«әлеуметтік хабардарлық сезімі» атауына ие

ретінде мектепте оқытудың нақты ерекшеліктерімен байланысты мәселелермен 
алмастырылатын сәт». 
Бірінші оқу жылында іс жүзінде барлық балалардың проблемалары бар: балабақша мен 
үйдегі балалар, мектепке жақсы дайындалған және әрең оқитын, жанданған және ұялшақ, 
еңбекқор және тынымсыз. Бұл бірінші сыныпқа кіргенде балалардың өздеріне бірдей 
жағдайға түсуімен, олардың жеке психологиялық мүмкіндіктеріне, интеллектуалдық 
қабілеттерінің бастапқы даму деңгейіне және бастауыш сынып дағдыларының 
қалыптасуына қарамастан, оларға бірдей талаптар қойылатындығымен түсіндіріледі. 
Сондықтан қиындықтар бірінші сыныпқа нашар дайындалғандарда ғана емес, дарынды 
балаларда да басталады. Бала қандай да бір себептермен мектеп талаптарын орындамай 
қалса, көптеген ата-аналардың үміттері сөне бастайды. 
Мұндай жағдайда ата -аналар өздерін жоғалтады және баламен не істеу керектігін 
білмейді. Психологиялық кеңес бұл жағдайда көмек көрсете алады, бірақ ол әр түрлі 
себептерге байланысты ата-аналарға әрқашан қол жетімді емес: мектепте педагог-
психологтың болмауы, қабылдаудың ыңғайсыздығы, ата-аналардың бос емес болуы, 
психологқа барғысы келмеуі және т.б. Сондықтан, бұл жағдайда мұғалімге үлкен 
жауапкершілік жүктеледі, себебі ол ата -аналарға қол жетімді болғандықтан, психологқа 
қарағанда онымен байланысу оңай әрі оңай. 
Оқу іс-әрекетінің қалыптасуы мұғаліммен бірлескен жұмыста жүзеге асырылады. 
Мектепке келген бала оқу оқуды білмейді. Алдымен бәрін мұғалім жасайды: тапсырма 
береді, оқу әрекеттерін орындаудың үлгілерін көрсетеді, әр әрекеттің орындалу барысын 
бақылайды және әр оқушының оқу тапсырмасын орындаған-орындамағанын бағалайды. 
Тек біртіндеп қана мұғалім оқушыны оның жекелеген элементтерін өздігінен орындау 
үшін оқу іс-әрекетінің құрылымына қоса бастайды. Бұл орайда алғашында оқу іс-
әрекетінің субъектісі басты нәрсені-оқу оқи білуді үйрететін мұғалім болып табылады. 
Сыныптағы балалардың арасындағы қатынастар көбінесе мұғалім арқылы құрылады. 
Мұғалім еліктеу үшін үлгі ретінде оқушылардың ішінен біреуін бөліп көрсетеді, ол 
олардың бір-бірі туралы пікірлеріне түсінік береді, ол олардың бірлескен іс-әрекеті мен 
қарым-қатынасын ұйымдастырады. Мұғалім оқушылар үшін қоғамдық пікірдің 
иеленушісі ретінде көрінеді, оның талаптары мен бағалауларын оқушылар қабылдайды 
және ұғып алады.
Оқушының оқуының сапасы мен мінез-құлқына мұғалімнің баға беруі ересек 
адамдардың оған деген қатынасына ықпал етеді. Ересек адамдардың бастауыш мектеп 
оқушысына қоятын негізгі сұрағы: «Сабағың қалай?» Жақсы бағалар мен үлгілі мінез-
құлық баланың ересек адамдармен және құрдастарымен өзара қатынастарының 
құрылуына оң негіз болады. Өзінің оқу міндеттеріне немқұрайлы қарайтын баланы ересек 
адамдар құптамайды және мектеп талаптарын сапалы орындауға итермелейді. 
Бастауыш мектеп оқушыларының, әсіресе оқудың бастапқы кезеңінде, ережелердің 
орындалуына аса сезімтал болатындығын атап өткен жөн. Олар өздері ережелерді 
сақтауға тырысады және осыны өздерінің жолдастарынан да талап етеді. Мұғалім мінез-
құлық ережелерін барлық балалардың орындауына қатысты қаталырақ және талап 
қойғыш болған сайын, оқушылардың көзінде беделдірек бола түсетіндігі белгілі. Егер 
мұғалім ережелерге қатысты тиянақсыздық танытса, балалар оларды орындауларын 
қояды.
Сонымен, мұғалімдерге берілетін ұсыныстарды қарастырсақ: 

Оқушының белсенділігін көтермелеңіз, оған өз бетінше әрекет етуге мүмкіндік 
беріңіз. Тыйым салушы емес, кеңесші рөлінде болуға тырысыңыз. Оқушыға қиын 
жағдайда көмектесіңіз. 

Оқушыларды әр түрлі «ересек» мәселелерді талқылауға тарту. Талқыланып 
отырған мәселе бойынша оның пікірін сұраңыз, оны сынға алмас бұрын мұқият 
тыңдаңыз. Баланың айтқандарында қисын бар шығар. Қателессе, сөйлеуге және 
тактикалық түрде түзетуге мүмкіндік беріңіз. 

Оқушының көзқарасын қабылдауға және келісуге дайын болыңыз. Бұл сіздің 
беделіңізге нұқсан келтірмейді, бірақ ол баланың өзін-өзі бағалауын күшейтеді. 


Балаға жақын болыңыз, оны түсінетіндігіңізді және бағалайтыныңызды көрсетіңіз, 
оның жетістіктерін құрметтеңіз және сәтсіздікке ұшыраған жағдайда көмектесіңіз. 

Балаға қалаған нәрсеге жету жолын көрсетіңіз және егер ол сәтті болса, оны 
мақтауды ұмытпаңыз. 

Баланы мақсатқа жетудегі ең кішкентай табысқа жігерлендіріңіз. Бұл оған өзіне 
деген сенімді нығайтуға, өзін күшті және тәуелсіз сезінуге көмектеседі. 

Баланың сұрақтарына жауап беріңіз. Балаңыздың сұрақтарына бірнеше рет жауап 
берген болсаңыз да, оны қабылдамаңыз. 7 жасында бала әр нәрсеге қызығушылық 
танытады, оның қызығушылығында шек жоқ. Барлық сұрақтарға жауап алу 
мүмкіндігі нәрестенің интеллектуалдық және әлеуметтік дамуына күшті серпін 
береді. 

Талаптарыңызға сай болыңыз 

Балаңызды «ересек» мінез -құлықтың үлгісі ретінде көрсетіңіз. Оның көзінше, 
басқа адамға ренжу мен ашуыңызды көрсетпеңіз. 

Диалог мәдениетін қадағалаңыз.

жүктеу/скачать 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: