Жаһандану жағдайындағы отбасы

Қазіргі уақытта жаһандану үдерісі экономика мен саясатты ғана емес, мəдени-əлеуметтік саланы да қамтып отыр. Қазіргі əлеуметтік теориядағы жаһандану ең өзекті тақырыптардың қатарында тұрғандығы мəлім.

Жаһандану нəтижесінде болашақта ұлттық мемлекеттерге немесе басқа да аумақтық құрылымдарға бөлінбейтін біртұтас өркениет құрылуы мүмкін деген болжам айтылып отыр. Бірақ ол ұлттар мен халықтар арасындағы этникалық жəне мəдени айырмашылықтар барынша жойылған жағдайда ғана жүзеге асуы мүмкін. Кейбір дəстүрлі мемлекеттерде аймақтық қауымдастықтардың ығыстыру үдерісі дами түседі деп есептеп отырмыз. Аймақтық қоғамдасу үдерісін бүкілəлемдік жаһанданудың зиянды əсерінен қорғанудың бірден-бір жолы деп қарайды. Мəдениеттің жаһандануы ол экономикалық жаһандануды да жалғастырады жəне толықтырады, бірақ өзіндік ерекшеліктерін иеленеді. Көптеген үдерістер мен тенденциялар көптеген формаларды қабылдайды. Мəдени жаһандану жоғары мəдениет пен толық бұқаралық мəдениеттің үстемдік етуімен де байланысты.

Адамзаттық мəдени құндылықтар ортақтығының күшею үдерісі жаһандану саласында бүгінгі күннің өзінде біртұтас жалпыадамзаттық мəдениеттің нышандары жаңа нысандарымен ұштасқан ежелгі мəдени дəстүрлердің синтезі көріне бастады. Бұл жағдай əрбір ұлттық, халықтық өзіне тəн менталитеті мен мəдениетін сақтап қалу жолында орасан зор күш жігер жұмсауын талап етіп отыр. Жаһандық азаматтық қоғамның əлеуметтік базасы қоршаған ортаны, бейбітшілікті, адам құқын жəне түпкілікті тұрғынның төл мəдени ерекшілігін қорғауға атсалысушы əртүрлі қозғалыстар мен ұйымдар болып табылады. Э. Гидденстің пікірінше, бұқаралық  символикалық  интеракцияның  жəне ортақ ақпараттық мəдениеттің негізінде ғаламдық қоғамдық жүйе қалыптасады. Бұрындары үстемдік еткен ұлттық мемлекет келмеске кетіп барады. Билік алдыңғы орынға ықпалды əлеуметтік қозғалыстар мен азаматтық бірлестіктерді шығаратын шағын, аймақтық орталықтар негізінде жүзеге асырылуда. Кеңістік шектеу жəне ұлттық мемлекеттік шеңберден шығу əлеуметтік ғылымда И. Канттың «бүкілəлемдік азаматтық қалып» жөніндегі идеясының жаңғыртылуымен түсіндіріледі.

Жалпы адамзаттық құндылықтарды қорғауға негізделген халықаралық ұйымдар жүйесі ықпалын күшейтеді. Жаһандану əлеуметтік феномен ретінде көп қырлы жəне көптеген құрамдас бөліктерді күшейтеді. Алайда əлеуметтік мəдени өзгерістер, адамдар тұрмысының өзгеруі, адамзаттың қоршаған ортамен қарымқатынасының күрделенуі  де  жаһандануға елеулі ықпал жасап отыр. Адамзаттық мəдени құндылықтар  ортақтығының  күшею үдерісі «менталдық» жаһанданудың бір көрінісі бо-  лып табылып отыр. Қазіргі қоғамда мəдени көптүрлілікті сақтап қалу өркениеттің жетістігі болып бағаланады.

Жаһандану нəтижесінде болашақта ұлттық мемлекеттерге немесе басқа да аумақтық құрылымдарға бөлінбейтін біртұтас өркениет құрылуы мүмкін деген болжам айтылып отыр. Бірақ ол ұлттар мен халықтар арасындағы этникалық жəне мəдени айырмашылықтар барынша жойылған жағдайда ғана жүзеге асуы мүмкін. Кейбір дəстүрлі мемлекеттерде аймақтық қауымдастықтардың ығыстыру үдерісі дами түседі деп есептеп отырмыз. Аймақтық қоғамдасу үдерісін бүкілəлемдік жаһанданудың зиянды əсерінен қорғанудың бірден-бір жолы деп қарайды. Мəдениеттің жаһандануы ол экономикалық жаһандануды да жалғастырады жəне толықтырады, бірақ өзіндік ерекшеліктерін иеленеді. Көптеген үдерістер мен тенденциялар көптеген формаларды қабылдайды.  Мəдени жаһандану жоғары мəдениет пен толық бұқаралық мəдениеттің үстемдік етуімен де байланысты.

Қазақстан қоғамы қазіргі жаһандану үдерісі жүріп жатқан кезеңінде, өзінің мүдделерін қорғай отырып, даму тенденцияларын өзіндік жүргізгені дұрыс болар еді.

Біздің міндетіміз – жаһанданудың дəстүрліктен тікелей бас тартуын түсіндіру, қоғамға азаматтылықтың қазіргі стандарттарын, қоғам мен мемлекеттің əлеуметтік серіктестігі түсінігін жеткізу болып табылады. Осыдан əлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар мен пəндерге, ең алдымен, саясаттануға, құқық пен əлеуметтануға қазіргі қоғамның болашағына деген жауапкершілік түсіп отыр. Біздің алдымызда қоғамның дағдарыстан шығуы посткеңестік кеңістік қоғамының өтпелі кезеңін теоретикалық қамтамасыз етуді шешу міндеті тұр, біздің ойымызша, оның дамуы мен жолдары социомəдени негізде жатыр деп айтсақ та болады. Мұндай методологияға негізделген, дəстүрлі социомəдени құндылықтардың орталық зонасы қоғамның барлық саяси, құқықтық, əлеуметтік салаларындағы дəстүрліктің құралдары мен қазіргі тəсілдерін зерттеу болып табылады.