Биофизика курсымен қалыпты физиология кафедрасы
Радиоактивті ыдыраудың негізгі типтері
жүктеу/скачать 98,9 Kb.
|
13. Радиоактивтілік. Рентген сәулелері.
- Бұл бет үшін навигация:
- Бета-ыдырау
| Радиоактивті ыдыраудың негізгі типтері:
Альфа-ыдырау – ядроның -бөлшекті бөліп шығара отырып түрленуі. Альфа- ыдыраудың схемасы: , (1) мұндағы Х және Y – ыдырауға дейінгі және кейінгі ядролардың символдары. Бета-ыдырау – ядроның ішінде нейтрон мен протонның өзара түрлендіруінен туындайды. - ыдыраудың үш түрі бар: Электрондық немесе - - ыдырау, немесе ядродан ыршып шыққан - - бөлшек (электрон). - бөлшектің энергиясы 0-ден Еmax-ге дейінгі мәндерді қабылдайды. - бөлшек бөлінгендегі энергия - бөлшек пен нейтрино немесе антинейтрино. - - ыдыраудың схемасы: , (2) мұндағы - антинейтриноның шамасы. Позитрондық немесе - ыдырау. - ыдыраудың схемасы: (3) мұндағы - нейтрино. Электрондық немесе e – қармап алу. Бұл радиоактивтілік түрінде атомның ішіндегі бір электронды ядроның қармап алуынан ядроның протоны нейтронға айналады: (4) Электрондық қармап алудың схемасы: (5) - ыдыраудан - сәуле пайда болуы мүмкін. Радиоактивті ядролардың (радионуклидтер) өздігінен ыдырау құбылысы кезінде иондық сәуле шығаруын радиоактивтілік деп аталады және теңдеуі мына түрде болады: , (6) мұндағы - ядроның өздігінен ыдырауының dt уақытқа қатынасы, - ыдырау тұрақтысы. Ыдырау тұрақтысы жартылай ыдырау периодтың (ядро саны екі есе азайған кездегі уақыт) мына қатынасқа = 0,693/ байланысты. Ыдырау жылдамдығы немесе активтілік секундына ұшып шығатын бөлшектердің санына байланысты өзгереді: (7) Егер активтілік жоғары болса, онда радиоактивті ядролар көп, ал жартылай ыдырау периоды аз болады. Активтіліктің өлшемі – кюри, Ки. ХБ жүйесінде – беккерель, Бк: 1 Бк = 1 ыдырау/сек. 1Ки = 37 Гбк. Иондық сәуленің затқа әсерінің сапасын бағалау үшін (Д) жұтылған дозаның шамасы алынады. Ол бірлік көлемдегі орташа жұтылған энергияның заттың массының қатынасымен өрнектеледі: (8) Жұтылған дозаның бірлігі – рад =0.01 Дж/кг ХБ жүйесінде жұтылған дозаның өлшемі - Грей Гр; 1Гр = 100рад фотондық сәуле шығаруда екі еселенген бөлшектердің зарядының бірлік өлшемдегі ауаның массасының қатынасымен өрнектелетін экспозициялық доза қолданылады: (9) Экспозициялық дозаның өлшемі ретінде кулонның кг-ға қатынасы алынады (Кл/кг). Практикада рентген өлшемі қолданылады. Рентген – ренгендік немесе гамма сәулелерінің эксперциялық дозасы алынады және мұнда иондалу нәтижесінде 1 см3 құрғақ ауада (00С температураны және 760 мм.сын.бағ.) Әрбір белгіге сәйкес СГС 1 бірлікке тең заряд тасымалдайтын иондардың жұбы пайда болады. Есептегенде 1Р экспозициялық дозасы 0,001293г құрғақ ауада иондардың жұбы пайда болады: Биологиялық эффектісі бір дозада әртүрлі сәуле шығару үшін әсер түрліше болып келеді. Биологиялық әсердің өлшемі ретінде жұтылған дозаның берілген элементтің көлеміндегі биологиялық ұлпаның сапасын көрсететін коэфициенттің к көбейтіндісіне тең шама эквиваленттік доза (Н) алынады. (10). Сапалық коэфициент (к) адамға энергияның берілуінен зиянды биологиялық әсердің тәуелділігін көрсетеді. Бірнеше сәуле шығарудағы К коэфициенттің жуық мәндерін кестеден көруге болады.
жүктеу/скачать 98,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|