БИЯШЕВ Р.Г., НЫСАНБАЕВА С.Е., БЕГИМБАЕВА Е.Е

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

374 

 

различных  принципах  и  способах  их  реализации.  В  связи  с  этим  возникает  проблема 

разработки  эффективного  и  надежного  механизма  управления  правами  субъектов  и 

обеспечения  каждой  из  сторон  этого  взаимодействия  собственной  информационной 

безопасности и защиты своего информационного суверенитета.  

Обмен  электронными  данными  между  сторонами    информационного  обмена  в 

интегрированной  системе  обеспечивается  за  счет  создания  и  использования  национальных 

сегментов  и  интеграционного  шлюза.  Эти  сегменты  представляют  собой  совокупность 

защищенной 

системы 

передачи 

данных, 

входящих 

в 

состав 

каждого 

узла 

взаимодействующих сторон информационного обмена 

В  трансграничном  информационном  взаимодействии  при  передаче  и  получения 

электронных  документов  требуется  проверка  этих  документов  цифровой  подписью, 

подтверждающая  ее  юридическую  значимость.  В  интегрированной  системе  юридическая 

значимость документа подтверждается на основе использования службы доверенной третьей 

стороны (ДТС). 

Гарантированное доверие службы ДТС основано на гарантиях того, что электронные 

документы  предоставляются  только  требуемому  адресату  с  фиксацией  времени  и  с 

обеспечением  целостности,  подлинности,  авторства  и  конфиденциальности,  при  этом  также 

осуществляются  соответствующие  процедуры  предоставления  необходимых  свидетельств, 

имеющих юридическую силу и позволяющих восстановить последовательность событий при 

обработке и преобразовании электронных документов [2]. 

Интеграционный  шлюз  -  это  два  или  более  автоматизированных  рабочих  мест  в 

зависимости  от  числа  взаимодействующих  сторон,  каждое  из  этих  рабочих  мест  является 

собственностью  одной  из  сторон.  Информация  защищается  принятыми  в  соответствующей 

стороне средствами защиты информации. Каждая из взаимодействующих сторон определяет 

для  своего  рабочего  места  криптографические  и  аппаратно-программные  средства  защиты 

информации  от  несанкционированного  доступа  и  другие  технические  и  программные 

средства. 

Поскольку 

взаимодействующие 

стороны 

имеют 

разные 

стандарты 

криптографической  защиты  информации,  то  обмен  информацией  между  сторонами 

происходит в открытом виде по защищенному каналу с помощью интеграционного шлюза. 

Рассмотрим  процедуру  обмена  информацией между  национальным  сегментом одной 

стороны  и  его  абонентами.  Полученное  в  открытом  виде  сообщение  содержит  заголовок 

(сведения  об  отправителе,  адресате,  пути  следования,  дата,  метка  времени  отправления  и 

получения,  гриф  секретности  и  др.).  Абонент  имеет  право  получать  только  те  документы, 

гриф  секретности  которых  не  превышает  его уровень  допуска.  Для  разрешения  возможных 

конфликтных  ситуации  данные  о  сообщении  фиксируются  в  базе  данных  исходящих 

объектов. 

Если  в  заголовке  сообщения  существует  гриф  секретности,  то  данное  сообщение 

шифруется  и  подписывается  электронной  цифровой  подписью  (ЭЦП),  иначе  сообщение 

только  подписывается  ЭЦП.  При  программной  реализации  разрабатываемой  модели  будут 

использованы  разработанные  системы  шифрования  и  формирования  электронной  цифровой 

подписи 

с 

использованием 

алгебраического 

подхода 

на 

базе 

непозиционных 

полиномиальных систем счисления (НПСС) [3-7].  

Разрабатываемая 

модель 

технологии 

защищенного 

трансграничного 

информационного  обмена  будет  способствовать  созданию  национального  сегмента  и 

развитию отечественных средств обеспечения информационной безопасности.  

 

 

 

 

 

 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

375 

 

Литература: 

 

1.  Модельный  закон  «О  трансграничном  информационном  обмене  электронными  документами»  // 

http://www.pvti.ru/. 

2.  Проблемы государственной политики регионального развития России / Материалы Всероссийской 

научной конференции. - Научный эксперт, М.  2008. – С. 1080. 

3.  Акушский,  И.Я.,  Юдицкий.  Д.И.  Машинная  арифметика  в  остаточных  классах.  -  М.:  Советское 

радио, 1968. - 439 с. 

4.  Бияшев  Р.Г.,  Нысанбаева  С.Е.  Алгоритм  формирования  электронной  цифровой  подписи  с 

возможностью   обнаружения и исправления ошибки // Кибернетика и системный анализ. – 2012. – Т. 

48,  № 4. – С. 14-23.  

5.  Бияшев  Р.Г.  Разработка  и  исследование  методов  сквозного  повышения  достоверности  в  системах 

обмена данными распределенных АСУ: Дис. на соискание уч. степ.докт. тех. наук. - М., 1985. - 328 с.  

6.  Biyashev  R.,  Nyssanbayeva  S.,  Begimbayeva  Y.,  Magzom  M.  Modification  of  the  Cryptographic 

Algorithms,  Developed  on  the  Basis  of  Nonpositional  Polynomial  Notations    //  Proceedings  of  the 

International Conference on Circuits, Systems, Signal Processing, Communications and Computers (CSSCC 

2015), Vienna, Austria, 2015, PP.170-176.  

7. 

Бияшев  Р.Г.,  Нысанбаева  С.Е.,  Бегимбаева  Е.Е.  Модифицированная  асимметричная  система 

цифровой подписи 

// Вестник КазНТУ. - 2015. - № 4. – С. 578-582.  

 

 

 

ӘОЖ  681.3 

 

БОРАНБАЕВ С.Н., КАРАСАЕВА К.А. 

 

АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ СЕНІМДІЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН ӘДIСТЕР 

 

(Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана қ.) 

 

Ақпараттық  жүйелердiң  техникалық  құрамдастарын  сенiмдiлiктiң  қамтамасыз  етуi 

аппаратты  және  бағдарламалық  тәсiлдермен  жүзеге  асырылады.  Бiрiншi  жағдайда  АЖ 

аппаратты 

артықтықты 

пайдаланады: 

бәрi 

операциялар жүйенiң 

бiрдей 

құрамдастарында параллель  орындайды,  ал олардыңның  жұмысының  нәтижелерi  содан  соң 

салыстырылып,  қателерді  анықтау  үшін  рұқсат  беріледi;  құрамдас  қандай  болса  да 

сала шығудың  жағдайында,  онының  резервтiк  аналогтерi  жұмыс  аялдамасыз  жалғасады,  ал 

бетiн  қайтарған  құрамдас  iскерге  ауыстырылады.  Бағдарламалық  тәсiлдi  ескередi:  дәйектiсi 

және  ақпарлық  үдерiсі  сол  бiр  кешiк  орындау  және  деректердi  қосарлау;  қолданба  және 

бұрмаланған деректер,  бетiн қайтарған басқару жүйелерiнiң автоматты қалпына келтiріледі. 

Техникалық  қаражаттарды  сенiмдiлiктiң  қамтамасыз  етуi  үшiн  барлығынан  жиiрек 

өндiрiледi: техникалық қаражаттарды (қосарлау ) сақтау; АЖ-нің құрылғыларды жұмыс үшін 

стандартты  хаттамаларын  пайдалану;  ақпарат  қорғау  үшін  мамандандырылған  техникалық 

қаражаттарын  қолдану.  Для  обеспечения  надежности  функционирования  ИС  требуется 

тщательное  тестирование.  АЖ-нің  қызмет  ету,  сенiмдiлiгiн  қамтамасыз  ету  үшiн  мұқият 

тестiлеу талап етiледi. Мысалы, сенiмдiлiк АЖ кешендi қамтамасыз етуi компьютерлердi ең 

тиiмдi  өлшемдердi  сапада  үшiн  компьютерлердi  кластерлеу  атауға  болады  және  қателiк 

жасамайтын  компьютерлердi  пайдалану  [1].  Сақтау  артықтықты  енгiзу  объектiнiң 

сенiмдiлiгiн  жоғарылаудың  әдiсi  жолымен  деп  аталады.  Артықтықты  енгiзудiң  мiндетi  - 

жүйенiң қалыпты қызмет етуi онының элементтерiн қабыл алмауларды пайда болудан кейiн 

қамтамасыз  етiлу.  Сақтау  -  құрылымдық,  ақпараттық,  уақытша,  бағдарламалық  болуы 

мүмкiн. Ақпараттық сақтау артық ақпаратты пайдалануды ескередi. Уақытша сақтау – артық 

кешiкті пайдалану. 

Бағдарламалық 

сақтау 

– 

артық 

бағдарламаларды 

пайдалану. 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

376 

 

Құрылымдық  сақтау  қажеттi  элементтерi  негiзгi  деп  аталған  жүйенiң  нұсқасы  минималды, 

қосымша  элементтер  енгiзiлгенiн  және  құрылғыда  болады,  немесе  бiр  жүйе  орынына 

бiрнеше бiрдей жүйелердi пайдалануды ескерiледi. Артық резервтiк құрылымдық элементтер 

бұл  ретте  жұмыс  функциялары  негiзгi  элементтердi  iстен  шығуда  орындауды  өз 

жауапкершiлiгiне алады [2,3,4,5].  

Сақтаудың  атап  өтiлген  түрлерi  немесе  жүйеге  негiзiнен,  немесе  жеке  онының 

элементтерiне немесе олардыңның топтарына жұмсала алады. Іс жүзiнде құрылымдық сақтау 

үлкен таралу болып шықты (сурет 1). 

 

Сурет 1 - Сақтаудың тәсiлдерi 

 

Кластер  -  байланыс  арналары  арқылы  қосылған  және  жалпы  ресурстарын  бөлітін 

бірнеше  компьютерлер  (кластері  түйіндері).  Кластерің  ортақ  файл  жүйесі  бар  және 

пайдаланушы  бірыңғай  компоненті  ретінде  қабылданады.  Сенімді  операция  кластерлік 

бағдарламалары арқылы қамтамасыз етіледі, олар жалпы кластерлік ресурстардың келісілген 

пайдалануды  үйлестірілген,  кластер  түйіндер  арасында  ақпарат  алмасуды,  сондай-ақ  осы 

түйіндер  жұмыс  қабілеттілігін  өзара  мониторингін  орындау  бағдарламалары.  Кластердің 

ерекшелігі  оның  жұмыс  компьютер  әрбір  сәтсіздікте  түйіннің  қосымша  жүктемені  көтере 

алатындығын  табылады.  Барлық  белгілі  кластерлік  шешімдер  жүйенің  жоғары  дайыдығын 

қамтамасыз етеді (дайыдығының коэффициенті  0,999 дейін), жаңа жабдықты орнату немесе 

ескіргенді  ауыстыру  арқылы  өнімділігін  арттыру  мүмкіндігі.  Кластерлік  жүйелер,  атап 

айтқанда,  ресурстарды  оңтайлы  бөлу  және  ыңғайлы  басқару  мүмкіндік  беретін  арнайы 

бағдарламалар  қолданылады:  жүйені  істен  шығуын  түзететін  және  оны  анықтайтын 

бағдарламалар;  ортақ  ресурстарына  әр  түрлі  компьютерлерден  қол  жеткізудің  сәйкестігін 

қамтамасыз  ететін  бағдарламалар;  файл  жүйелерінің  икемді  конфигурациясын,  кластердің 

жағдайын  конфигурациясын  және  бақылауын  жүзеге  асыратын  утилиталар;  диск  көлемін 

басқаратын  бағдарламалық  модулдары  және  т.б.  Сәтсіздік  жағдайда  кластерлік  жүйе  келесі 

іс-шараларды 

орындайды: 

сәтсіздікті 

анықтау; 

 

жаңа 

кластерді 

қалыптастыру;  

сценарийлерді  қосу  (бақылау  бағдарламаларды);    файл  жүйесін  тестілеу;    деректер  базасын 

қосу    және  оны  қалпына  келтіру;    қолданбалы  бағдарламаларды  қайта  қосу.  Мысалы  үшін 

RISC  System/  6000  компьютерлер  үшін  кластерлік  жүйені  жобалаған  IBM  компаниясы. 

Келесі стратегияларды жүзеге асырады: бір компьютер тұрақты дайындығында болып, басқа 

үш жұмыс компьютерді сақтандырады; төрт компьютер жұмыс істейді, ал бесінші, қосымша 

компьютер  басқа  компьютерді  сақтандырады;  төрт  компьютер  жұмыс  істейді  ,  ал  біреудің 

істен  шығу  жағдайында  жүктеме  қалған  төртке  таратылады;  төрт  компьютерлер  ортақ 

деректермен бір мезгілде жұмыс істейді. 

Қазіргі уақытта серпімділікті аппараттық компоненттері бар бір-процессорлық немесе 

көп-процессорлық  компьютерлер  (қөбінесе  серверлер)  таралған.  Кластерлік  жүйелерге 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

377 

 

қарағанда    серпімділікті  жүйелер  сенімділік  аппараттық  камтамыз  етуіне  назар  аударады 

және жай уақыттың азайтуын (дайындықтың деңгейін арттыруы) ғана емес осындай оқиғаны 

болдырмауды  және  жоюды  кепіл  етеді.  Серпімділікті  жүйелердің  құрамында,  көп 

қайталанатынмен  бірге,  техникалық  компоненттердің  көшірмелеуінің  негіздері  бар. 

Серпімділікті  жүйелерде  кез  келген  команда  барлык  көшірмеленген  компоненттерде  бір 

мезгілде  орындалады  және  командардың  нәтижелерін  салыстырады.  Соңғы  шешімді 

мажориттеу  қағидамен  (  ұқсас  нәтижелердің  көпшілігімен)  қабылдайды.  Әр  көшірмеленген 

компонент  бір  телнұсқаның  істен  шығу  жағдайында  жұмысын  жалғастырады,  сонымен 

қатар,  жүйе  істен  шығуды  байқамайды  және  жұмыс  істеуінде  көрінбейді.  Бірақ,  істен 

шыққан  компонент  аңықталады  және  «ыстық  ауыстыру»  режимінде  ауыстырылады,  яғни 

жүйенің  өшіруісіз.  [6,7,8].  Сенімділік  теориясында  элементтерді  және  жүйелерді  қайта 

қалпына  келтірілетіндерге  және  қайта  қалпына  келтірілмейтіндерге  бөлу  өте  маңызды  рөл 

атқарады. Бұл ұғымдардың маңызы түсінікті. Сенімділік тапсырмаларды шешуіне мүмкіндік 

береді.  Аналитикалық  әдісте  сенімділік  негізгі  көрсеткіштер  ретінде  үзіліссіз  жұмыстың 

мүмкіндігі және іске шығуға қарсы орташа әзірліктер болып саналады, олар бұл ақпараттық 

жүйелерге 

кіретін 

элементтердің 

істен 

шығудың 

танымал 

қарқындылықтарымен 

аңықталады.      Бірақ,  АЖ  және  ақпараттық  желілер,  есептеу  техника  үшін  бұл  ұғымдар 

сенімділіктің  сипаттамасы  үшін  жеткіліксіз.  АЖ-ді  жасау  және  пайдалану  тәжірибеде 

қосымша  ұғымдар  қолданылады,  онсыз  сенімділік  ұғымы  толық  ұсынуға  болмайды.  Бұл 

ұғымдарды қарастырайық. Объект шығарған ақпараттың сенімділігі. Есептеу техника жұмыс 

істеген  және  ақпаратты  алмасу  кездерінде,  істен  шығуы  болмауы  мүмкін.  Сондықтан, 

объектінің  жоғары  серпімділігі,  жақсы  төзімділігі,  жарамдылығы,  жөндеуге  келуі  болуы 

мүмкін. Дегенмен, оның ішінде  ақпаратты бұрмалаған сәтсіздік болуы мүмкін. Өмір сүруге 

қабілеті – қалыпты жұмыс шарттары қамтамасыз етілмеген кез-келген қолайсыз әсерлерден 

келетін    шарттарда  (толық  немесе  ішінара)  объектінің    жұмысқабілеттілігін  сақтау.  Өмір 

сүруге  қабілетінің  талаптары  басты  маңызы  объектінің  үздіксіз,  істен  шығуысыз  қалыпты 

жұмыс шарттарында  ұзақ жұмыс  жасау  және  оны  тез  жөндеу  ғана  емес,  сонымен  қатар, ол 

қалыпсыз  жұмыс  шарттарында,  тым  болмаса  шектеулі,  жұмысқабілеттілігін  сақтау 

мүмкіндігі.  Жүйенің  сенімділігін  зерттеу  кезінде  сенімділікті  қалыптастыруға  әкелетін 

себептерін  аңықтау  тапсырмасы  қойылады.  Онсыз  сенімділікті  арттыру  үшін  дұрыс 

бағдарламаны  құруы  болуы  мүмкін  емес.  Нәтижесінде  сенімділікті  бөлуіне  әкеледі: 

жабдықтар  жағдайымен  байланысты,  аппараттық  сенімділік;  бағдарламаның  жағдайымен 

байланысты,  объектінің  бағдарламалық  сенімділік;  қызмет  көрсету  сапасымен  байланысты, 

объектінің сенімділік; функционалдық сенімділік [5,9]. 

Сенімділігін  есептеу  құрылымдық  әдістері.  Құрылымдық  әдістері  есептеу  негізгі 

әдістері  сенімділік,  жөндеуге,  және  кешенінің  сенімділігін  арттыру  бөлу  элементтеріне 

көнбейтін  нысандарды  жобалау  процесі  есеп  айырысу  кезінде  белгілі  сенімділік 

сипаттамалары  немесе  басқа  да  әдістермен  анықталуы  мүмкін  (болжаумен,  физикалық, 

олардың  барысында  жасалған  статистикаға  сәйкес  ұқсас  жағдайларда  қолдану)  [9].  Бұл 

әдістер,  сондай-ақ  объектілердің  беріктігін  және  табандылық  есептеу  үшін  пайдаланылады 

мемлекеттік  критерийлері  олардың  элементтерінің  беріктігін  параметрлерін  (табандылық) 

тұрғысынан  көрсетілген  шектеу.  Құрылымдық  сенімділігін  арттыру  әдістері,  әдетте, 

мыналарды  қамтиды:  -    құрылымдық  және  функционалдық  қарым-қатынас  және  сақтық 

көшірме жасау , түрлері мен әдістерін және басқа да факторлар техникалық қызмет көрсету 

стратегиясын  қабылданған  элементтердің  өзара  іс-қимылды  ескере  отырып,тұтастай 

алғанда,элементтер және объект жағдайларының логикалық қарым-қатынастар  сипаттайтын 

блок-схема 

түрінде 

объектінің 

көрінісі; 

болжамдар 

мен 

жорамалдар 

аясында 

қарастырылатын  пайдалану  шарттарында  объект  элементтерінің  сенімділік  туралы 

деректермен  объектінің  сенімділігін  есептеу  мүмкіндік  беретін  барабар  математикалық 

моделімен  сенімділігі  блок  диаграмма  салу  сипаттамасы.  Құрылымдық  схемаларын 

сенімділігі  ретінде  осыларды  пайдалануға  болады:  белгілі  бір  жолмен  байланысты 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

378 

 

элементтердің  жиынтығы  (сенімділігін  мағынада)  ретінде  объекті  білдіретін  құрылымдық 

сенімділігін  блок  схемалар;  істен  шығудың  белгілі  түрлерін  тудыратын  себеп-салдар 

байланысының  графикалық  көрінісін  білдіретін  объектінің  істен  шығудың  ағаштары; 

жағдайлар мен оның элементтерінің көшу жиынтығы ретінде объектінің ықтимал жағдайлар 

мен  оның  бір  жағдайдан  басқаға  көшу  сипаттайтын  жағдайлар  мен  көшулердің  графтар 

(диаграммалар). 

Шик  -  Волвертон  моделінің  негізінде  қате  жиілігі  бағдарламаларда  қателер  санына 

пропорционалды  ғана  емес  және  тестілеу  уақытына,  яғни  қателер  анықтау  мүмкіндігінің 

уақытында  өседі,  оған  сәйкес  жорамал  жатады.  Қателер  жиілігі  (қателерді  анықтау 

қарқындылығы)  ауыспалы  шамамен t  уақыт  аралығында  ұсынылады  және (t -l)-де  үзілістен 

кейін  бағдарламада  қалған  қателер  санына  пропорционалды;  бірақ  ол  сондай-ақ  тестілеуге 

жұмсалған  жалпы  уақытқа  пропорционалды  (ағымдағы  диапазонда  бағдарламаны 

орындалудың  орташа  уақытты  қоса  алғанда).  Бұл  модельде,  байқалатын  әрбір  қатені  күту 

уақыты  емес  аңықталған  уақыт  аралығында  қателер  саны.  Бұл  модель  дискретті 

динамикалық модельдер тобына жатады. 

Джелинский-Моранда  моделі  үздіксіз  уақытының  динамикалық  модельдеріне 

жатады.  Бүл  модельді  қолдану  үшін  бастапқы  деректер  бағдарламалық  жүйелерін  тестілеу 

процесінде жиналады. Сонымен қатар, келесі істен шығудан дейін уақыты бекітіледі. Модель 

негізделген  негізгі  ереже,  екі  қателердің  анықтау  арасындағы  тестілеу  уақыт  аралығында 

қате  жиілігімен  экспоненциалдық  қате  бөлу  бар,ол  әлі  анықталған  жоқ  қателер  санына 

пропорционалды  (немесе  істен  шығу  қарқындылығы)  болып  табылады.  Әрбір  анықталған 

қате алынып тасталады, қателердің қалған саны бірге азаяды. 

Муса  моделі  үздіксіз  уақытының  динамикалық  модельдеріне  жатады.  Бұл  тестілеу 

барысында  бағдарламаны  орындалу  уақыты  келесі  істен  шығудан  (тестілеуді  қосу)  бұрын 

бекітіледі.  Бірақ,  әрбір  қате  істен  шығудың  себебі  боп  саналмайды,  сондықтан  келесі  істен 

шығудан  бұрын  бағдарламасының  орындалуыдан  біреуден  артық  қатені  анықтау  рұқсат. 

Муса  моделінде  уақыттың  екі  түрі  бар:  сенімділігін  бағалау  кезде  бақылау  моментке  дейін 

таза тестілеу уақытын санайтын жалпы уақыты; бақылау моменттен және одан әрі ешқандай 

қосымша  қателерді  жою  болмайтын  шартымен  жоспарланған  бағдарламаны  орындалу 

оперативтік  уақыты  (жұмыс  кезіндегі  үзіліссіз  жұмыс  уақыты).  Жұмыс  істеуідің  жалпы 

уақыты үшін мыналарды делік: істен шығудың қарқындығы жойылмаған кателердің санына 

пропорционалды;  жұмыс  істеуідің  жалпы  уақыты  салыстырмалы  өлшенетін  жойылған 

қателердің  санның  өзгерудін  қарқыны  істен  шығудың  қарқындылығына  пропорционалды. 

Муса  моделімен  есептелетін  сенімділігінің  негізгі  көрсеткіштерінің  бірі  бұл  істен  шығудың 

орта  уақытты  болып  табылады.  Бұл  көрсеткіш  уақыт  аралығының  математикалық  болжам 

мен ретті істен шығудың арасында аңықталады және сенімділігімен байланысты.  

Өтпелі  ықтималдықтардың  моделі үздіксіз  уақытымен  дискретті  жүйесінде  болып 

жатқан марков процесте негізделген. Жүйесінде болып жатқан процесс Марков процесі деп 

аталады, егер әр бір уақытта болашақта кез келген жағдай жүйесінің ықтималдығы жүйенің 

жағдайына ғана байланысты, ал жүйе осындай жағдайына қалай келгеніне байланысты емес. 

АЖ тестілеу процесі марков процесс ретінде қарастырылады [6,8,9]. Айта кетейік, бұқаралық 

қызмет  көрсету  теориясында  ең  оқыған  және  зерттелген  моделдер  Марков  модельдер  боп 

саналады,  олардың  жұмыс  істеуі  кездейсоқ  процесі  Марков  класына  жатады.  АЖ-ні 

аналитикалық  модельдеумен  зерттегенде  ең  маңызды  дискреттік  жағдайларымен  және 

үздіксіз  уақытымен  Марков  кездейсоқ  процесс  болып  табылады.  Процесс,  егер  оның 

ықтимал  жағдайлар  алдын  ала  санау  болуы  мүмкін,  яғни,  дискретті  жағдайлар  ақырғы 

жиынтығына  тиесілі  және  жүйенің  бір  жағдайдан  басқаға  көшуі  лезде  өтеді,  оны  дискретті 

жағдайлармен  процесс  деп  атайды.  Процесс,  егер  жағдайлардың  өзгерісі  кез  келген  сәтте 

болуы мүмкін,оны үздіксіз уақытымен процесс деп аталады [3]. 

 

 

жүктеу/скачать 14,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: