дəріс  Тақырыбы: Зейін жəне ес процесі

бейнелеуін қамтамасыз ету. Зейін пайда болуына керекті шарттар: объектіні бөліп, оған 
назар аудару жəне басқа тітіркендіргіштерге алаңдамау. Зейінің физиологиялық 
құбалмылығы көрінісін И.П.Павлов ашқан қозудың оптималдық ошағы құбылысы 
түсінуге көмектеседі. А.А.Ухтомский ми қызметінің физиологиясын зерттеу нəтижесін 
доминантта жайлы түсіндіреді. 
Зейіннің құрылымы, түрлері жəне қасиеттері. 
Сыртқы дүниенің кез келген объектілері кейде ырықсыз-ақ біздің назарымызды өзіне 
тартады.Адамның ырықты зейіні əрекетті сапалы түрде белгілі ерік үшін жұмсау арқылы 
орындалуынан көрінеді.Үйреншікті зейін адамға табиғи сіңіп кеткен, арнайы күш 
жұмсамай-ақ орындалатын зейін. Қандай нəрсеге болса да үйреніп, жаттығып алған соң, 
адамның іс - əрекеті дағдысына айналады. 
Зейін қасиеттері: 
а) Зейіннің тұрақтылығы жəне жинақтылығы. 
ə) Зейіннің ауысуы. 
б) Зейіннің бөлінушілігі. 
в) Зейін көлемі. 
г) Зейін шоғырлануы 
д) Зейін алаңдаушылығы. 
е) Зейін шашыранқылығы 
 Ес туралы түсінік.  
Адамның қабылданғандары ізсіз жоғалып кетпейді. Үлкен ми сыңарлары қыртысында
қозу процесінен іздер сақталып қалады. Бұл іздер қозуды туғызған тітіркендіргіштер жоқ 
кезінде де қозудың тууына мүмкіндік жасайды. Соның негізінде адам есте сақтай алады, 
жəне қайта жаңғырта алады. 
Ес дегеніміз – адам тəжірибесін есте тұту, сақтау жəне қайта жаңғырту жолымен 
бейнелендіреді. Естің негізінде ассоциоциялар немесе байланыстар жатады. Дүниедегі 
бір-бірімен байланысты зат немесе құбылыстар адамның есінде байланысын 
сақталады.Физиологиялық жағынан алғанда ассоциация уақытша нервтік байланыс болып 
саналады. Естің негізгі процестері есте сақтау, қолда ұстау, тану, қайта жаңғырту. 
Ес түрлері. 
Іс-əрекет сипатына қарай, ес мынандай 3 түрге негізделіп бөлінеді.
1. Психикалық белсенділік сипатына байланысты: қимыл-қозғалыс, эмоциялық 
сезімдік, бейнелі-көрнекілік жəне сөздік мағыналық. 
2. Іс-əрекеттің мақсат сипатына қарай: ерікті,еріксіз ес. 
3. Адамның материалды қанша уақытқа дейін есте сақтай алатындығына қарай: қысқа 
жəне ұзақ мерзімді есте сақтау. 
Ғылымда есті дамытуға арналған жаттау тəсілін-мнемоника деп аталады. Өмір сүру 
қызмет атқару барысында жүйке жүйесінің ерекшеліктеріне қарай адамда естің даралық 
жəне типтік ерекшелігі қалыптасады. Естің (индивидуалдық) даралық ерекшеліктерімен 
біріншіден, жəне адам ерекшеліктерімен байланысты болады.Екіншіден даралық 
айырмашылық ес санасынан көрінеді. Ес санасы есте ұстау шапшаңдығы, сақтау 
беріктілігі жəне қайта жаңғырту жеңілдігімен сипатталады. 

жүктеу/скачать 0,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: