Білдектердің типтік бөлшектері және механизмдері

Тұғырлар және бағыттауыштар. Білдектің құраушы жүйесін оның элементтерінің жиынтығы құрайды, кесу үдерісі кезінде құралмен дайындаманың арасындағы пайда болатын күштер, білдек элементтері арқылы тұйықталады. Білдектің құраушы жүйесінің негізгі элементтеріне тұғыр және тұрқылық бөлшектер (тұмсықтар, маңдайшалар, сырғақтар, тақталар, үстелдер, құралкүймешіктер және т.б.) жатады.

2-сурет. Білдек тұғырлары

а- жону бұрама кескішті; б- бағдарламалық басқаруы бар жону білдегінің; в-жазық ажарлайтын; 1- тұғыр; 2- бағыттаушы

Білтек тұғырларын дайындау үшін келесі негізгі материалдар қолданылады: құймалы тұғыр үшін – шойын; пісірілген тұғыр үшін – болат, ауыр білтектің тұғыры үшін – темірбетон (кей кезде); жоғары дәлдікті білдектер үшін – жасанды материал синтегран қолданылады, ол минералды материалдардан және шайыр ұнтағының негізінде жасалады, ол аз мөлшерлі температуралық деформациямен сипатталады.

Бағыттаушы құрал және дайындама бекітілген тораптардың салыстырмалы қозғалыс мүмкіндігін және өзара орналасуын қамтамасыз етеді. Тораптарды қозғалту үшін – бағыттаушы құрылымы тек бір ғана қозғалыстың еркіндік дәрежесін қамтамасыз етеді.

Бағыттаушылардың қолдану аумағына және құрылымдық жасалуына байланысты келесі топтарға бөлінеді:

• 
  қозғалыс түрі бойынша-басты қозғалысты және беріліс қозғалысты; өңдеу үдерісі кезінде қозғалмайтын түйіскен және қосалқы тораптарды жылжыту үшін арналған бағыттаушылар;
  
• 
  қозғалыс траекториясы бойынша-түзусызықты және шеңбер бойымен қозғалысты;
  
• 
  кеңістікте траектория бағытына қарай тораптың жылжуы-горизонтальді, вертикальді және көлбеу болады;
  
• 
  геометриялық пішініне байланысты - призмалық, жалпақ, цилиндірлік, конустық (тек қана шеңбер бойымен қозғалыс үшін) және олардың сәйкестігі.
  

3-сурет. Сырғанау бағыттаушылардың мысалы:

а- жазық; б- призмалық; в-«қарлығаш құйрығы» түрдегі

Бағыттауыштар арасында сырғанау және домалау бағыттауыштары кең таралған (домалау бағыттауыштарында аралық домалау денесі ретінде шариктер немесе шығыршықтар қолданылады)

Сырғанау бағыттауыштарын жасау үшін (бағыттауыштар тұғырмен бірге жасалғанда) сұр шойын қолданылады. Тозуға қарсылығын көтеру мақсатында беттік шынықтыру жасалады (қаттылығы HRC 42...56). Болатты бағыттауыштарды шынықтырып (қаттылығы HRC 58...63), бастырма арқылы жасайды. Көбінесе 40Х болатықолданылады және жоғары жиілікті тоқпен (ЖЖТ) шынықтырады. Ал 15Х және 20Х болаттарды цементтендіріп, одан кейін шынықтырады.

Бағыттауыштардың сенімді жұмысы, қорғаушы құрылғыларға байланысты, ол жұмыс бетін шаң-тозаңнан, жоңқадан қорғайды. Қорғаушы құрылғыларды әр түрлі материалдардан, сонымен қоса полимерлерден де жасайды.

4-сурет. Бағыттауыштардың қорғаушы құрылғылардың негізгі түрлері:

а- қалқанша; б- телескоптық қалқанша; в,г,д - таспа, е- баян тәрізді көрік

Айналдырық және оның тіректері . Айналдырық — біліктің бір түрі ол кескіш құралды бекітіп және айналдыру үшін қолданылады немесе айлабұйымда бекітілген дайындаманы айналдыру үшін қолданылады.

Білдектіңберілген уақыт мерзімінде өңдеу дәлдігін сақтау үшін айналдырық айналу және үдемелі қозғалысы кезінде осьтің тұрақтылық жағдайын қамтамасыз ету керек.

Айналдырық негізінен болаттан (40Х, 20Х, 18ХГТ, 40ХФА және т.б.) және термиялық өңдеуден өтеді (цементтеу, азоттау, жасыту, көлемдік және беттік шынықтыру).

Құралдарды немесе айлабұйымдарды бекіту үшін айналдырықтың алдыңғы ұштары стандартталған. Білдек айналдырықтарының алдыңғы ұштарының негізгі түрлері кестеде көрсетілген.

Кесте 2.2