Білім беру бағдарламасы: 6В01301 Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі Құрастырғандар: Ерболат Б. Е. оқытушы, магистр
жүктеу/скачать 1,15 Mb.
|
| 27-28 дәріс тақырыбы: Арнайы мектепте Дүниетану пәнін оқытудың материалдық құралдары .
Жоспары: 1. Тірі табиғат бұрышында оқушылардың әрекетін ұйымдастыру Тірі табиғат бұрышын ұйымдастыра отырып мұғалім оқушылардың білімін толықтырады, тереңдете, сондай-ақ практикалық машық пен дағды қалыптастырады. Ол жоғары сыныпта оқығанда қажеттілігіне жарайды, ары қарай дамиды. Тірі табиғат мүйісін ұйымдастыру үлкен материалдық тұрғыда қаражатқа байланысты. Жетіспеген жағдайда сынып кабинетінде бөлме өсімдіктерінің түрлерін көбейту, аквариум, шағын террариум, құстар мен сүтқоректілердің ыңғайлы түрлерін ұстауға болады. Сынып кабинетінде аквариум, шағын террариум орналастыруға болады. Аквариумде тұрғылықты және аквариум балықтарының өкілдерін, су өсімдіктерінің түрлерін, моллюскалар ұстауға мүмкіндік бар. Шыны арқылы су ішіндегі тіршілік әлемімен танысу барысында кез келген ортада табиғат элементтері бір-бірімен тығыз байланысты екенін біледі. Балықтардың, былқылдақ денелілердің қозғалысымен танысады. Террариумде қосмекенділер түрлерін, бауырымен жорғалаушылардың мінезқұлықтарын, қоректену, бейімделу ерекшеліктерін танып біледі, жыл мезгіліне орай өзгерістерін бақылайды. Аквариумдегі суды уақтылы ауыстырып тұру, балықтарды қоректендіру, қоректердің түрлерін таңдай білу, судың температурасын бақылау, өсімдіктердің, балықтардың жағдайын бақылап тұру сияқты жұмыстарды орындай отырып сауаттанады. Ауруға шалдыққанын дер кезінде байқап, емдік тәсілдерді қолдану сияқты жұмыстарды меңгереді. Аквариумде валлиснерия, бақа оты, су мүгі, қауырсын жапырақ, бұйра шылаң, мүйіз жапырақ, балық от, элодея сияқты су өсімдіктерінің түрлерімен, оларды өсіруді үйренеді. Балықтар түрі голец, табан балық, тұқы балық, қара балық, ақ қайран, уклейке және аквариум балықтарынан тіршілік жағдайын көп талғамайтындары барбустар, гуппалар, семсершілер, алтын балықтың түрлі тұқымдары-кометалар, шілте құйрықтар, телескоптар т.б. Оқушылар аквариумды күткенде суды уақтылы ауыстырып, ол үшін су құбырының тұнған суын немесе жаңбыр суын пайдалануы; өсімдіктерді жиі-жиі сиретіп балыққа орынды көбірек қалдыруы; аквариумнен жемнің қалдығын және балықтардың зәрін тазартып отыруы; балықтарға белгілі уақытта дәл белгіленген мөлшерде жем беруі; судың температурасының күрт өзгеруіне жол бермей, оны қадағалап отыруы; өсімдіктердің күйін және балықтардың мінез-құлқын бақылап отыру керек (зауқының жоқтығы, селсоқтық, су бетінен ауаны қалтырап жұтуы аквариумдегі жағдайдың жағымсыз немесе балықтың ауру екенін көрсетеді т.с.с.). Аквариумдегі балықтар тіршілігін: шабақтардың бірте-бірте дамуын, температура мен коректенудің балықтардың өсуі мен дамуына әсерін, коректенуге байланысты шартты рефлекстің тууын (аквариумді ыдыспен тықылдату, шам жағу) және балықтардың ауа райын болжауын т.б. бақылауды ұйымдастаруға үлкен мүмкіндік береді. Бастауыш сынып оқушылары географиялық алаңда бақылау жүргізген кезде мұғалімнің басшылығымен қарапайым құралдармен (термометр, флюгермен) жұмыс істеу дағдысын қалыптастырулары, күннің көкжиектен биіктігін анықтау үшін тал түсте сызықты өлшеуді үйренулері (гномонмен); табиғат құбылыстарын (бұлттылық, жаңбыр, қар, қырау, тұман т.б.) бақылауға және түсіндіруге үйренулері, бірнеше жылғы деректерді талдай білулері, өз жерлеріндегі ауа райының ерекшеліктерін қорытып және тани білулері; жақын маңдағы заттарға дейінгі қашықтықты көзбен өлшей алулары; көкжиектің негізгі және аралық тұстары бойынша еркін бағдарлай білу біліктігі қалыптасады. Жел бағытын, ауа температурасын, жауын-шашын көлемін анықтайтын құралдармен жұмыс жасай білуге машықтанады. Оқу-тәжірибе үлескесін ұйымдастыру. Әрбір мектептің маңында арнайы жер бөлініп, онда оқу-тәжірибе үлескесі ұйымдастырылады. Онда бастауыш сыныптарға арналған мөлтектер бөлініп беріледі. Әрбір сынып өз мөлтегінде жұмыс істейді. Оқу-тәжірибе үлескесі алдын ала мынандай бөлімдерге бөлінеді: дала өсімдіктер бөлімі, көкеніс өсімдіктер бөлімі, жеміс-жидектер бөлімі, әсемдік өсімдіктер бөлімі және жануарлар бөлімі. Біз адамның табиғат есебінен өмір сүретінін және көбейетінін білеміз, бірақ мыңдаған жылдар бойы біз оны жаулап алдық, жануарларды өлтіріп, орманды кесіп тастадық. Қазір тоқтаған уақыт келді. Адамға таза ауа, мөлдір таза су, органикалық жемістер мен көкөністер қажет. Бізді жаңа буын ауыстырады, біздің басты міндетіміз – табиғатқа деген сүйіспеншілікті, оған қамқорлық жасау дағдыларын үйрету. Өйткені ересектер сияқты біз жиі балалық шағымызды еске аламыз. Көп нәрсе, әрине, ұмытылады, бірақ табиғатпен байланысты нәрсе есте қалады. Табиғат баланың жанына терең із қалдырады, оның жарықтығы оның сезіміне әсер етеді. Әлем зор, ал бала, ал бала әлі де кішкентай және оның тәжірибесі шектеулі. Сондықтан оны бірте-бірте таныстырып, баланың дұрыс идеясына ие болу үшін жағдай жасау керек. Бұл үшін балаларды қаладан алып кетудің қажеті жоқ, ал бақшасында, сюжетте, бақта және гүл бақшаларында олардың табиғатымен таныстыру қажет. Табиғаттың бұрышындағы балалар күнделікті балаларға қарап, мұғалімнің жұмысын жеңілдетеді: балалар басшылығымен олар тірі жануарларға жүйелі түрде бақылау жасап, қамқорлық етеді. Оларға қамқорлық жасау процесінде балалар өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігін, жер бетіндегі өсімдіктер мен жануарлардың қалай өсетінін және қалай өсетінін біледі. Олар үшін қандай жағдайлар жасау керек. Мұғалім балаларға салыстырмалы талдау жасауды үйретеді – жануарларды салыстыру, олардың арасында ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табу, өсімдіктердің ортақ және әртүрлі түрлері сыртқы түрлер мен мінез-құлықтың қызықты ерекшеліктерін байқауға көмектеседі. Өсімдіктерді зерттегенде, балалар гүлдер мен жапырақтардың сұлулығына назар аударады, топтағы өсімдіктер мен жақсы аквариум топ бөлмесін безендіреді. Сондықтан жабайы табиғаттың бұрышы балалардың білім алу құндылығына ие. Олар басқаларға іздейді, мейірімді, мейірімді. Табиғаттың бұрышы балалардың ең жақсы мінез-құлық қасиеттерін қалыптастыруға септігін тигізеді – еңбек қорлық, табиғат ресурстарын қорғайтын және көбейтетін ересектердің жұмысын құрметтеу. Табиғаттың бұрышындағы білімнің құндылығын бағалау қиын – балалар бақылауды, логикалық ойлауды үйренеді. Табиғаттың бұрышы Дүниетану пәнін қабілеттерін дамыту – сурет салу, модельдеу, қолдану, дизайн және табиғи тақырып бойынша қолмен жұмыс жасау – визуалды дағдылар мен дағдыларды дамытуға – «Балықты санау?», «Қанша лапты мысық бар?» және т.б. Табиғаттың бұрышындағы еңбек моториканың дамуына ықпал етеді (жерді босату, өсімдіктерді көшіру және т.б.), әрі бұл хатты оқуға үлес қосады. Өсімдіктер мен жануарларды жүйелі күтіп алу барысында балалар табиғатқа қызығушылық танытады. Мұның бәрі үйлесімді дамыған тұлғаны тәрбиелеуге көмектеседі. Табиғаттың бұрышында бағдарламамен танысқан әртүрлі жануарларды сақтауға болады, бірақ олардың саны шектеулі болуы керек. Бұл фактке байланысты. Өмірді ұйымдастыру және жануарларға қамқорлық жасау бойынша жұмыстардың көпшілігінің көмегімен балалар өздерін немесе қамқоршылардың көмегіне жүгіну керек. Табиғат бұрышындағы тұрғындарды іріктеуге қойылатын талаптар: Жануарлар зиянсыз таңдалады, күтпеген, ветеринар дәрігердің емтихан тапсыру туралы шешім шығарғанына көз жеткізіңіз. Оларды күтіп ұстау шарттары қарапайым болуы керек және оларға қамқорлық қарапайым, балаларға қолжетімді. Маусымдық жануарлар белгілі бір сынып үшін таңдалуы керек, аймаққа тән және қадағалауға қызықты. Сонымен қатар табиғаттың бұрышында әртүрлі күтімді талап ететін көптеген жануарларды ұстай алмайсыз. Резиденттер биологиялық сипаттамалары мен қажеттіліктеріне сәйкес орналасуы керек. Сіз бірте-бірте қажет табиғат кілтін толтырыңыз. Балалар тұрғындарға үйреніп, оларға қамқорлық жасауды үйренді. Байқаудан кейін жануарларды қоспағанда, босатылуы керек. Табиғаттың бұрышында үнемі өмір сүреді. Өсімдіктер балалардың өмірі мен денсаулығына қауіпсіз болу үшін күтім жасау керек. Өсімдіктер сыртқы жағынан жарқын, тартымды, балалардың назарын аударуға және ұстауға қабілетті болуы керек. Табиғаттың бұрышын орналастыру мен күтіп-ұстауға қойылатын талаптар: - Табиғат бұрышы өсімдіктер мен жануарларды зерттеуге ғана емес, сондай-ақ дамушы ортаға ою-өрнек ретінде қызмет етеді. Ол барлық объектілердің анық көрінетін, күтім жасау үшін қол жетімді болуы үшін жақсы жарықтандырылған жерде балалардың деңгейінде орналасуы керек. - Табиғаттың бұрышы таза болуы керек, өсімдіктер үнемі суарылады, топырақ босайды, ал жапырақтары аптасына бір рет сүртіледі. Өсімдіктерді азықтандыру биологиялық заттармен жүзеге асырылады. Өңдеуге арналған құрал арнайы дайындалған жерде, таза болуы керек. Өсімдіктерді тамақтандыруға арналған заттар балалардың қолы жетпейтін жерде сақталады. Табиғат бұрышы ойын бөлмесін жауып тастауға, жобаға рұқсат бермеуге, сондай-ақ тікелей күн сәулелеріне жол бермеуге тиіс. Осылайша, тұрғындарды табиғат бұрышына орналастыру үшін, ең алдымен олардың биологиялық сипаттамалары мен қажеттіліктерін ескеру керек. Балабақшадағы табиғат бұрышындағы барлық тұрғындарды тұрақты және уақытша бөлуге болады. Біріншісі жыл бойы бұрышта тұрады (жабық өсімдіктер, балық және т.б.), екіншісі қысқа уақытқа топқа келеді – бұл жергілікті аймақтың өсімдіктер мен жануарлары. Өмірлік қызметі әсіресе қызықты және сол немесе басқа маусымдарда (көктемде, жәндіктерде және т.б.) көрінеді. Жабық өсімдіктерді орналастыру бойынша талаптар: Бағдарлама бойынша балалардың психологиялық сипаттамаларын ескере отырып, әр жас топтарында табиғат объектілеріне күтім көрсету және күтім жасау үшін білім мен дағдылар саны айтарлықтай өзгереді. Кіші топтағы балалар өсімдіктердің 2-3 атауын біледі, ал 15-ге дейін өсімдіктер дайындық тобына шақырылады, оларды сипаттайды, дәрілік өсімдіктерді шығарады, оларды қолдануды біледі. Табиғат бұрышындағы жабық өсімдіктер оның тұрақты тұрғындары болып табылады. Өсімдіктердің топтық бөлмеге сән беру үшін, олардың өсуі мен дамуына әсер ететін факторларды білу және ескеру маңызды. Жабық өсімдіктерді орналастыру кезінде табиғи және климаттық жағдайлардың әсерінен қалыптасқан биологиялық сипаттамаларын ескеру керек. - Тропикалық өсімдіктер – Лиана, Эпифит, экзотикалық орхидеялар жарықты көп қажет етеді, бірақ тікелей күн сәулесін жақсы көрмейді, себебі оларға жоғары ылғалдылық қажет, бірақ ауа температурасының күрт өзгеруі жағымсыз. Олардың тыныштық кезеңі жоқ және олардың өсуі үздіксіз жалғаса береді. - Субтропикалық өсімдіктер – Аспидистра, Сенполия және т.б. тұрақты суаруды қажет етеді, ауа температурасының ауытқуына үйреншікті, тыныштық кезеңі бар. - Шөл өсімдіктер – Кактустар, суккуленттер өте аз суды пайдаланады, жарық күн мен жылуды жақсы көреді, ауа температурасының өзгеруін жеңіл көтереді, тыныштық кезеңі бар. Бөлме өсімдіктерін орналастырғаг кезде олардың саулығы жарық, жылу, ауа ылғалдылығы мен суаруға байланысты екенін есте сақтау қажет. Тыйым салынады: Ауа температурасының күрт ауытқуына жол беру – жапырақтар құрғап түседі. Өсімдіктерді жылыту жүйелерінің жанында орналастыру – ол жерлерде температура жоғары және ауаның ылғалдылығы төмен. Кіреберістер мен желдеткіш тесіктері жанында орнату – өсімдіктер үшін өтпелі жел . Бөлме өсімдіктерін табысты өсіру үшін топырақ қоспаларын дұрыс таңдау қажет. Бақшадағы үйде өсімдіктерді қоректендіру және өңдеу тек биологиялық заттармен жүргізіледі, олар балалар үшін қол жетімсіз бөлек шкафта сақталуы тиіс. жүктеу/скачать 1,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|