§ 7.2. Алюминий және оның қосылыстары

112 
7.
Келесі айналуларды жүзеге асыратын барлық реакция теңдеулерін 
жазыңыздар: алюминий → алюминий хлориді → алюминий гидроксиді 
→ алюминий оксиді → натрий метаалюминаты → алюминий сульфаты. 
Шешуі: 
1) 2Al + 6HCl 
(сұйыт.)
= 2AlCl
3
+ 3H
2
↑ 
2) AlCl
3
+ 3H
2
O 
(ыстық)
= Al(OH)
3
↓ + 3HCl↑
AlCl
3
+ 3NaOH 
(сұйт.)
= Al(OH)
3
↓ + 3NaCl 
Al(OH)
3
↓ + NaOH 
(сұйыт.)
= Na[Al(OH)
4
] 
AlCl
3
+ 3(NH
3
∙H
2
O) = Al(OH)
3
↓ + 3NH
4
Cl↑ 
3) Al(OH)
3
→ Al
2
O
3
+ 3H
2
O 
(T > 300
0
C )
4) Al
2
O
3
+ 2NaOH = 2NaAlO
2
+ H
2
O 
(900-100
0
C)
Al
2
O
3
+ 2Na
2
CO
3
= 2NaAlO
2
+ CO
2 
(1100-1200
0
C)
5) 2NaAlO
2
+ 4H
2
SO
4
= Na
2
SO
4 
+ Al
2
(SO
4
)
3
+ 4H
2
O
 
8.
Алюминийдің, алюминий оксидінің және алюминий гидроксидінің 
екідайлы қасиеттерін сипаттайтын химиялық реакция теңдеулерін 
жазыңыздар. 
Шешуі: 
2Al + 6HCl 
(сұйыт.)
= 2AlCl
3
+ 3H
2
↑ 
8Al+30HNO
3(сұйыт.)
=8Al(NO
3
)
3
+3N
2
O+15H
2
O 
8Al+30HNO
3(сұйыт.)
=8Al(NO
3
)
3
+3NH
4
NO
3
+9H
2
O 
Al
2
O
3
+ 6HCl
(конц., ыстық) 
= 2AlCl
3
+ 3H
2
О 
Al
2
O
3 
+ 2NaOH = 2NaAlO
2 
+ H
2
O (900-1100
0
C) 
Al
2
O
3
+2NaOH
(конц.,ыстық)
+ 3H
2
О = 2Na[Al(OH)
4
] 
Al
2
O
3
+2Na
2
CO
3
=2NaAlO
2
+CO
2 
(1100-1200
0
C)
Al
2
O
3
+ 3H
2
SO
4
= 2Al
2
(SO
4
)
3
+ 3H
2
О 
Al(OH)
3
↓+6HCl
(сұйыт.)
=2AlCl
3
+ 3H
2
О 
Al(OH)
3
↓+NaOH
(сұйыт.)
=Na[Al(OH)
4
] 
Al(OH)
3
↓+NaOH=NaAlO
2
+2H
2
О 
(1000
0
С)
9
. Неліктен алюминий тұздарының ерітінділерінде орта қышқылдық 
болады? Алюминийдің суды тұндыруда және жартылай жұмсартуда 
қолданылуы оның қандай қасиеттеріне негізделген? 
Шешуі: 
Кез келген тұзды катион мен анионға сәйкес негіз бен қышқылдың 
әрекеттесуінен түзілген өнім деп қарастыруға болады? Тұздарды суда 
еріткенде олар гидролизге ұшырайды. Алюминий гидроксиді әлсіз 
негіз болғандықтан оның күшті қышқылдармен түзген тұздарын суда 
еріткенде гидролиз катион бойынша жүреді және нәтижесінде қышқыл 
орта түзіледі: 
Al
3+
+ H
2
O ↔ Al(OH)
2+
+ H
+
10
. Натрий гидроксиді және алюминий хлориді ерітінділерін 
араластыру ретіне байланысты екі құбылысты байқауға болады: егер 
сілті ерітіндісіне бір тамшы тұз ерітіндісін қосса, онда тұнба түзілмейді; 
егер реакцияны кері жүргізсе тұнба түзіледі. Екі процесті түсіндіріп, 
тиісті реакция теңдеулерін молекулалық және иондық күйде 
жазыңыздар. 
Шешуі: 
3NaOH(сұйытылған) + AlCl
3
= Al(OH)
3
↓ + 3NaCl 
3OH
-
+ Al
3+
= Al(OH)
3
↓ 
AlCl
3
+ 3NaOH 
(сұйыт.)
= Al(OH)
3
↓ + 3NaCl 

113 
Al(OH)
3
↓+NaOH 
(сұйыт.)
= Na[Al(OH)
4
] 
Al
3+
+ 3OH
-
= Al(OH)
3
↓ 
Al(OH)
3
+ OH
-
= [Al(OH)
4
]
- 
 
§ 7.3. Бейметалдардың жалпы сипаттамасы 
 
2.
Қандай бейметалл элементтер органогендер қатарына жатады? 
Шешуі: 
Тірі ағза организмінің негізін құрайтын төрт элемент: С, О, N, H.
 
7.
Қандай оксидтерді тұз түзбейтіндер деп атайды? Тұз түзбейтін 
бейметалл оксидтерінің формулаларын жазыңыздар. Тұз түзбейтін 
оксидтердегі бейметалдардың тотығу дәрежелерін көрсетіңіздер. 
Шешуі: 
N
+2
O, N
+1
2
O, C
+2
O 
 
9.
Барлық бейметалдардың агрегаттық күйлерін көрсетіңіздер. 
Шешуі: 
Қалыпты жағдайда: 
қатты 
сұйық 
газ 
P, B, I
2
, S, Si, At, Se, Te, As, C 
Br
2
O
2
, Cl
2
, F
2
, N
2
, He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn 
(
Әдебиет: 
http://www.chem.msu.su/rus/school/zhukov1/02a.html Жуков С.Т. 8-9 класс
) 
§ 7.5. Көміртек және оның қосылыстары 
 
1.
Көміртек элементі қандай жай заттар түзеді? Олардың физикалық 
қасиеттерінің айырмашылығы немен түсіндіріледі? Олар қайда 
қолданылады?
 
Шешуі: 
Көміртек элементі бірнеше жай заттар түзеді. Олардың ішіндегі ең 
танымалдары алмаз бен графит. Олардың физикалық қасиеттерінің 
айырмашылығы олардың құрылымдарының айырмашылығымен 
түсіндіріледі. Графит жұмсақ зат, ол инертті электрод, «құрғақ май» 
ретінде, карандаш жасауда қолданылады. Алмаз табиғаттағы ең қатты 
зат ретінде белгілі, ол бұрғы жасауда, кескіш құралдар жасау үшін 
қолданылады. 
 
7.
Дүние жүзі бойынша табиғи көмірдің жыл сайынғы тұтынылуы 
(көміртектің орташа массалық үлесі 80%) 3,562·10
9
т құрайды. 1 
секундта көмірді жағу есебінен Жер атмосферасында қанша көлем (қ.ж. 
м
3
) көмірқышқыл газы шығарылады?
 

114 
Шешуі: 
Көмірдің құрамындағы таза көміртектің массасы: 
3,562·10
9
т - 100%, 
m (С) - 80%.Бұдан: m(С) = 2,85·10
9
т;
Бір жылдағы секунд саны: 
t = 365,5∙24∙60∙60 = 31579200 с. 
Пропорция құрамыз: 
Егер 31579200 сек – 2,85·10
9
т С жанатын болса,
Онда 1 сек – m т С жанады.
Бұдан: m = 90,2·10
6
г.
Енді химиялық реакция теңдеуі бойынша пропорция құрып, осынша 
көміртек жанғанда қанша СО
2
түзілетінін есептейміз: 
90,2·10
6 
г х л 
C + O
2
= CO
2
12 г/моль 22,4 л/моль
90,2·10
6 
г C - х л CO
2
, 
12 г/моль C - 22,4 л/моль CO
2
. Бұдан: х = 168,37∙10
6
л = 168,37∙10
3
м
3
. 
Жауабы: 
V(CO
2
) = 168,37∙10
3
м
3
. 
8. 
Көмір қышқылының тұздарын қалай сапалық анықтауға болады? 
Шешуі: 
Көмір қышқылының тұздарына тұз қышқылы ерітіндісімен әсер 
еткенде әдетте көмір қышқыл газы бөлінеді. 
Na
2
CO
3
+ 2HCl = 2NaCl + CO
2
↑ + H
2
O 
Оны ізбес суы арқылы өткізгенде ерітінді лайланады: 
СО
2
+ Са(ОН)
2
= СаСО
3
↓ + Н
2
О 
9
. Лакмус, фенолфталеин және метилоранж индикаторлары натрий 
карбонаты ерітіндісінде қандай түске боялады? 
Шешуі: 
Суға еріткенде натрий карбонаты гидролизге ұшырап, орта сілтілік 
болады: 
Na
2
CO
3
+ HOH ↔ NaHCO
3 
+ NaOH молекулалық түрде 
CO
3
2-
+ HOH ↔ HCO
3
-
+ OH
-
иондық түрде 
Практикада кең тараған кейбір қышқылдық- негіздік индикаторлардың 
әртүрлі ортадағы түстері төмендегі кестеде келтірілген.

115 
Индикатор

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: