Байтұрсынов оқулары халықаралық Ғылыми-практикалық конференция материалдары



Pdf көрінісі
бет1/51
Дата06.02.2017
өлшемі39,27 Mb.
#3501
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   51


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қазақстан Республикасы 
Білім және ғылым 
Министрлігі 
 
Ахмет Байтұрсынов 
атындағы Қостанай 
мемлекеттік  
университеті 
Министерство образования  
и науки Республики 
Казахстан 
 
Костанайский 
государственный 
университет имени  
Ахмета Байтурсынова 
Байтұрсынов оқулары 
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 
МАТЕРИАЛДАРЫ 
 
Байтурсыновские 
чтения 
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ 
КОНФЕРЕНЦИИ 
 
Baitursynov readings 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND RESEARCH CONFERENCE  
CONTENT 
Сәуір, 2016 
3-інші бөлім 


 
 
 
 
ӘОЖ 376:001 (063) 
ККЖ 74.58:72 
Ғ 96 
 
Редакциялық кеңес: 
техника  ғылымдарының  докторы,  профессор  Валиев  Х.Х.,  ветеринария  ғылымдарының  докторы,  профессор  Наметов  А.М., 
педагогика  ғылымдарының  докторы,  профессор  Ким  А.П.,  филология  ғылымдарының  докторы  Әбсадықов  А.А.,  техника  ғылымдарының 
докторы  Кушнир  В.Г.,  философия  ғылымдарының  докторы,  профессор  Колдыбаев  С.А.,  экономика  ғылымдарының  докторы,  профессор 
Жиентаев  С.М.,  тарих  ғылымдарының  докторы  Айтмұхамбетов  А.А.,  ауыл  шаруашылық  ғылымдарының  докторы,  профессор  Найманов 
Д.К., ветеринария ғылымдарының докторы, профессор Тегза А.А., доцент, философия докторы (PhD) Иззет Акса, доцент, философия докторы 
(PhD) Ридван Кизилкайя, профессор, философия докторы (PhD) Марио Джиорджио, профессор, философия докторы (PhD) Мехмет Одабас
доцент,  философия  докторы  (PhD)  Галия  Замаратская  =Редакционный  совет:  доктор  технических  наук,  профессор  Валиев  Х.Х.,  доктор 
ветеринарных наук, профессор Наметов А.М., доктор педагогических наук, профессор Ким Н.П., доктор филологических наук Абсадыков 
А.А., доктор технических наук, Кушнир В.Г., доктор философских наук, профессор Колдыбаев С.А., доктор экономических наук, профессор 
Жиентаев С.М.,  доктор исторических наук, Айтмухамбетов А.А.,  доктор сельскохозяйственных наук, профессор  Найманов Д.К.,  доктор 
ветеринарных  наук,  профессор  Тегза  А,А.,  доцент,  доктор  философии  (PhD)  Иззет  Акса,  доцент,  доктор  философии  (PhD)  Ридван 
Кизилкайя, профессор, доктор философии (PhD) Марио Джиорджи, профессор, доктор философии (PhD) Мехмет Одабас, доцент, доктор 
философии (PhD) Галия Замаратская= Editorial board : Doctor of Technical Sciences, Professor Valiyev Kh.Kh., Doctor of Veterinary Sciences, 
Professor Nametov А.М., Doctor of Pedagogical Sciences, Professor Kim N.P., Doctor of Pedagogical Sciences Absadykov А.А., Doctor of Technical 
Sciences Kushnir V.G.,  Doctor of Philosophy, Professor Koldybayev C.A.,  Doctor of Economical Sciences, Professor  Zhientayev S.M.,  Doctor of 
Historical Sciences Aimukhambetov A.A., Doctor of Agricultural Sciences, Professor Naimanov D.K., Doctor of Veterinaty Sciences, Professor Tegza 
A.A.,  Associated  Professor,  PhD  Izzet  Akca,  Associated  Professor,  PhD  Ridvan  Kizilkaya,  Professor,  PhD  Mario  Giorgi,  Professor,  PhD 
Mekhmet Odabas, Associated ProfessorPhD Galia Zamaratskaia 
 
Ғ 96 «Байтұрсынов оқулары – 2016» - 3-інші бөлім - «Ғылым, өндіріс, бизнес: қазіргі жағдайы мен елдің инновациялық даму жолы» 
атты  Қазақстан  Республикасы  Тәуелсіздігінің  25-жылдығына  арналған,  2016  жылдың  15  сәуіріндегі  Халықаралық  ғылыми-практикалық 
конференциясының  материалдары:  А.Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік  университеті,  2016.  –  308  б.  =  «Байтурсыновские 
чтения  -  2016»  -  3  часть  «на  тему:  «Наука,  производство,  бизнес:  современное  состояние  и  пути  инновационного  развития  страны», 
посвященная  25-летию  Независимости  Республики  Казахстан:  Материалы  международной  научно-практической  конференции  15  апреля 
2016 года. - Костанай: Костанайский государственный университет имени А.Байтурсынова, 2016. - 308 с.= «Baitursynov Readings - 2016» -
part 3 - on the topic: «Science, production, business: contemporary state and ways of innovative development of the country», dedicated to the 25
th
 
anniversary of independence of the Republic of Kazakhstan. Content of the International Scientific and Research Conference, the 15
th
 of April, 2016. 
– Kostanay, A. Baitursynov Kostanay State University, 2016. – 308 p. 
 
ISBN 978-601-7481-30-8 
 
 «Ғылым, өндіріс, бизнес: қазіргі жағдайы мен елдің инновациялық даму жолы» тақырыбындағы «Байтұрсынов оқулары  – 2016» 
атты жинағында А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетіндегі Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25-жылдығына 
арналған, 2016 жылдың 15 сәуіріндегі Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары ұсынылған. 
Жинақта  қазіргі  мемлекет    пен  қоғам  дамуының  қоғамдық  -  әлеуметтік,  құқықтық  және  саяси  аспектілері,  гуманитарлық 
ғылымдардың басымдық берілетін бағыттары, жаһаңдану жағдайындағы Қазақстан экономикасының ғылыми-технологиялық дамуы және 
құрылымдық  модернизациясы,  мал  шаруашылық  технологиясы  және  ветеринария  дамуының  жетістіктері  мен  болашағы,  сонымен  бірге 
ауыл  шаруашылығы,  жаратылыстану,  инженерлік  және  ақпаратық  ғылымдардың  стратегиялық  даму  бағыттары  бойынша  ғылыми 
мақалалар ұсынылған. 
Жинақтың материалдары ғалымдар мен жоғары оқу орындарының оқытушыларына, магистранттар мен студенттерге пайдалы болуы 
мүмкін= В данном сборнике представлены материалы Международной научно-практической конференции «Байтурсыновские чтения - 2016» 
на  тему:  «Наука,  производство,  бизнес:  современное  состояние  и  пути  инновационного  развития  страны»  посвященная  25-летию 
Независимости  Республики  Казахстан,  состоявшейся  15  апреля  2016  года  в  Костанайском  государственном  университете  имени 
А.Байтурсынова. 
В сборнике представлены научные  статьи по общественно-социальным, правовым и политическим аспектам развития современного 
государства  и  общества,  приоритетным  направлениям  развития  гуманитарных  наук,  структурной  модернизации  и  научно-технологическом 
развитии экономики Казахстана в условиях глобализации, достижениям и перспективам развития ветеринарии и технологии животноводства, а 
также по стратегическим направлениям развития сельскохозяйственных, ествественных, инженерных и информационных наук. 
Материалы  данного  сборника  могут  быть  интересны  ученым,  преподавателям  высших  учебных  заведений,  магистрантам  и 
студентам.= The digest includes materials of the International Scientific and Research Conference “Baityrsynov Readings - 2016” on the following topic: 
“Science, production, business: contemporary state and ways of innovative development of the country”, dedicated to the 25
th
 anniversary of Independence 
of the Republic of Kazakhstan, that took place on 15
th
 of April, 2016 in A. Baitursynov Kostanay State University. 
The  digest  includes  scientific  articles  on  social,  legal  and  political  aspects  of  development  of  modern  state,  society,  priority  directions  of 
humanitarian sciences, structural modernization, scientific and technological development of the economy of Kazakhstan in conditions of globalization, 
achievements  and  possibilities  in  development  of  veterinary  and  technology  of  cattle  breeding,  as  well  as  on  strategic  directions  of  development  of 
agricultural, natural, engineering and information sciences. 
Materials of the digest may appeal to scientists, academicians, students, master students.  
 ӘОЖ 376:001 (063) 
ККЖ 74.58:72 
Авторлардың пікірі редакциялық кеңес көзқарасына сәйкес болмауы мүмкін.Қолжазбалар рецензияланбайды және қайтарылмайды. 
Тапсырылған  материалдар  үшін  жауапкершілік  авторларға  жүктелген.  Материалдарды  қайта  басып  шығаруда  конференция 
материалдарына  сілтеме  жасау  міндетті.=  Мнение  авторов  не  всегда  отражает  точку  зрения  редакции.  Рукописи  не  рецензируются  и  не 
возвращаются. За достоверность предоставленных материалов ответственность несет автор. При перепечатке материалов ссылка на журнал 
обязательна.=  Opinions  of  authors  may  not  always  coincide  with  the  opinions  of  editors.  Manuscripts  are  not  censored  or  recalled.  Authors  are 
responsible  for  the  adequacy  of  the  information  provided.  If  reprinting  of  the  content  is  to  take  place,  a  reference  to  the  conference  content  is 
obligatory. 
 
 ISBN 978-601-7481-30-8 
© А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті, 2016 
 
 
 


 
А
.Байтұрсынов атындағы  
Қостанай мемлекеттік университетінің 
ректоры Валиев Х.Х.  
құттықтау сөзі 
 
 
 
Құрметті әріптестер! 
 
Халықаралық  ғылыми-тәжірибелік  «Байтұрсынов  оқулары»  атты  конферен-
циямызға қош келдіңіздер!  
  Бұл  конференцияны  өткізу  қазақтың  ұлы  ағартушысы,  ғалымы,  қоғам  қайрат-
кері,  ұстаз  және  әдебиетші  А.Байтұрсынов  атамыздың  атын  жамылған  Қостанай 
мемлекеттік университеті үшін өте маңызды оқиға.  
  Сіздердің бұл конференциядағы жұмыстарыңыз, ғылыми зерттеу үрдісін дамы-
туға  қосқан  лайықты  үлестеріңіз  және  Қазақстан  Республикасының  2016-2019 
жылдарды қамтитын білім мен ғылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасын жүзеге 
асыру бойынша өнімді жұмыс жасауға ынталандыру болып табылады.  
  Әлемдік  жетекші  трендерді  есепке  алумен  және  Ұлт  жоспары  негізінде  жа-
салған  болашаққа  «Ұлт  жоспары  -  бес  институционалдық  реформасын  жүзеге  асы-
рудың 100 қадамы» атты бағдарлама педагогиканың және ғылыми қоғамның, жұмыс 
берушілердің, бизнес бірлестіктерінің және халықаралық эксперттердің кең түрде ат 
салысуын  бағамдайды.  Қойылған  мақсаттарға  жету  әдістері  мен  тәсілдерін,  жол-
дарын  талқылау  біздің  ғылым  мен  білімнің  бәсекеге  қабілеттілігін  өсіруге  тырысу-
ымызды көрсетеді.  
  2015-2020 жылдарға құрылған А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік 
университеті  стратегиялық  жоспарының  негізгі  міндеттерінің  шешімі  ЖОО-ның 
ғылыми  және  педагогикалық  сапалы  құрамды  одан  әрі  жақсартуға,  көптілде  білім 
беруге,  бәсекеге  қабілетті  сапалы  кадрларды  дайындауға,  елдің  экономикасын  да-
мытудағы  ғылым  үлесінің  молаюына,  ғылымның  күшін    және  ғалымның  деңгейін 
өсіруге бағытталған.  
  Конференция  еліміздің  әр  аймақтарының  тәжірибелі  және  жас  ғалымдардың 
бір-бірімен  тәжірибе  алмасуларына  септігін  тигізеді  деген  ойдамын.  Жинақталған 
ғылыми  жұмыстың  тәжірибесі  қазақстандық  өскелең  ұрпаққа,  жас  ғалымдарға  және 
ғылыми-зерттеу жұмысының зерттеушілеріне пайдасы зор екендігі анық.  
  Тәжірибелік істе және ғылыми-зерттеу жұмысында Сіздерге сәттілік тілеймін!  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
 
Приветственное слово 
ректора Костанайского государственного университета 
имени А. Байтурсынова  
Валиева Х.Х.  
 
 
Уважаемые коллеги! 
 
Приветствую  всех  участников  и  гостей  Международной  научно-практической 
конференции «Байтурсыновские чтения»! 
Проведение  конференции  является  важным  событием  в  жизни  Костанайского 
государственного  университета,  который  носит  имя  великого  казахского  ученого  и 
просветителя Ахмета Байтурсынова - выдающегося общественного и политического 
деятеля, педагога и литератора
Ваша  работа  в  конференции,  уверен,  это  достойный  вклад  в  улучшение 
процесса научных исследований, создание стимулов для дальнейшей плодотворной 
работы  по  реализации  Государственной  программы  развития  образования  и  науки 
Республики Казахстан на 2016-2019 годы. 
Программа, разработанная на основе «Плана нации – 100 конкретных шагов по 
реализации пяти институциональных реформ» с учетом ведущих мировых трендов, 
предполагает  широкое  участие  педагогической  и  научной  общественности,  работо-
дателей,  бизнес-сообщества  и  международных  экспертов.  Обсуждение  путей, 
способов  и  методов  достижения  поставленных  целей  свидетельствует  о  нашем 
стремлении  к  повышению  конкурентоспособности  образования  и  науки,  развитию 
человеческого капитала для устойчивого роста экономики и общества. 
Решение основных задач Стратегического плана КГУ имени А.Байтурсынова на 
2015-2020  годы  также  направлено  на  улучшение  качественного  состава  педагоги-
ческих и научных кадров вуза, продвижение полиязычного образования, обновление 
практико-ориентированного  обучения,  обеспечение  качественной  подготовки  конку-
рентоспособных  кадров,  увеличение  вклада  науки  в  развитие  экономики  страны, 
укрепление научного потенциала и статуса ученого.  
Надеюсь,  что  конференция  будет  способствовать  обмену  опытом  между  мо-
лодыми  и  опытными  учеными  различных  регионов  страны,  ближнего  и  дальнего 
зарубежья,  интеграции  высшего  образования,  науки  и  производства,  активизации 
инновационной  деятельности,  усилению  ее  воздействия  на  развитие  экономики  и 
социальной сферы. А накопленный опыт научной работы будет полезен подрастаю-
щему  поколению  казахстанцев,  молодых  ученых  и  исследователей  в  процессе 
дальнейшей научно-исследовательской работы.  
Желаю  Вам  плодотворной  работы,  крепкого  здоровья,  успехов  в  научно-
исследовательской работе и практической деятельности. Всего вам наилучшего! 
 
 
 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ 
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ, 
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК 
 

 
ӘОЖ 619.637.5:05 
 
ОТАНДЫҚ ВЕРМИКУЛИТТІ АЗЫҚТЫҚ ҚОСПА РЕТІНДЕ ҚОЛДАНҒАН 
ЖАҒДАЙДАҒЫ БРОЙЛЕР ЕТІН ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ – САНИТАРИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ 
 
Абдигалиева Т.Б.  – Қазақ ұлттық  аграрлық  университетінің «Ветеринариялық санитария» 
мамандығының PhD докторанты, Алматы қаласы 
Сарсембаева  Н.Б.  –  в.ғ.д.,  Қазақ  ұлттық  аграрлық  университетінің  профессоры,  Алматы 
қаласы 
Лозовицка  Б.  –  х.ғ.д.,  Өсімдіктерді  қорғау  ғылыми  зерттеу  институтының  профессоры, 
Белосток қаласы, Польша 
 
Мақалада  алюмосиликаттар  тобына  жататын  табиғи  минерал  -  вермикулитті  азықтық 
қоспа  ретінде  қолданған  жағдайдағы  бройлер  етін  ветеринариялық-санитариялық  бағалау 
жұмыстарының  нәтижелері  берілген.  Тәжірибеде  «Арбор  Айкрес»  түріне  жататын  бір  күндік 
бройлер-балапандарының  әр  топта  20  балапаннан  тұратын  5  тобы  ұйымдастырылған.  Бақылау 
тобы  негізгі  ас  үлесімен  қоректенді.  Ал,  тәжірибелік  топтардың  негізгі  ас  үлесінің  құрамына  3%, 
5%  вермикулит  және  3%,  5%  балық  ұнымен  араласқан  вермикулит  қосылды.  Қолданылған  
вермикулит  Оңтүстік  Қазақстан  облысындағы  «Құлантау»  кен  орнынан      «Аvenue»    ЖШС    өнімі 
болды.  Азықтандыру  жұмыстары  42  күнді  құрады  және  жұмыс  нәтижесінде  бройлер 
балапандарының  сойыс  өнімінің,  яғни  етінің  органолептикалық  көрсеткіштері  мен  балғындығына 
ветеринариялық-санитариялық  бағалау  жүргізілді.  Зерттеу  жұмысының  нәтижесі  бойынша 
азықтық  қоспа  ретінде  қолданылған  отандық  табиғи  вермикулит  бройлер  етінің  сапасына 
ешқандай  кері  әсерін  тигізбегені  анықталды.  Балапандардың  негізгі  азық  үлесіне  вермикулитті 
қосу,  олардың  физиологиялық  жағдайларын  жақсартып,  өнімділігін  арттыра  түсетіндігін 
дәлелдейді. 
Негізгі 
ас 
үлесімен 
қоса 
вермикулитпен 
азықтанған 
бройлерлер 
етінің 
ветеринариялық-санитариялық 
көрсеткіштері 
барлық 
талаптарға 
сай 
келді. 
Алынған 
зерттеулердің  нәтижелері  қопсытылған  вермикулитті  құсшаруашылығында  азықтық  қоспа 
ретінде пайдалануға болатындығын айқындайды. 
Кілт  сөздер:  вермикулит;  бройлер;  ветеринариялық-санитариялық  сараптау;  еттің 
балғындығы; органолептикалық көрсеткіш. 
 
Вермикулит  жанартау  ресурстарынан  құралған  магнезиальді-темірлі  алюмосиликат.  Жоғары 
термоөңдеу  нәтижесінде  оның  көлемі  ұлғайып,  сіңіргіштік  қасиеті  артып,  салмағы  төмендейді.  
Алынған  өнім  өте  жеңіл  және  стерильді  болып  табылады  [1].  Вермикулит  гидролайлы  топқа  жатады 
және  кеңеймелі  ұяшықты  құрылымды  болып  келеді.  Химиялық  құрамы  тұрақсыз,  яғни  кездесетін 
географиялық  орнына  байланысты  оның  құрамы  ауыспалы  болып  келеді.  Жалпы  химиялық 
құрамында:  MgO  14-15%,  FeO  1-3%,  Fe
2
O
3
  3-17%,  Al
2
O
3
  10-17%,  SiO

34-42%,  H
2
O  8-15%,  сонымен 
қатар  Ti,  Ni,  Zn,  Cu,  Na,  K  қоспалары  да  болады.  Вермикулит  үшін  келесідей  кристаллохимиялық 
формулалар ұсынылған. 
Бэршард бойынша: (H
2
O)
x
(Mg, Ca)
y
 (Al, Fe, Mg) (Si, Al, Fe)
4
O
10
 (OH)
z
. Мұндағы: y –0,22 ден 0,36 
дейін түрленсе, z – 3 түрленеді.  
Грюнер  бойынша:  22MgO  ×  5Al
2
O
3
  ×  Fe
2
O
3
  ×  22SiO

×4H
2
O.  Вермикулиттің  қабатаралық  және 
пакетаралық  аралықтарын  0,3  –  1,2  нм  өлшемдегі  пластиналы  микроқуыстар  ретінде  қарастыруға 
болады [2].  
Вермикулиттің  катионды  алмасу  сиымдылығы  100-150  мэкв/100  г  шектігінде  болады,  яғни, 
сазды  минералдар  ішінде  ол  аса  алмаспалы  қасиетке  ие  деген  сөз.  Сумен  химиялық  -  байланысқан 
(кристалды,  конституциялы)  вермикулиттелген  слюдтар  бірқатар  мөлшерде  цеолитті  суды  (қатты 
ерітінді  түрінде)  және  кішігірім  мөлшерде  беті  адсорбирленген  қабыршақты  суды  құрады.  Материал 
салыстырмалы түрде жоғары, су-өткізу қабілетіне (салмағы бойынша 200-325% және көлемі бойынша 
20-50%) ие және жылу өткізгіштігі (0.065-0.062 Ватт) құрайды [3]. 
 Физикалық  қасиеті  бойынша    сыртқы  көрінісі  алтын  түсті  немесе  қоңыр  сары  түсті,  салмағы 
жеңіл құылымы бойынша аккордеонға ұқсас, қопсымалы күйде болады.  Вермикулит жоғары дәрежелі 
адсорбционды,  катионалмастырушы  және  каталитикалық  қасиеттерге  ие.  Әдебиет  мәліметтеріне 
сүйенсек, вермикулит улылығы, мутагенді қасиеті жоқ және химиялық стрессор емес зат [4].  
Осы  азықтық  қоспаны  бордақыланатын  ірі  қара  диетасына  қосу  нәтижесінде  малдың    ет 
өнімділігінің  едәуір  өсетіні    және  өнімдер  сапасының  жақсаратыны  тәжірибелерде  дәлелденген  [5]. 
Вермикулит  сұйық субстраттар қатысына қарай жоғарғы көлемділікке ие қасиетіне қарамастан, өзінің 
қопсытылған  қасиетін  жоғалтпайды.  Мұндай  қасиет  әртүрлі  азықтық  қоспаларды,  дәрумендерді, 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ АӨК ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУЫ: АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ, ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ 
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 
ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ АПК КАЗАХСТАНА: ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ, 
ВЕТЕРИНАРНЫХ И ТЕХНИЧЕСКИХ НАУК 
 

 
пробиотиктерді  және  дәрі-дәрмектерді  қосып,  сонымен  қатар  70%  дейін  сұйық  қоспаларды  (майлар, 
сұйық  дәрумендер,  холин-хлорид  және  т.б.  сұйық  заттарды)  қосып,  соңында  қопсытылған  құрғақ  зат 
алуға мүмкіндік береді [6]. Вермикулит қыздыру кезінде оңай әрі тез қопсытылып, сусымалы қасиетіне 
ие  болады. Осы  күйіне  байланысты  оны  құрылыс шаруашылығында  бетон  жасауда,  сылақ  заттарын 
шығаруда  және  әртүрлі  қоспалар  жасауда  қолданады.  Сонымен  қатар,  вермикулитті  көбінесе 
өсімдіктердің топырағын қопсыту мақсатында кеңінен пайдаланады [7].  
Мал  және  құс  шаруашылығында  вермикулитті  азықтық  қоспа  ретінде  қолданған  жайлы 
мәліметтер де жетіп артарлық.  Мысалы, мекиен тауықтардың негізгі ас үлесіне вермикулитті қосқанда 
жұмыртқа  шығару  өнімділігі  50%  артқан.    Сонымен  қатар,  жұмыртқаның  салмақтары  да  әлде  қайда 
артқан.  Мұндай  нәтижелер  негізгі  ас  үлесіне  4%  вермикулитті  пайдаланағанда  алынған  [8].  Табиғи 
минерал  вермикулит  сіңіргіштік,  катализаторлық  және  ион  алмасу  қасиеттеріне  ие  болғандықтан 
сойылған құс өнімдерінде ауыр металлдардың және мышьяктың жиынтығын қоспайды.  
Құс рационына вермикулитті қосқанда гемопоэз, иммунды биологиялық реактивтілігіне, белокты 
және  минералды  алмасуға,  өнімділікке  және  бүтінділікке  оң  әсер  ететіні  анықталған.  Вермикулит 
табиғи  минералы  шикізаттың  бүтіндігіне  әсер  етеді,  қоспаның  қышқылдылығын  төмендетіні  туралы 
қорытынды  жұмыстар  бар.  Ауылшаруашылығының  әртүрлі  салаларына  табиғи  минералдарды 
қоланудың  экономикалық  мақсатқа  сәйкестілігі  көптеген  жариялымдарда  бекітілген.  Вермикулит  өз 
салмағынан  500%  дейін  сұйықтықты  сіңіре  алатындықтан  минералдың  сіңіргіштік  қасиетімен 
түсіндіріледі.  Минерал  микроорганизмдердің  әсерінен  ыдырап  және  іріп  шірімейді,  жәндіктер  мен 
кеміргіштер үшін жағмды орта болып табылмайды [9]. 
Вермикулитті  торайлардың  азығына  3%  көлемінде  қосып  азықтандырғанда,  торайлардың 
физиологиялық  күйі  жақсарған.  Етінің  химиялық  және  минералды  құрамы  жоғарылап  және 
қанындағы  гемоглобиннің  мөлшері  8%  артқан  [10].  В.  Долговтың  зерттеу  жұмыстарында 
вермикулитті  бұзаулардың  азығына  0,2  г/кг  мөлшерінде  қосқанда,  бұзаулардың  өсімі  8,1% 
артақан және малдардың қауіпсіздігі 100% құраған, бұл экономикалық тұрғыдан тиімді болып 
табылған [11].  
Қопсытылған  вермикулитті биотехнология  саласындағы  микробиальді синтез  арқылы  ақуызды-
ферментті  азықтық  қоспа  алуда  толықтырғыш  ретінде  пайдалануға  болады.  Вермикулитті  тауықтар 
мен бройлер балапандарының азығын алмастырушы ретінде  2 - 5% мөлшерде қосқанда, олардың 
өсімі  мен  физиологиялық  жағдайларына,  өнімділігіне  ешқандай  кері  әсерін  тигізбеген. 
Керісінше,  вермикулит  қосылмаған  азықпен  қоректенген  тауықтармен  салыстырғанда  
жұмыртқа  басу  жиілігі  2,8  -  5,3%  артып,  жұмыртқаның  салмағы  2,8  -  3,1%  көбейген  [12].    Ал, 
вермикулитті  мекиен  тауықтардың  азығына  4  -  6%  қосқанда  жұмыртқаның  химиялық  құрамы  мен 
биофизикалық  қасиеттері  жақсарған.  Жұмыртқаның  ақуызының  салмағы  және    В

және  В

дәрумендерінің  мөлшері  артқан.  Жұмыртқаның  сыртқы  қабығы  қалыңдап,  сапасы  жоғарылап, 
сынғыштығы едәуір кеміген [13].  
Вермикулит  басқа  да  елдерде  бұрыннан  қолданыста  болғанымен,  Қазақстанда,  соның  ішінде 
құс және мал шаруашылығында азықтық қоспа ретінде қолданылып келе жатқан жаңа табиғи минерал 
болып табылады [14]. Вермикулиттің кен орындары әлемнің бірқатар елдерінде кездеседі. Мысалы ірі 
кенорындар  АҚШ,  Оңтүстік  Африка,  Ресей  мемлекеттерінде  бар.  Сонымен  қатар  Қазақстанда  да 
вермикулит өндіретін бірнеше кенорындардың бар екенін атап өтуге болады [15].  
  Вермикулит  өндіру  Қазақстан  үшін  жаңа  және  қолайлы  өндіріс  саласы  болып  отыр. 
Вермикулит  қорының  көп  екенін  де  айта  кеткен  жөн  және  басқа  да  елдерге  экспорттау  жұмыстарын 
жандандыруға болады [16].  
Жұмыстың  мақсаты  –  вермикулит  қосылған  азықпен  қоректенген  бройлерлердің  етіне 
ветеринариялық-санитариялық бағалау жүргізу. 


Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   51




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет