Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы
ш дыбысынан басталатын сөздердің ч-
жүктеу/скачать 1,37 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби тіл қалыптануы
| ш
дыбысынан басталатын сөздердің ч- мен айтылуы (чал, чатақ, чырақ) да – осы іспеттес: ол да – диалек- тілік ерекшелік. Сөз басында ч дыбысын айту Қазақстанның шығыс, оңтүстік-шығыс өңірі мен Монғолия, Шыңжан өлкелеріндегі қазақтардың сөйлеу тілінде орын алады. Ал әдеби тіл нормасы бойынша, қазақ сөздері тек ш дыбысымен айтылады: шал, шатақ, шырақ. Сөз ортасында және соңында келген ш дыбысының осы түрінде айтылуында тіпті дау жоқ: ақша (ақча емес), қанша (қанча емес), қалаш (қалач емес), күш (күч емес). Бұл заңдылық тіпті жергілікті жерлерде сөз басын- да ч -мен сөйлейтіндердің тіліне де тән. Сөз сазын, орфоэпиялық норманы әңгіме еткенде, қазақтың өз тілінің дыбыстық жүйесіне тән емес, тек кірме сөздерде жа- зылатын в, ф, х, һ, ц таңбаларын дыбыстау жайына тоқтауға 10 Жүнісбеков Ә., Нұрмағамбетов Ә. Қазақ сөйленістеріндегі «дж» аффрикатының қолданылуы //Вопросы казахской фонетики и фонологии. - Алма-Ата, 1979. - С. 232-237. 227 тура келеді. Бұлардың ішінде һ таңбасы тек араб, парсы тіл- дерінен енген сөздерде ғана, ал х, ф әріптері араб, парсы тіл- дері мен орыс тілі арқылы енген сөздерде жазылып жүрсе, в, ч, ц, щ -мен тек орыс тілі арқылы енген халықаралық сөздер мен орыстың өз сөздерінде жазылады. Бұл сөздерді, әсіресе орыс тілі арқылы енгендерді қазақ тілінде негізінен сол әріптер бел- гілеп тұрған дыбыстарды өзгертпей айтқан жөн: вагон (бәгөн емес), факультет (пәкүлтет емес), химия (қимия емес), гауһар (гауқар немесе гаухар емес), цирк (сирк емес): жүктеу/скачать 1,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|