Бауыр (hepar) ас корыту түтігінің ен үлкен безі. Бауырдын аткаратын кызметтері сан алуан болып келеді. Онда зат алмасудын көп өнімдері залал- сыздандыралады, гормондар

Бауырдың
дамуы,құрылысы,қызметтер
мен регенерациясы
101 
стоматология

Бауыр
Бауыр (hepar) ас корыту түт г н ң ен үлкен без . Бауырдын аткаратын
кызметтер сан алуан болып келед . Онда зат алмасудын көп өн мдер
залал- сыздандыралады, гормондар, биогенд аминдер және дәр —
дәрмектерд ң б ркатары бейтараптандырылады. Бауыр организмн ң
сырттан к рген микробтарға және бөгде заттарға карсы қорғаныш
реакцияларына катысады. Онда каннын кұрамындағы глюкозаның
концентрациясын тұракты деңгейде болуын камтамасыз етет н гликоген
түз лед . Қан плазмасының манызды нәруыздары —фибриноген,
альбуминдер, протромбин және т.б. синтезделед . Осы жерде тем рд н
метаболизм жүр п, шекте майдың с ң р лу н камтамасыз етет н өтт н
түзелу атқарылады. Жасуша мембранасының маңызды компонент болып
табылатын холестеринн ң алмасуында да ол үлкен орыны бар. Бауырда
организмге кажетт майда ерит н дәрумендер —A, D, Е, К және т.б.
корланады. Сонымен катар, бауыр эмбрионалдык кезенде канжасау
мүшес болып табылады. Осыншама көп және маңызды кызметтер ,
бауырды адамның т рш л г үш н өте кажетт мүше рет нде аныктайды.

Бауырдың
дамуы
Бауырдың бастамасы энтодермадан эмбриогенезд ң 3-ш аптасының аяғында
пайда болады, ол кеудел к шект н вентралды кабырғасынын п ш н капшык
тәр зд бүлтимасы (бауыр алкабы) түр нд аныкталады. Өсу барысын- да бауыр
алкабы жоғарғы (краниалды) және төменг (каудальды) бөл ктерге бөл нед .
Краниалды бөл ктен бауыр және бауыр өзег дамиды, каудальды бөл к өт
калтасы және өт өзег н ң даму көз болып табылады. Краниалды және
каудальды бөл ктерд ң барып к рет н бауыр алкабының сағасы жалпы өт өзег н
кұрайды. Гистогенезде бауыр алкабының краниалды бөл г н ң кұрамындағы д ң
жасушаларының дивергентт саралануы өтед , осының нәтижес нде бауыр
эпителиоциттер н ң(гепатоциттерд ң)жәнеөтөзектер н ңэпителиоциттер н ң
(
холангиоциттерд н) дифферондары түзелед . Бауыр алкабының краниалды
бөл г н ң жасушалары шажыркай мезенхимасынын ш нде тез қаулап өсед де,
көптеген созындыларды кұрайды.

Бауырдын 
үст н 
шперден ң 
висцералды
жапыракшасымен тығыз б т с п кеткен, дәнекер т ннен
кұралған капсула жауып тұрады. Ба уыр паренхимасы
бауыр бөл кшелер нен (lobuli hepaticus) кұралған. Бауыр
бөл кшелер —бауырдын кұрылымдык-кызметт к б рл г .
Олардың кұрылысы туралы б рнеше көзкарас бар.
Классикалык көзкараска сәйкес, бауыр бөл кшелер
жайпак табанды, сәл дөңестенген ұшы бар алты кырлы
призма түр нде болады. Олардың ен 1,5 мм -ден аспайды,
ал би кт г , айтарлыктай ауыткуларға карамастан, сәл
үлкендеу. Кейде карапайым бөл кшелерд ң табандары
б р г п кетед де (2-ден немесе одан да көб рек), үлкен рек,
күрдел рек 
бауыр 
бөл кшелер н 
кұрайды. 
Адам
бауырында бөл кшелерд ң саны 500 мыңға жетед .
Бөл кше аралык дәнекер т н мүшен ң стромасын түзейд .
Оның ш мен бауыр бөл кшелер мен кұрылымдык және
кызметт к тұрғыдан байланысты болатын қан тамырлары
және өт өзектер өтед . Адамда бөл кше аралық дәнекер
т н әлс з жет лген, осыған байланы сты бауыр бөл кшелер
б р-б р нен нашар шектелген. Мұндай кұрылыс сау
бауырға тән.
БАУЫРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

Ағзада бауыр деполық қор жинау қызмет н қызмет н
атқарады.Бауырда 
гликоген 
майда 
ерит н
витаминдер жиналады.
Көптеген зат алмасу процесстер не қатыса
отырып,белоктың,липидт ң,көм рсулардың,пигмент
т ң,минералды заттардың алмасуы бауырда жүред . 
Қызметтер
Қан түзуге эмбриональды кезеңде
қатысады,б раққатерл анемияда бұл қызмет қайта
жаңғырып,қан жасушалары түз лет н
экстрамедуллярлы ошақтар пайда болады. 
Улы заттарды,гормондарды,дәр
дәрмектерд ,ксенобиотиктерд залалсыздандырады.

Гепатоциттерд ң
құрылысы
Гепациттер бауырдың нег зг қызмет н атқаратын
жасушалары.П ш н
полигональды,цитоплазмасында б р,кейде б рнеше
ядролары болатын,полиплоидты жасушалар.Әрб р
гепатоциттерд ң:васкулярлы және билиарлы ек
полюстер болады.Васкулярлы полюс -синусоидты
капилярларға бағытталған.