Сабақ: Энергия алмасуы. Тотығу түрлері

73 
Белоктар
Амин 
кышкылдары
Фосфотриозалар
NH
3
Комірсулар
Липидтер
Глюкоза 
БМК
Глицерин
Пируват 
ацетил КоА
 
 
Тағамдық заттардың қорытылуындағы негізгі аралық зат активті сірке қышқылы: 
ацетил- КоА болып табылады. Аэробты жағдайда ацетил- КоА глюкозадан- ПЖҚ-ның 
тотығудан декарбоксилденуінен түзіледі; липидтерден БМҚ-ның ß –тотығуынан және 
глицериннің тотығуынан түзіледі; 18 амин қышқылдарынан аралық қосылыстар арқылы: 
пируват(ала,гли,сер,цис,тре),

-кетоглутарат 
және 
оксалоацетат 
(асп,глу,фен,тир,тис,арг,мет,про,вал), ацетоацетил-КоА(лей,лиз, фен, тир, три) түзіледі. 
Ацетил- КоА-ның орталық рөл атқаруының себебі, ол белоктардың, кө-мірсулардың, 
липидтердің, көптеген амин қышқылдарының катаболи-калық өнімі бола отырып, 
үшкарбонқышқылы циклінде(ҮКЦ) тотыға алуында. 
б) ІІ-сатысы- ҮКЦ. Негізі, маңызы. ҮКЦ-да жүретін реакциялар және оған қатысатын 
ферменттер. 
ҮКЦ энергия алмасуының 2-сатысына жатады және барлық органикалық заттардың 
катаболизмінің басы болып табылады. ҮКЦ-ның жалпы теңдеуі: 
АцетилКоА
2 СО
2
+ 3НАДН
2 
+ ФПН
2
+ АТФ 
ҮКЦ-ның атқаратын қызметтері: 
1.
ҮКЦ – амфиболикалық циклге жатады, себебі онда катаболикалық та , анаболикалық 
та процестер жүреді. 
ҮКЦ-дағы анаболикалық процестер – көптеген молекулалардың син-тездерінің алдыңғы 
заттары. Мұны ҮКЦ-ның пластикалық қызметі деп те айтуға болады. Мысалы, 

- 
кетоглутараттан аланинмен әрекеттесті-ріп қайта аминдену реакциясы арқылы амин 
қышқылы-глутаматты және пируватты, ал оксалоацетатты аланинмен әрекеттестіріп 
осындай жолмен аспартатты алуға болады. Сукцинил-КоА-ны гемоглобиннің, миоглобиннің, 
цитохромның, каталазаның және пероксидазаның гемдерінің синтезіне пайдалануға болады. 
Лимон қышқылын бос май қышқылдарының синтезіне қолданады. ҮКЦ-дағы катаболикалық 
процестер ацетил-КоА-ның, БМҚ-ның және амин қышқылдарының ыдырауын туғызады. 

74 
2.
ҮКЦ- жасушалардың тыныс алуының және энергияны жинақтап, оны аэробты 
жасушалардың жұмсауының маңызды бөлігі болып табылады. Бұл циклде активті сірке 
қышқылы « жанады », яғни бұл АСҚ-ның жасушалардағы тотығуының жалғыз жолы. ҮКЦ 
энергия көздері болып табылатын барлық метаболикалық қосылыстардың - көмірсуларының, 
БМҚ-ның, кетон денелерінің, амин қышқылдары-ның толық тотығуының жалпы жолының 
басы деп есептелінеді . Көрсетілген қосылыстар кофермент-КоА-ға, НАД+-қа және ФАД-қа 
таласады. 
3.
ҮКЦ-да тотықсызданған дегидрогеназалар түзіледі, олар ары қарай БТ тізбегінде 
пайдаланылады. Сондықтан ҮКЦ БТ-ға тотықсыздан-ған ДГН2 -ні апарушы процеске 
жатады. 
4.
ҮКЦ ( Кребс циклі) барлық зат алмасуының айқасқан ортасы бол-ғандықтан, осының 
нәтижесінде барлық заттардың метаболизмдері-нің бір-бірімен байланысын тудырады.

жүктеу/скачать 1,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: