Басқару жүйесіндегі қарым-қатынастың коммуникативті түРІ

БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ 
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ 
КОММУНИКАТИВТІ ТҮРІ 

Жоспары 
Басқару жүйесіндегі қарым-қатынас 
1 
Қарым- қатынастың коммуникативті жағы 
2 
Вербальді және вербальді емес
қарым-қатынас оның құралдары 
3 

Басқару жүйесіндегі қарым-қатынас 
Қарым-қатынас процесі келесі негізгі элементтердің қатысуымен жүзеге 
асырылуы мүмкін: 
Жіберуші - өзіне 
берілген ақпаратты 
пайдаланып, белгілі бір 
идеяларды жеткізуге 
ұмтылатын адам.
Хабарлама - белгілі бір 
формадағы және сәйкес 
белгілерді қолдана 
отырып кодталған 
ақпарат. 
Байланыс арнасы - 
ақпарат беру құралы.
• алушы - жөнелтуші 
жіберілген хабарламаға 
жүгінетін адам. 

Ұйымның ішінде бірнеше 
қарым-қатынас түрлері бар: 
деңгейаралық қарым-қатынас - 
байланыс шеңберіндегі ақпараттың 
қозғалысы 
әртүрлі бөлімдер арасындағы 
қарым қатынас немесе көлденең 
байланыс 
«басшы- бағынышты» 
қарым -қатынасы 
жетекші мен жұмыс 
тобы арасындағы 
қарым-қатынас 

Басқару жүйесіндегі қарым-қатынас 
•
1) Ұйымдағы қарым қатынас процестері әр түрлі мектептерде 
зерттелген. Бұл процестерді бірінші болып ғылыми менеджмент 
мектебінің өкілдері зерттеді. Ф.Тейлор позициялар мен әлеуметтік 
рөлдер арасындағы нақты қатынасты ұсына отырып, өте қатаң 
ұйымдастырушылық құрылымды дамытты. Бұл құрылымда тек тік 
күштік байланыстар бар (басшылардан бағыныштыларға дейін), 
яғни. мұндай ұйым ресми, қатаң, тік, иерархиялық байланысқа 
негізделген. Тігінен берілетін ақпарат екі түрге бөлінеді: - тапсырма 
және оған қажетті түсініктемелер (Ф. Тейлор «сабақ» деп атаған), - 
тапсырманың орындалуын бақылау. Сонымен қатар, Тейлор 
«күндізгі сабақ» дегеніміз - бұл ұйымның әкімшілігі белгілеген 
және бағынушыларға әр басшының (оның өкілеттіктері бөлігіне 
қатысты) хабарлайтын, оны қашан және қалай жасау керектігі 
туралы ақпаратты қамтитын қандай да бір тапсырма. Тейлордың 
айтуы бойынша «жақсы және қарапайым әр жұмысшы күн сайын 
нақты сабақ алуы керек; ешқандай жағдайда ол қате немесе анық 
емес болмауы керек, сабақ мұқият әрі нақты сипатталуы керек және 
оңай болмауы керек ». Бұл жағдайда бақылау кезінде кері байланыс 
тек тапсырманы орындау туралы есепке дейін азаяды. Жалпы, бұл 
ғылыми мектеп ұйымдағы коммуникацияға онша мән бере қойған 
жоқ. 

Басқару жүйесіндегі қарым-қатынас 
•
2) Адамдар арасындағы қатынастар мектебінің негізгі 
тұжырымдамасына сәйкес, адам бірегей әлеуметтік жануар 
болып табылады, сондықтан ұйымдық процестерді 
формализациялау, бағынудың қатаң иерархиясы және ұйымда 
көлденең байланыстардың болмауы оның қызметімен 
үйлеспейді. Керісінше, ұйым мүшелері арасындағы бейресми 
сипаттағы көлденең ұйымдастырушылық байланыстардың 
маңызы зор. Олар ресми ұйымның жұмысын жеңілдетіп, 
топтың бірлігі мен жеке адалдықты қорғауды қамтамасыз етуі 
керек. Ұйымда бір уақытта вертикалды (империялық) және 
көлденең (көбінесе бейресми) ағындардың болуы 
қызметкерлердің байланысқа қажеттіліктерін 
қанағаттандыруға және ағымдағы ақпаратпен өзара алмасуға 
көмектесуі керек; басқару шешімдерін қабылдау процесіне 
қызметкерлердің қатысуын қамтамасыз ету. Алайда, адамдар 
арасындағы қатынастар мектебінің өкілдері негізінен 
мәртебесі тең ұйым қызметкерлері арасындағы бейресми 
қарым-қатынасқа назар аударды, олардың әкімшілікпен өзара 
әрекеттесуін, сондай-ақ қызметкерлер өздерінің рөлдік 
міндеттерін орындауы үшін қажетті іскери ақпарат ағындарын 
ұмытып кетті.

Басқару жүйесіндегі қарым-қатынас 
•
3) Ұйымдардағы коммуникацияға қатысты 
жүйелік тәсіл мектебінде ұйымның әртүрлі 
жүйелік бөлімшелері арасындағы байланыстар 
оның жұмыс істеу мәнін түсінудегі басты нәрсе 
деп тұжырымдалады. Осы сілтемелердің тиімді 
жұмыс істеуі үшін ақпаратты құру және өңдеу 
өте маңызды. Ұйымды ашық жүйе ретінде 
қарастыра отырып, жүйелік теориялар оның 
сыртқы ортамен алмасуына, басқа ұйымдардан 
және әлеуметтік институттардан (билік, саяси, 
әлеуметтік және т.б.) келіп түсетін ақпарат 
ағындарын зерттеуге бағытталған. 

Қарым-қатынас процесінде рационалды және иррационалды қарым-қатынас 
ажыратылады. Рационалды қарым-қатынас мәтінді, сөйлеуді құрайтын 
жалпы қабылданған белгілер арқылы ақпаратты беруге негізделген.
Рационалды емес коммуникациялар ұйымдық мәдениет қарабайыр деңгейге 
түскен және ақпарат келесідей түрде таралатын ұйымдарда пайда болады: • 
мен бір нәрсені айтамын, басқа нәрсені айтамын (әдетте мұндай 
жағдайларда субъектінің әрекеті сөзге де, ойға да қайшы келеді).
Берілген ақпаратпен тікелей байланысты емес қимылдар қолданылады.

Кәсіпорынның формальды емес қатынастарға негізделген құрылымға 
айналуын көрсететін байланыс деңгейінің жоғарылауы.
Қарама-қарсы типтегі құбылыс, яғни шамадан тыс формализм, сонымен 
қатар, өзінің қызметіне машиналық сипатты енгізе отырып, ұйымға зиян 
тигізеді, сондықтан менеджердің міндеті «іскерлік - адамдар» жазықтығында 
тепе-теңдікті сақтай отырып, қарым-қатынастың ортаңғы жолын табу болып 
табылады. 
Қызметкерлер бір-бірін сөзсіз немесе бір көзқараспен түсінеді (ұйым 
қызметін автоматты күйге келтірудің тән элементі). Көптеген ұйымдарда 
қарым-қатынастың осы түрінің тәжірибе, кәсіпқойлық, дағдылар және т.б 
арқылы көрінуін негіздейтін бұл күлкілі байланыс түріне қолдау көрсетіледі 
және көтермеленеді.

Менеджерлер уақытының көп бөлігін 
байланысқа жұмсайды (сарапшылардың пікірі 
бойынша, уақыттың 75 - 95% -ы), сондықтан 
олар осы қызмет түрін жақсартуға мүдделі; 
Қарым-қатынас басшылар үшін келесі 
себептерге байланысты маңызды: 
Қарым-қатынас тиімді басқару үшін өте 
маңызды;
дұрыс құрылған байланыс 
ұйымдастырушылық тиімділікке ықпал етеді; 
Қарым-қатынасты меңгеру сонымен қатар 
көшбасшының беделі мен еркінің тиімділігін 
білдіру үшін қажет.