Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| X = к
_d_/ Л КУ (33.4) Көріп тұрғанымыздай уакыт көп болған сайын және ара кашыктык жакын болған сайын экспозициялык доза жоғары болады. Демек, иондалған сәуле шығарудың көзінен аз уакыт және алыс кашыктыкта тұру кажет. Материалмен корғану әртүрлі заттың иондалған сәулелерді жұту кабілеттілігіне байланысты. а-Сәуле шығарудан корғану онай: а-бөлшек толык жүтылу үшін калын- дығы бірнеше сантиметр кағаз болса жеткілікті. Бірак, радиоактивті заттар- мен жұмыс істегенде, а-бөлшектердің ауаны жүту және тамактану кезінде ағза ішінде еніп кетуінен сактану кажет. Р-Сәуле шығарудан корғану үшін алюминийдің, плексигластың немесе шынынын бірнеше сантиметр калындығы бар пластиканы колдану жеткілікті. (З-Бөлшектін заттармен әсерлесуі кезінде тежегіш рентгенді сәуле шығаруы, ал Р+-бөлшектін электронмен аннигиляциясы кезінде ү-сәуле шығару пайда болуы мүмкін. Ең киын корғану бейтарап сәуле шығарудан корғану: рентгенді, ү-сәуле шығару, нейтрондар. Бүл сәуле шығарулар аз ыктималдылыкпен зат- тың бөлшектерімен өзара әсерлеседі, сондыктан олар заттарға терең еніп ке- теді. Рентгенмен ү-сәулелері шоктарының әлсіреуі жуык түрде (31.8) заңына сәйкес келеді. Әлсіреу коэффициент! жұтушы затгың элементтік реттік нөміріне [(31.12) караңыз], толкын ұзындығына тәуелді, ал ү-фотондар үшін 32.5-суретте көр- сетілген. Қорғануды есептеу кезінде осы тәуелділіктер ескеріледі, фотонный шашырауы, екінші ретті үдерістер. Олардың кейбіреуі 31.10-суретте рентген сәулелері үшін көрсетілген. Әсіресе нейтрондардан корғану өте күрделі. Жыл- дам нейтрондарды су кұрамында (заттар) коспалар аркылы баяулатады. Содан соң баска элементтер аркылы, мысалы, кадмиді колданып, баяу нейтрондарды жұтқызады. ҚОРЫТЫНДЫ Медицинада физикалык әдістемелер бұрыннан бері колданылып келе жа- тыр. Баяғы заман кезінде де емдеу максатында адам денесінін кейбір бөлік- терін сынау кезінде салкындату немесе қыздыру аркылы жүргізілген. Көптеген ғалымдар, дәрігерлер және физиологтар, өздерінің кәсіптік және өмірлік істерінде физикалық мәселелерді жан-жақты карастырған. Кейбір ұлы ғалымдардың жұмыстарын үлгі ретінде атап өтелік. Юнг Томас (1773—1829) — бірнеше университет бітірген, онда медици на оқып үйренген, кейінен физикаға қызығушылығы арткан. Көздің акко- модациясын өзгерісімен түсіндірген, бірінші рет жарык интерференциясын түсіндірді, «интерференция» терминін енгізді, түрлі-түсті көру теориясын да- мытты, адам денесінің деформациясын зерттеді. Пуазейль Жан Луии Марк (\ 799—1869) — француз физигі және физиолог. Жұқа цилиндрлі түтікшелердегі сұйыктықтың ағысын және ішкі үйкелісін зерттеді, кан кысымын өлшеу үшін ең алғаш сынапты манометрді кол- данды. Майер Юлиус Роберт (1814—1878) — неміс дәрігері. Кеме дәрігері ретінде жүмыс істеп, матростардың веналыққанның түсі тропикте және солтүстік бел- деуде әртүрлі болатындығын аныктады. Бұл оған кабылдаған тағам мен жылу- дың бөлінуі арасында байланыс бар екендігін және жылу мен жұмыс бір-біріне түрленетінін (айналатынын) аныктады. Майер энергияның сақталу заңы мен түрленуін бірінші аныктаған ғалымдар катарына жатады. Гельмгольц Герман Людвиг Фердинанд (1821—1894) — неміс дәрігері. Фи зиолог және физик. Энергияның сақталу заңын математика түрінде негіздеді, оның жалпылама негізін түсіндірді, химиялык үдерістердің термодинамика- лык теориясын күрды, физиологиялык акустикада және физикалык кору са- ласында үлкен жетістіктерге жетті, жүйке козуы таралуының жылдамдығын бірінші рет өлшеді. Дарсонваль Жак Арсен (1851 — 1940) — француз, физик жэне физиолог. Медицинада электрді колдану мәселесімен айналысты, электрофизиоте- рапияның негізін калаушы. Физикалык жетістіктерін медицинада колда ну әлі де жалғасын табуда. Оның XX жүзжылдыктың кейбір мысалынан келтірейік: электромагниты толкындардың алынуы — микротолкынды терапия, радиоактивтіліктің ашылуы — рентгенді диагностика, рентгенді терапия, радиоактивтіліктің ашылуы — радиодиагностикасы жэне радио терапия, лазердің пайда болуы — лазерлі терапия жэне лазерлі хирургия жэне т.б. Окулықтан көріп отырғанымыздай, физиканың кезкелген саласы медици- налык колданыс тапкан механикалык техника түгелімен физикалык үдерістер мен зандылыктарға сүйенген екен. Міне, сондыктан физика-математикалык және биофизикалык білім жоға- ры медициналыкбілімнің маңызды элементі болып табылады, ол адам ағзасын жан-жакты зерттеуде маңызды рөл аткарады. Бұл медицинаны накты ғылым ретінде дамытуда үлкен мәні бар екенін көрсетеді. Окулыктын окырманы XX ғ. дәрігері ретінде накты ғылымдардың түсінік- терін колданады, тәжірибеде компьютерді және медициналык техниканы кеңінен пайдаланады. ТЕРМИНДЕР СӨЗДІГІ Қазақша Орысша Ағылшынша Абберация оптикалық жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|