Білім беру бағдарламасы 5В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті, 050211 Филология: қазақ тілі
жүктеу/скачать 122,7 Kb.
|
ЖТБ Силлабус 2021
| Тіл білімі және оның салалары
Тіл білімі (лингвистика) – тіл және оның даму заңдары туралы ғылым. Тіл- қоғамдағы адамдардың өзара пікір алысу, бір-бірімен қарым-қатынас жасау, сөйлесу құралы. Әрбір тілдің дыбыс жүйесі, сөздік құрамы және грамматикалық құрылысы болады. Тілдің осы аталған әр түрлі жақтары тіл білімінің тиісті салаларында (деңгейлерінде) қарастырылады. Мысалы, тілдің дыбыс жүйесі тіл білімінің фонетика саласында, сөздік құрамы лексикология саласында сөз етіледі. Мысалы фонетика саласы 1) сипаттама фонетика 2) салыстырмалы-тарихи фонетика 3) эксперименттік фонетика және тағы басқа болып сараланады. Лексикология ,грамматика дәл осындай. Тіл және оның жоғарыда аталған әр түрлі салалары (деңгейлері) ылғи дамуда болады. Ол даму қалай болса солай емес,тілдің ішкі даму заңдары бойынша дамиды. Тілдің әр түрлі жақтары: дыбыс жүйесі(фонетика), сөздік құрамы(лексикология),грамматикалық құрылысы(грамматика) бір-бірімен тығыз байланыста болады және бір-бірімен тығыз бірлікте сөз етіледі. Өйткені, тіл білімі тілдің, жоғарыда айттық әр түрлі салалары мен оның тармақтарын, олардың дамуын, өзара байланысын , тіл дамуының ішкі заңдылықтарын зерттейді. Тілдің белгілі бір дәуірде өмір сүріп тұрған қалпын зерттейтін тіл білімі бар және оның шығуы мен тарихын, дамуын зерттейтін тіл білімі бар. Алдыңғысы- сипаттама тіл білімі (немесе синхрондық линвистика),соңғысы-тарихи тіл білімі (немесе диахрондық лингвистика) деп аталады. Белгілі бір тілді (оның жүйесі мен құрылымын) ғылыми тұрғыдан талдар түсіндіру үшін және оның даму заңдарын айқындау үшін, ол тілді және ондағы фонетикалық,лексиалық, грамматикалық құбылыстарлы туыстас тілдердегі бір тектес құбылыстармен салыстыру тұрғысынан зерттеу қажет. Яғни тілдің табиғатын, оның даму заңдарын айқындауың басты шарты- тілдік тілдік құбылыстарды салыстыру және тарихи (өзгеру,даму) тұрғысынан зерттеу. Бұны салыстырмалы-тарихи әдіс деп атайды. Белгілі бір тілдің жүйесі мен құрылысын және оның даму заңдарын айқындайтын жеке тіл білімі( мысалы,қазақ тіл білімі немесе орыс тіл білімі ) бар да,ғылым ретіндегі тіл білімінің теориясы болып саналатын жалпы тіл білімі бар. Жалпы тіл білімі-нақты бір тіл туралы емес, адам баласы тілінің дамуының жалпы заңдары туралы ғылым. Демек, тіл білімінің жалпы теориялық саласы болып саналатын жалпы тіл білімі. Әдетте,бір ғана тілдің емес,көптеген тілдердің деректерін есепке алады. Оларды жинақтай келіп,жалпы теориялық топтаушылар мен қорытындылар жасайды. Жалпы тіл білімінің теориялық топшылаулары мен қорытындылары жеке тілді зерттеу үшін қажет. Ал жалпы тіл білімі жеке тілдерді зерттеуге бағыт-бағдар сілтейді. Сөйтіп, жалпы тіл білімі тілдің мәні мен қызметін,оның ойлаумен арақатынасын,байланысын,адам баласы тілінің пайда болуын қарастырады;тілдің даму заңдарын айқындайды;дүние жүзіндегі тілдерге классификация жасайды; ғылымдар жүйесінде тілі білімінің алатын орнын айқындайды. жүктеу/скачать 122,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|