билет 1. Көмірсу алмасуы. Қандағы глюкоза деңгейінің реттелуі. Май алмасу

Көмірсулар алмасуы – тірі организмдерде жүретін көмірсулардың қорытылу, ыдырау, сіңірілу, сондай-ақ, олардың басқа қарапайым заттардан биологиялық түзілу процестерінің жиынтығы. Адам мен жануарлардың қоректенуіне қажетті негізгі көмірсуларға крахмал жатады. Адам қорегінде дисахаридтердің де атқаратын қызметі үлкен. Ферменттердің (амилазалар, мальтазалар, сахаразалар және лактазалар) әсерінен ас қорыту жолдарында бұл көмірсулар гидролиздік жолмен ыдырайды. Осының нәтижесінде түзілетін моносахаридтер (негізінен, глюкоза, фруктоза және галактоза) қан тамырлары арқылы тіндерге тарайды.

Қандағы қант деңгейі қалыпты, жоғары немесе төмен болуы мүмкін, бұл біреудің қанында глюкозаның болуына байланысты. Глюкоза - бұл қанға үнемі қосылатын қарапайым қант. Қандағы глюкозаның қалыпты деңгейін біреу ораза ұстағанда, тамақтанғанда немесе тамақ ішкеннен кейін өлшеуге болады. Қант диабеті жоқ, кем дегенде сегіз сағат тамақ ішпеген ересектер үшін қандағы глюкозаның қалыпты деңгейі (ораза) 100 мг / дл-ден аз . Ересектер үшін қант диабеті жоқ қандағы глюкозаның қалыпты деңгейі тамақ ішкеннен кейін екі сағаттан соң 90-нан 110 мг / дл-ға дейін болады.
Қандағы маңызды метаболиттердің бірі - глюкоза. Оның концентрациясы (деңгейі) қатаң бақылауда болуы керек, өйткені глюкоза ұлпалық тыныс алудың негізгі бөлігі болып табылады және жасушаларға үздіксіз еніп отыруы қажет. Басқа метаболиттерді энергия көзі ретінде қолдана алмайтын ми жасушалары глюкоза жетіспеушілігіне әсіресе сезімтал болады. Глюкозаның болмауы сана жоғалтуға әкеледі. Қандағы глюкозаның («қант») деңгейі 100 мл-ге шамамен 90 мг-ды құрайды (90 мг% ), бірақ адам үшін асқазанда ашқарында 70 мг%-ден, тамақ қабылдап болған соң 150 мг болуы мүмкін. Қандағы глюкозаның жоғарылауы (гипергликемия) инсулин секрециясын белсендірсе, ал оның деңгейінің төмендеуі (гипогликемия) инсулиннің шығарылуын тежейді және глюкагонның, басқа гормондардың, атап айтқанда, адреналиннің, қан глюкозасын жоғарылататын секрециясын тудырады

Майдың алмасуы, ағзада май дене салмағына байланысты 10-20% тен. Майдың алмасуы бұзылып, адамды май басқанда оның мөлшері 50%-ке жетеді. Май негізінен ішектен лимфаға және өте аз мөлшерде қанға да араласып, сінеді. Араласып сіңген май тікелей май ұлпасына барады. Май алмасуда бауырдың қызметі күшті. Ағзаға май жетіспеген жағдайда ол көмір сутегін түзілу арқылы майға айналдырады.