоставлять, делать  простейшие умозаключения. Мы учимся вместе 

с  детьми,  учимся  у  детей,  и,  возможно  порой  это  живое  взаимодействие  является  

самым важным в педагогической работе. 

Использование  ТРКМ  помогает    активизировать  мыслительную  деятельность 

детей,  развивать  умение  ставить  вопросы,  выделять  главное,  сравнивать, 

устанавливать  причинно-следственные  связи  и  делать  выводы,  формирует 

способность к поиску, анализу, к творческой деятельности. 

Критическое мышление способствует воспитанию культуры речи (внимательно 

слушать  собеседника,  не  перебивать  его),  взаимоуважению  партнеров, 

взаимопониманию  и  продуктивному  взаимодействию  между  людьми,  способствует 

формированию  основ  толерантности  (облегчает  понимание  различных  «взглядов  на 

мир»), позволяет детям использовать свои знания для наполнения смыслом ситуаций 

с высоким уровнем неопределенности, поэтому эта технология, сегодня востребована 

педагогами. 

Применение  данной  технологии  позволяет  сделать  деятельность  детей 

увлекательной, эмоциональной и содержательной. «Скажи мне – я забуду, покажи мне 

– я запомню, вовлеки меня – я пойму!» - эти слова великого Конфуций стали девизом 

педагогом,  которые    активно  используют  технологию  развития  критического 

мышления    в  воспитании,  обучении  и  развитии  будущих  граждан  Республики 

Казахстан.                        

 

 

167 

 

Список  литературы: 

1. ГОСО дошкольного воспитания и обучения. Астана, -2012г.- С.10. 

2.  Куцик  Т.А.  «Формирование  компетентностей    дошкольников  методами 

критического мышления на художественной литературе».// Дошкольное воспитание, 

№6, - 2010 г. – С.148. 

3.  Селевко  Т.К.    «Современные  образовательные    технологии»  //Международный 

университет семьи и ребенка им. Валленберга. -1999 год.- С.132. 

 

 

МЕТОДИЧЕСКИЕ ПРИЕМЫ ДЛЯ ОБУЧЕНИЯ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В СЕМЬЕ 

 

Асылбекова А.Б. 

Коммунальное государственное казенное предприятие  

 «Ясли – сад № 114 «Бахыт» 

 

Закон об Образовании, Послания Президента Республики Казахстан «Казахстан 

2030», ежегодные Послание главы государства к народу Казахстана ориентируют на 

формирование  модели  гражданина  нового  века,  модели,  которой  присущи 

этнокультуроведческая  компетенция,  лидерская  одаренность,  функциональная 

грамотность.  Высокий  уровень  заявленных  параметров  создает  условия  для 

становления  языковой  личности  -  компетентного  носителя  родного  и  неродного 

языков. 

Изучение  иностранных  языков  на  сегодняшний  день  является  актуальным,  как 

никогда раньше. Изучение иностранных языков, а точнее знание иностранных языков, 

в  наше  время  информации,  коммуникации  и  высоких  технологий,  стало  одним  из 

самых значимых составляющих аспектов современного, успешного человека и просто 

обязательным для каждого, кто хочет быть востребованным на рынке труда и достичь 

желаемых высот в карьере. Сегодня лозунгом дня для молодежи может быть: «Если 

хочешь лучше жить - знай языки!». 

На сегодняшний день родители начинают все чаще обучать детей разным языкам 

с  трехлетнего  возраста.  Известно,  что  возможности  раннего  возраста  в  овладении 

иноязычной речью поистине уникальны. Еще К.Д. Ушинский писал: «Дитя приучается 

в несколько месяцев так говорить на иностранном языке, как не может приучиться в 

несколько лет».  

И  в  этом  случае  игра  -  это  уникальный  вид  деятельности  способствующий 

лучшему усвоению русского языка, еще одним из способов изучения другого языка 

является  просмотр  познавательных  программ  и  мультфильмов  по  телевизору,  на 

компьютере,  развивающие  игры  с  произношением  иностранных  слов,  реальное 

общение со взрослыми, интересные игровые задания.  

Важную  роль  в  процессе  изучения  русского  языка  играет  мотивация.  Данный 

аспект рассматривается как на занятиях, проводимых в дошкольной организации, так 

и непосредственно в семье. 

Интерес к изучаемому языку имеет решающее значение также и для активизации 

всех  психологических  процессов  -  мышления,  восприятия,  понимания  и  усвоения 

 

168 

 

иноязычного  материала.  Для  этого  родителям  необходимо  повышать  уровни 

мотивации, способствуя развитию познания и интеллектуальной деятельности у детей.  

Важно  развить  в  детях  коммуникативные  навыки:  разговаривать,  играть, 

устраивать праздники, когда собираются гости-дошкольники, говорящие на русском 

языке. Можно поиграть с загадками, разыгрывать шарады, сочинять стихи на заданные 

рифмы, петь, рисовать, но с комментариями на русском языке. В эти игры могут играть 

все члены семьи (мама, папа, бабушка, дедушка). Если ребенок не может оторваться 

от компьютера, желательно загружать не военные игры, а обучающую программу или 

недублированные мультфильмы на изучаемом языке.  

Многие взрослые – большие любители критиковать и поучать. Умение взрослого 

похвалить – ещё один важный навык, которому стоит учиться. Выразить ребёнку своё 

одобрение можно бессловесно, с помощью слов и комплексно. Бессловесная похвала 

может  включать  в  себя  не  только  банальное  поглаживание  по  голове,  но  и 

аплодисменты, рукопожатия, поцелуи, кружение, объятия. 

Вот  положения,  которые  помогают  сделать  «занятия»  русским  языком 

максимально увлекательными и результативными: 

1.  Позитивное  мышление  и  вера  в  безграничные  творческие  и  умственные 

возможности ребенка. 

2. Отсутствие любого насилия, в том числе в виде принуждения, попыток навязчиво 

задавать вопросы и «вытягивать» ответы для проверки усвоенного и прочее.  

3.  Родительская  чуткость  и  педагогическая  проницательность,  то  есть  умение 

заметить,  к  чему  в  данный  момент  ребёнок  проявляет  интерес,  своевременно 

откликнуться  на  запросы  малыша,  и,  используя  весь  свой  интеллектуальный  багаж, 

превратить  это  кажущееся  нам  мимолётное  проявление  простого  детского 

любопытства в захватывающее «занятие». 

4.  Готовность  и  желание  родителей  развиваться  и  учиться.  Невозможно  объять 

необъятное. Необходимо искать и пробовать разные варианты.  

Родительские усилия не пропадут даром, потому что готовность родителей учиться и 

развиваться  поможет  сегодняшним  малышам  вырасти  социально  активными  и 

творческими людьми. 

5. Умение вовремя похвалить. 

В любом случае родители должны знать, что в раннем возрасте обучение другому 

языку не должно сводиться к запоминанию как можно большего количества слов или 

предложений.  Все  внимание  пусть  будет  направлено  на  воспитание  интереса  к 

предмету,  умение  выразить  себя,  на  развитие  коммуникативных  навыков  ребенка. 

Дети пяти-шести лет обладают хорошим речевым слухом и цепкой языковой памятью. 

У них так же сильно развито эмоционально-образное восприятие языка. Форма слова, 

его  звуковая  оболочка,  складность  и  ритмичность  речи,  красота  и  выразительность 

звука  для  детей  этого  возраста  важнее  лексического  значения  и  грамматической 

стройности. Слова привлекают их, прежде всего своим звучанием. Дети пяти-шести 

лет особенно чувствительны к фоносемантическим закономерностям. 

Другие  способности:  лексическое  и  грамматическое  чутье,  функционально-

стилистическое восприятие языка – находятся у дошкольников в стадии формирования 

и развиты еще недостаточно. Способности такого рода во многом зависят от объема 

 

169 

 

коммуникативного  опыта  родителя.  Чем  больше  этот  опыт  -  тем  более  развито 

лексическое и грамматическое чутье. 

Также дети пяти-шести лет в большинстве своем достаточно коммуникабельны и 

лишены  тех  многочисленных  комплексов  и  зажимов,  которые  становятся 

психологическим  барьером для  многих  взрослых  в  овладении  иностранным  языком 

как средством общения (например, взрослый гораздо больше боится сделать ошибку); 

они любознательны, и стремятся к активному познанию мира; причем именно в этом 

возрасте процесс непосредственного чувственного познания дополняется словесным. 

В  «От  двух  до  пяти»  К.  И.  Чуковского  (хотя  он  не  был  лингвистом-

профессионалом)  был  поставлен  и  по-новому  решен  ряд  интереснейших 

языковедческих 

проблем, 

связанных 

преимущественно 

с 

детскими 

новообразованиями. Рассуждая о соотношении подражания и творчества при усвоении 

языка,  он  блестяще  продемонстрировал,  как  нерасторжимо  слито  одно  и  другое, 

показал, как велика речевая одаренность ребенка, способного на основании анализа 

речи  взрослых  осваивать  языковые  модели  и  правила.  Речевая  одаренность 

проявляется не только в классификации окончаний, приставок и суффиксов, которую 

он незаметно для себя самого производит в своем двухлетнем уме, но и в той угадке, с 

которой он при создании нового слова выбирает для подражания необходимый ему 

образец. Само подражание является здесь творческим актом»  

Главное,  чтобы  ребенок  так  хорошо  овладел  материалом,  что  мог  бы 

самостоятельно осмысленно и ситуативно использовать его. Важно уделять внимание 

процессу общения ребенка со сверстниками. Говорите только то, что знаете наверняка.  

Основные  языковые  функции  на  начальном  этапе  –  это  приветствие  –  утром; 

вечером  –  пожелание  спокойной  ночи;  прощание,  которые  родители  могут 

произносить, уходя куда-нибудь; умение попросить что-то, умение назвать предмет, 

выполнить действие и пр. То есть необходимо постоянно знакомить детей с образцами 

речи, но обязательно в подходящих для этого ситуациях и желательно не отдельными 

словами,  а  фразами,  например,  не  «Кукла»,  а  «Это  кукла»  или  «Принеси  куклу», 

«Какая красивая кукла!», «Где твоя кукла?». 

Во  время  приёма  пищи  или  походов  на  продовольственный  рынок  желательно 

изучать названия продуктов питания, названия животных – там, где они встречаются, 

то есть дома, на улице, в зоопарке; названия растений –в сквере, парке, ботаническом 

саду; одежду и обувь – во время переодеваний; банные принадлежности – в ванной 

или  бассейне;  посуду  –  на  кухне.  В  речи  следует  использовать  повелительное 

наклонение: Осторожно!, Просыпайся!, Не трогай это!, Посмотри на меня!, Пойдём 

гулять!, Одень обувь!, Сними обувь! 

Важным  в  данном  случае  является  не  количество  слов  и  речевых  образцов  на 

другом языке, а то что ребёнку необходимо увидеть собственными глазами, пощупать 

или  даже  погрызть  все  «изучаемые»  существительные  с  прилагательными,  а 

употребляемые  в  разговоре  глаголы,  фразы  должны  точно  соответствовать  каждой 

конкретной ситуации. 

Для лучшего усвоения русского языка, как языка межнационального общения в 

домашних условиях родителям дошкольникам, был предложен ряд игр, направленных 

на  закрепление  слов  и  словосочетаний,  подбору  прилагательных  и  глаголов  к 

 

170 

 

существительным,  обобщающих  слов:  «Кто  самый  внимательный»,  «Рыба,  птица, 

зверь»,    «Что  (кто)  бывает  зеленым  (веселым,  грустным,  быстрым  …)?»,  «Вкусные 

словечки», «Угощение». «Назови, какую знаешь посуду (фрукты, домашних животных 

и т.д.)», «Назови одним словом», «Скажи ласково». 

Кроме  этого,  на  занятиях  в  группах  с  государственным  языком  обучения 

составной  частью  учебно-методического  комплекса  является  рабочая  тетрадь 

«Говорим  на  русском  языке»,  которая  предназначена  для  совместной  деятельности 

детей  и  родителей,  которые  хотят  помочь  своим  детям  в  изучении  русского  языка. 

Упражнения  и  веселые  задания  в  рабочей  тетради  позволяют  освоить  детям  без 

зазубривания такие темы, как «Игрушки», «Семья», «Все профессии важны», «Одежда 

и обувь», «Моя Родина - Казахстан» и много другое. Они рассчитаны на пополнение 

словарного запаса ребенка, который ребенок и родители могут повторять в домашних 

условиях.  

В  конце  года  дети  знают  и  владеют  основными  лексическими  единицами  по 

темам, знают основные праздники и традиции русского языка, понимают с опорой на 

наглядность,  жесты,  эмоции  содержания  небольших  стихов,  песен,  рифмовок, 

чистоговорок,  отвечают  на  приветствие,  прощаются,  представляются,  благодарят, 

отвечают на элементарные вопросы.  

Необходимо  сделать  вывод,  что  способности  к  языку,  как  и  всякие  другие, 

развиваются только в соответствующей деятельности и потому «любой нормальный 

ребенок может и должен овладеть иностранным языком и свободно пользоваться им в 

общении», но произойдет это или нет – во многом зависит от методического подхода 

к обучению языку педагогом с помощью родителей. 

Полноценно и всесторонне использовать возможности игрового обучения языку 

реально  именно  в  дошкольном  и  младшем  школьном  возрасте,  а  такое  обучение 

исключает монотонность и стимулирует интерес. 

Использованная литература: 

1. Закон Республики Казахстан об Образовании № 319-ІІІ от 27.07.2007г.  

2.  Дошкольная  педагогика:  Учебное  пособие  для  студентов  высших  учебных 

заведений -К.: «Академвидав», 2006. – 456 с.(Альма-матер) 

3. Степанов О.М., Фицула М.М. Основы психологии и педагогики: Учебное пособие. 

К.:Академвидав, 2006. – 520 с. (Альма-матер) 

4.  Верещагин  Е.М.,  Костомаров  В.  Г.  Язык  и  культура:  Лингвострановедение  в 

преподавании  русского  языка  как  иностранного.  Методическое  руководство.  -  3-е 

издание переработанное и дополненное. - М.: Русский язык, 1983 

5. Зимняя И. А.Психологические аспекты обучения говорению на иностранном языке. 

- М. Просвещение, 1978 

6. Леонтьев А. А.Потребности, мотивы, эмоции. Конспект лекций. - М.: Издательство 

МГУ, 1971. 

7. Пассов Е. И. Кузовлев В. П. Коростелев В. С. Цель обучения иностранному языку 

на современном этапе развития общества // ИЯШ. - 1987. - №6 

8. Пассов Е. И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению. - 2-е изд. 

- М.: Просвещение, 1991. 

9. Журнал «Дошкольное воспитание» - 1988г. 

 

171 

 

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІНДЕГІ 

АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫС 

 

Асылханова К.К., Барамбаева Д.К. 

КМҚК «Балдырған» балабақшасы 

 

          «Балалы  үй  базар,  баласыз  үй  қу  мазар»,  «Сәби-үйдің  бақыты,  інжу-маржан 

жақұты....».  Бала  -  әр  жанұяның  шаттығы,  бақыты.  Тіпті  қуып  жете  алмайтын  ұрпақ 

жалғасы. Нағыз бақыттың тәтті дәмін сездіртер өмірінің мәні. 

           Нәресте дүние есігін ашқаннан бастап, ата-ананың алдына үлкен жауапты міндет 

қойылады. 

          Балабақшадағы тәрбие мен отбасындағы тәрбие бір-бірін толықтырады. Отбасы- 

қоғамдағы  шағын  мемлекет.  Отбасы  тәрбиесі  қоғамдағы  жағдайлармен  тығыз 

байланысты. Отбасы-ең алғашқы тұлғаны дамытатын әлеуметтік орта. 

         Отбасындағы  күнделікті  тұрмыстан  туындайтын  еңбек  баланы  әлеуметтік 

қатынасқа  түсіріп,  оны  ересек  өмірге  тәрбиелейді.  Отбасы  тәрбиесі  кешенді 

педагогикалық  мақсатпен  ұштасу  арқылы  іске  асады.  Мысалы,  тәрбиешілер  отбасы 

мүшелеріне  бүгінгі  болған  маңызды  оқиғалар  мен  баланың  жетістігі  туралы  айтып 

отырады.  Тәрбиешілер  мен  ата-аналар  балаға  қатысты  барлық  мәселелерде  бірлесе 

отырып,шешім қабылдайды. 

         Тәрбиешілер баланы жан-жақты дамытуға оның білуге құштарлығын арттыруда, 

есі  мен  зейінін  тұрақтандыруда,  тілдік  қатынасы  мен  сөздік  қорын  байытудағы 

отбасының  мүмкіншіліктерін  анықтайды.  Сонымен  қатар,  отбасымен  тәрбиешілер 

бірлесе  отырып,  баланың  бойындағы  ерекшілігі  мен  қабілетін  ашып,  талантын 

шыңдауға күш салады. 

         Тәрбиешілер 

ата-аналармен  қарым-қатынас  жасаудың  тиімді  түрлерін 

пайдаланады. Бұндай қарым-қатынастың негізгі принципі - балабақшаның ата-аналар 

үшін алақандағыдай ашық, сенімді болуы. Әр ата-ана өз баласының қалай дамып өсіп 

келе жатқанын көру, білу мүмкіндігімен қамтамасыз етілген. Осыған байланысты ата-

аналармен  түрлі  шаралар  ұйымдастырылып  тұрады.  «Ашық  есік»күнінде  ата-аналар 

балаларының 

балабақшадағы 

іс-әрекеттері 

жайлы 

толық 

ақпарат 

алып, 

көрнекіліктермен,  оқу-тәрбие  процестеріне  қатысып,  спорттық  шаралар,  қимылды 

ойындар,  тренингтер,  пікірталастар,  әңгімелер,  ата-аналарға  нұсқаулықтармен 

танысып, хабар ала алады. 

         Мектепке дейінгі білім, тәрбие берудің жаңа стандарты баланың нені біліп, қалай 

жасай  алу  керектігін  және  қандай  негізгі  құдереттілікті  меңгеру  керектігін  нақты 

анықтап береді. 

         Бала  үшін  балабақша  мен  отбасы  негізгі  тәрбиелік-білімділік  ортасы  болып 

табылатынын  білеміз.  Біздің  елімізде,  шетелдерде  өткізілген  көптеген  зерттеулер 

нәтижесі  отбасы  мен  балабақша  екі  феномені  балаға  әлеуметтік  тәжірибе  беретінін 

дәлелдеді.  Олар  үлкен  әлемге  қадам  басу  арқылы  өмірлерінің  алғашқы  сатысын 

бастайды. 

 

172 

 

         Қазіргі  заманда  қоғамымыздың  іргетасын  нығайту  үшін  жас  ұрпаққа  үлгілі, 

өнегелі тәрбие беру-қоғамның ең маңызды міндеттерінің бірі болып саналады. Ұстаз 

алдындағы басты мақсат-сапалы білім мен саналы тәрбие беру, тұлғаның заман талабы 

мен  ағымына  сай  қалыптасуына  ықпал  ету.  Сол  мақсатқа  жету  үшін  балабақшадан 

шығатын тәрбиеленушіге бүгін берген білім мен тәрбиенің пайдасы, жаңалығы туралы 

айтуға  боларлық  оқу-тәрбие  процесін  қалай  ұйымдастыруға  болады?  Тәрбиеленуші 

тұлға  ретінде  бүгінгі  күн  талабына  сай  болып,  мектеп  табалдырығын  аттауға  дайын 

болу үшін не істеу керек? Осы сұрақтарды шешудің бір жолы-бала тәрбиелеудің жаңа 

қаруы  ретінде  инновациялық  әдіс-тәсілдерді  кеңінен  пайдалану.  Баланы  тәрбиелеу, 

дамыту және білім беруде отбасы мен балабақшаның бірлескен өзара тығыз байланыста 

болуы маңызды. Тәрбиенің ең алғашқы негізі отбасында қаланып,балабақшада одан әрі 

жалғасады.  Отбасының  ықпалын  өмірдегі  ешқандай  күшпен  салыстыруға  болмайды. 

Отбасындағы  ата-ана  мен  баланың  қарым-қатынасы  нәтижесінде  адамгершілік, 

эстетикалық,  дене  тәрбиесінің  алғашқы  үлгілері  қалыптасады.  Ата-ана  баласын 

тәрбиелеуді бастамас бұрын,өзінің мінез-құлқына, өміріне баға бере білуі тиіс. Отбасы 

тәрбиесіндегі  кездесетін  қателіктер  ата-аналардың  педагогикалық  сауатсыздығынан 

және тәжірибесіздігінің салдарынан болады. 

         Қазіргі  таңда,  педагогтар  мен  ата-аналар  арасындағы  сенімді  қарым-қатынас, 

ортақ  тіл-байламға  келу  өзекті  мәселеге  айналып  отырғаны  жасырын  емес...  Алда 

кеселге  айналып  кетпеуі  үшін,  алдын  алу  мақсатында  қандай  міндеттерді  қолдануға 

болады? 

1.Ата-аналармен жұмыс жасау кезінде жаңа жолдарды қарастыру; 

2.Ата-аналармен сәтті жұмыс жасаудың басты нүктесі-бала; 

3.Ата-аналардың мүмкіндіктеріне үңілу( әлеуметтік,психологиялық ) ; 

4.Ата-аналармен жұмыс жасау кезінде жеке тұлғалық қасиетіне назар аудару; 

5.Ең үздік отбасылық тәрбие үлгісін насихаттау. 

        Сонымен  қатар  ,ата-аналар  мен  педагогтар  арасында  серіктестік  тесті  өткізіледі. 

Тестті өткізу үшін түпнұсқа толтырылады. Ол: 

1.Ата-аналарға арналған; 

2.Педагогтарға арналған; 

Осы өткізілген тест нәтижесін сараптау арқылы,мынадай шешімге тоқталамыз: 

1.Бір пікірге келу; 

2.Қарама-қарсы көзқарастар; 

3.Шынтуайттан тайған теріс пікірлер; 

Теріс пікірлер мен көзқарастарды туғызбас үшін ата-аналармен жеке әңгіме жүргіземіз. 

Сауалнамалар мен тренинг-жаттығулар өткізіп,кеңестік көмек көрсетеміз. 

          Сонымен  бірге отбасылық бала тәрбиесінде үлкен рөл атқаратын адам ол әрине-

әке. Міндетті түрде әкелерге арналған сауалнаманы да жеке жүргіземіз: 

-Отбасындағы бала тәрбиесінің стилі; 

-Баламызды мектепке беруге дайынбыз ба? 

-Бала бойындағы дарындылықты қолдай біліңіз! 

-Сіздің балаңыз туғаннан қандай өнерге әуес? 

          «Сіздің балаңыз болашақ түлек» атты ауызша журнал, балабақшадағы ашық есік 

күні, тематикалық кештер жариялау арқылы ата-аналармен тығыз байланыста боламыз. 

 

173 

 

           Ата-аналармен жұмыс жүргізудің мақсаты не? 

Баланы тұлға етіп тәрбиелеу керек, осы кеңістікті қалыптастыруда әрине, ата-ананың 

орны,  атқаратын  рөлі  ерекше.  Ата-аналармен  жұмыс  жасау  арқылы  біз,  балалардың 

өмірін  қорғаймыз,  денсаулығын  сақтаймыз.  Жалпы  адами  қасиеттерін  дамытамыз. 

Тұлға болып дамуына отбасында эмоционалды жағдай туғызу, психологиялық жағынан 

кедергісіз  жетілу,отбасылық  әдеп,  салт-дәстүрді  сақтай  отыра,  әлеуметтік  ортаға 

қарым-қатынас  мәдениетімен  таныстыруға  ықпал  жасау.  Балабақшаның  оқу-тәрбие 

үрдісіне  белсенді  қатысуына  ықпал  ету.  Мерекелік  ертеңгіліктерде  алғыс  жариялау. 

Міне,осының барлығы ата- аналармен жұмыс жасау кезінде тұрақты қолданылып, тек 

қағаз жүзінде ғана емес,тәжірибе жүзінде іске асырылып отырған жағдайда ғана, біз ата-

аналар бойындағы педагогикалық сауаттылықты дәріптейміз. 

          Ең бастысы жұмсақ, сауатты, рухани мәдениеттілікпен қарым-қатынас жасағанда 

ғана,  мақсатымызға  жетеміз.  Отбасы-тәрбие  бастауы,  баланың  жан-жақты  дамуының 

негізі болатын тәрбие институты. Әке мен шеше-баланың алғашқы тәрбиешілері деген 

сөз  бекер  айтылмаған.  Бүгінгі  таңда  өмірімізде  орын  алып  жатқан  өзгерістерге 

байланысты ұстаздар мен ата-аналардың бала тәрбиелеудегі жауапкершілігі арта түседі. 

Балаларды оқыту мен тәрбиелеуде отбасының басым рөлін мойындай отырып, бірлесе 

жұмыс істеу керек. Әрбір ұстаз ата-аналармен қарым-қатынас жасауда түрлі тәсілдерді, 

қазіргі жаңа технологияларды пайдалана отырып, ата-ананың қызығушылығын арттыру 

мақсатында  жұмыс  атқарса,  ата-ананың  балабақшаға,  тәрбиешіге  деген  көзқарасы 

өзгерер еді. 

        «Баланы  оқытуды  жек  көрмедім»  деп  ұлы  данышпан  Абай  айтқандай,  біздің 

ертеңгі болашағымыз, дені сау ұрпағымыз біз бен яғни педагогтар мен ата-аналардың 

қолында  екенін  ұмытпауымыз  керек.  Жас  ұрпақ  тәрбиесі  мәңгілік  тақырып.  Әрбір 

тұлғаның тәрбиесі отбасынан басталады. 

         Ата-аналармен көзбе-көз, ауызша қатынас жасаумен қоса жазбаша түрде байланыс 

жасауда  тиімді.  Жазбаша  ескертпе  қағаздар,  ұсыныстар  олардың  тапсырмаларды  ой-

елейнен өткізуге мүмкіндік беріп, белгілі бір орындау тәртібін ұсынады. 

         Ата-аналарды топ өміріне баулу әр түрлі бірлескен әрекет түрлерін мекемелер мен 

сауық  кештерін,  отбасы  аралық  спорттық  сайыстар  ұйымдастыруға  көңіл  бөлінеді. 

Мүмкіндігінше  ата-аналарға  психологиялық  көмек  бөлмелерін  ұйымдастыру. 

Балалардың қызығушылық қабілеттерін ата-аналармен бөлісу. 

          Қорыта  келгенде,  мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  отбасы  баланың  жан-жақты 

дамуының маңызды екі негізі болып табылады.    

 

 

ЯЗЫК, ИЗУЧЕНИЕ И ПРЕПОДАВАНИЕ 

 

Аукешева А.С. 

мини-центр при ОСШ №8, г.Караганда 

 

Бұл  мақалада  шет  тілін  оқытудың  негізгі  мәселелері  қарастырылады.  «Тіл» 

түсінігінің негізгі анықтамалары қарастырылады. 

 

174 

 

This article reveals the main problems of foreign language teaching. The definitions of the 

concept “language” are given. 

Изучение второго языка является долгим и сложным делом. Вся ваша сущность 

подвержена  воздействию,  когда  вы  боретесь  за  достижения,  лежащие  за  пределами 

знаний  первого  языка,  в  изучении  второго  языка,  новой  культуры,  нового  способа 

мышления и выражения чувства. Необходимы полное поглощение, полное вовлечение 

в  действие,  полная  физическая,  интеллектуальная  и  эмоциональная  самоотдача, 

ответственность  для  успешного  процесса  приема-передачи  информации  на  втором 

языке. Многие переменные задействованы в процессе изучения. Изучение языков не 

является  комплексом  легких  шагов,  который  можно  запрограммировать  в 

конструкторский  набор.  На  деле  курсы  по  иностранным        языкам  часто  являются 

неадекватными  по  базе  подготовки  обучающихся  для  успешного  изучения  второго 

языка.  Если  и  найдется,  то  немного  людей,  которые  достигают  беглой  речи  в 

иностранном языке среди всего класса учащихся. 

Откуда  начинается  поиск  учителя  в  понимании  принципов  изучения  и 

преподавания языка? Сначала рассмотрим некоторые пункты. 

жүктеу/скачать 14,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: