Ежелгі көшпенділердің космогониясы және мифологиясы

Түрiк мифологиясы (түркітілдес халыктардын мифологиясы) - белгiлi түркi
тiлдерiнде сөйлейтін әр түрлі халыктар арасындағы мифологиялык
идеялардын жиынтығы. Түркі халыктары мифологиясынын кұрамдас
бөлiктерiнiн бiрi - ежелгi түркi мифологиясы.
Түркітілдес халыктардын мифологиясы негiзiнен түркі халыктарынын
коныстану аймактарына және шын мәнiнде ежелгi түркiге сәйкес
бiркатар кiшi топтарға бөлінеді.
Ежелгi түркi мифологиясынын кайнар көздерi негiзiнен руникалык
ескерткіштер, сонымен катар кытай, араб, византия, парсы және армян
дереккөздерi болып табылады.

№ 3. Космогониясы

1. Əлемнің құрылуы мен құрылымы туралы миф кейбiр ежелгi
турiк руникалык ескерткiштерiнде кездеседі : Кегілдір аспан
карангы жердiн астында ж/е теменде н/е пайда болган кезде,
олардын арасында екеуі де адам балалары жаратылды.
2. Ғарыш апаты туралы миф мысалы, «Сəттілік
кітабында» адамдар арасындагы киындыктар коршаган
ǝлемдегi сiлкiнiстермен байланысты леген идея
ұсынылган.
3. Ата-баба культы тəңіршілдік.
4. Тəңіршілдіктін кудайлар пантеоны
5. Ежелгі түркілердің салт-дəстүрлерi мен рəсiмдерi. Аруак культы.

№ 4. Батырлық уақыт жəне
қазақ мəдениетінің архетиптері

Тылсым табигаттын алгашкы еркiн жiберiлген тұлғасы - Батыр. Ғалымдар казак эпостарынын алгашкы нускалары
турiк каганаттары кезiнде калыптасканы туралы көптеген дәлелдер келтiредi. Ен бастысы - батырлык уакытта
казiргi казак мәдениетiнiн архетиптерi калыптаскан.
Архетип (грек, arche - бастау, tupos бейне) алгашкы үлгі, тупнуска. Архетип жалпы адамзаттык рәмiздiлiктiн
негiзiне, шығармашылык жасампаз киялдын нәр алатын бастауына жатады. Архетип өнерде ерекше рөл
аткарады. Мәдени архетиптер бұл iлкi мәдени тупнускалар, адам және онын табиғат пен когамдагы орны
женiндегi тусiнiк-рәмiздер. тарихтын терен койнауларынан үзілмей «есіп» шыгып, казiргi мəдениеттін нормалык
кундылык кенiстiгiнде өз манызы мен магынасын жоғалтпаған және бүгiнгi адамдардын əрекеттерiне жалпы
жоба беретiн баптык-кундылык багдарлар.
Казак мәдениетiнiн архетипіне көптеген зерттеушiлердiн пiкiрi бойынша орта гасырларда калыптаскан
еуразиялык мәдени кенiстiктi камтыган туріктік халыктар мен тайпалардын негiзiнен кешпендi мәдениетi
жатады. Казактардын арғы ататектерiнiң турiк тiлдес болгандыгынын және өзiндiк әрiптiк жазуынын бар
екендiгiнiн тағы бір айғағы 1982 жылы монгол археологтары тапкан - Хунну жазуы. Алтыннан шекіп жасалган
денгейде (медальон) коне руниканын 9 әрпінен тұратын 4 сөз жазылган:
1.Ой-Сенгiр/2.Елшi аты Аудармасы: 1.Ой-Сеңгір/2.Елшiнiн найзасы.

жүктеу/скачать 11,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: