Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Биологиялык ұлпалардын омдык және сыйымдылык касиетін оларға сәй- 
кес эквивалентті электр сызбасының нұскасын қолдану арқылы модельдеуге 
болады. Олардын мысалын карастырайык (18.11-сурет).
18.11-суретте көрсетілген сызба үшін импеданстың жиілікке тәуелділігі
(18.36) тендеуінен 
L
= Ожағдайы үшін алынады.
Z =
V/?2+ 
1/(Ссо)2 . 
(18.40)
Сызбанүскадан көріп тұрғанымыздай, сызбадағы мәндер тәжірибеден бас- 
каша ерекше мәнге ие болып тұр. Мысалы, со -» 0 (Z -» °°) болғанда Z -*■ °° 
шексіз болып түр! Демек, тұракты ток жағдайында кедергі шексіз үлкен мәнге 
не болады екен. Бүл §15.4 алған мәліметтерге карама-қайшы.
Сол сиякты 18.11, б-суреттегі сызба да со -*■ 00 карама-кайшылыққа сокты- 
рып тұр, яғни, бұл мәнде кедергі нөлге тең екенін көрсетіп тұр. Ал ондай болуы 
мүмкін емес. Кез келген биологиялык ұлпа кандай да бір кедергі мәніне ие бо­
лады.
18.11, в-суреттегі сызба ұтымды нәтиже беріп тұр. Ал ол алдыңғы екі сыз- 
баның да элементін камтиды. со -*■ °о болғанда, 
Хс~*
0 ұмтылады, ал кедергінің 
шамасын кедергілерді параллель жалғау ережесінен табамыз:
R = R lR2/(R i + R2).
Импеданстын жиілікке тәуелділігі ағза үлпасының өміршендігін анықтау- 
ға мүмкіндік береді. Адам мүшелерін алмастыруда (трансплантация кезінде) 
нені білу керектігін түсіндіреді. Оны график түрінде сипаттайды (18.12-сурет). 
Мұнда 1 — кисык сау адамның калыпты ұлпасына, ал 2-ші кисык кайнаған 
суда күйіп кеткен үлпаның жағдайын түсіндіреді.
Өлген үлпада мембраналар бұзылған («тірі конденсаторлар»), ал ұлпа тек 
омдык кедергіге ие. Импеданстын жиілікке тәуелділіктің айырмашылығы сау 
және ауру үлпалар жағдайында көрінеді.
со

(18.38) 
тендеуінен тоқ пен кернеудің аралығын- 
дағы ығысу бұрышы да ұлпалардың касиеті жөнінде 
кандай да бір ақпарат береді екен.
Ұлпалар мен ағзалардың импедансы олардың 
физиологияық күйіне де байланысты. Мысалы, та- 
мырлардың канға толуы кезінде импеданс жүрек- 
қантамырларының кызмет етуіне тәуелді.
Үлпалардың жүрек қызметі кезінде импедансының
өзгерісін тіркеуге негізделген диагностикалық эдісті
реография (импеданс-плетизмография) деп атайды.
Бүл әдіс бойынша адам миының реограммасын 
(реоэнцефалограмма),
жү- 
ректің 
{реокардиограмма
), негізгі тамырларының, өкпенің, бүйректің және 
аяқ-қолдың реограммасын алуға болады. Өлшеу жүмыстары көбінесе 30 кГц 
жиілікте өтеді.
18.5. ЭЛЕКТРЛІК ИМПУЛЬС ЖӘНЕ ИМПУЛЬСТІТОҚ
Электрлік импульс деп электр кернеуінің және тоқ кушінің аз уақыттағы өз-
герісін айтамыз.
Техникада импульс негізгі екі топка бөлінеді: видео- және радиоимпульстер.
Видеоимпульстер —
бұл нөлден ерекше кұрамы бар ток және кернеу им­
пульс!. Демек, видеоимпульс бір бағытты мәнге ие болады екен. Түрі (форма- 
сы) бойынша видеоимпульстер мынандай түрлерге бөлінеді (18.13-сурет):
а) тікбұрышты;
б) ара тісті;
в) трапеция тәрізді;
г) экспоненциалды;
д) коңырау тәріздес.
Радиоимпульстер — бұл модульденген электромагнитгі тербелістер 
(18.14-сурет).
Физиологияда «электр импульсі» немесе «электр сигналы» термині бойын­
ша осы видеоимпульстерді белгілейді, сондыктан олардың пішінін, ұзактығын 
және жеке бөліктерінің параметрлерін карастырайык.
Импульстің ерекше бөлігі (18.15-сурет) болып мыналар есептелінеді: 1—2 — 
мандай алды, 2—3 — шыны, 3—4 — киығы (немесе арткы маңдайы), 4 -5 — 
кұйрығы. Бүл суретте көрсетілген импульс шартты. Оның негізгі элементтері
/, 
U

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: