БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
Майқанов Б.С., Құрманова Г.Т. «Тополин» премиксі жəне «Тополин»
эмульсиясының сүттің физика химиялық көрсеткіштеріне əсері
216
Беккужина С.С. Макшева А., Тоймбаева Д., Имашева А.О.
Использование бав в культуре пыльников пшеницы (Triticum Aestivum
L)
219
Ручкина
Г.А.
Влияние
интенсивного
использования
высокопродуктивных свиноматок на их физиологическое состояние
225
Табынов К.К. Изучение энзиматических свойств высокопатогенных
штаммов вируса гриппа птиц, выделенных на территории Республики
Казахстан
229
Айтқожина Б.Ж. Уланған тауық етінің химиялық құрамы
234
Тулегенова Ж.А., Спанбаев А.Д., Молдабаева А.С. Ақмола
облысындағы бидай егістігінің қоңыр тат ауруы
237
Кұрманова Г.Т. «Тополин», «Тетрогидровит» препараттары жəне
ЗООДЭНС аппаратының тауықтар етінің сезімдік жəне зертханалық
көрсеткіштеріне əсері
244
Серикова
Ш.,
Оспанова
С.Г.
Динамика
иммуногенеза
стимулированного антиидиотипическими антителами
248
Кулмамбетова Г.Н., Тыныбаева И.К., Аликулов З.А., Кушугулова А.Р.
Известные механизмы кислотообразования у молочнокислых бактерий
252
Нурушев М.Ж. Селекционно-технологичекие приемы повышения
продуктивности табунной лошади
259
Есиркеп Г.Е. Биологическая ценность вторичного молочного сырья 264
Есенеев А.Т. Биологические особенности и оценка конкуренто-
способности мясной продукции
270
Маутов Е.Э. Влияние фитопрепарата «тополин» на переваримость и
использование питательных веществ рационов гусятами – бройлерами
итальянской белой породы
275
Сарина Н.И., Бакирова Г.А., Алмагамбетов К.Х. Изучение
иммунохимических свойств моноклональных антител специфичных к
Bacillus Subtilis
280
Бекеева С.А. Влияние гексана на эмоционально - поведенческую
реактивность лабораторных животных на фоне алиментарной
коррекции
285
Əбиев С.Ə., Тулегенова Ж.А. Ақмола облысындағы бидайдың қоңыр
тат саңырауқұлағының даму циклы мен көктемгі қайта жаңаруындағы
аралық иесінің ролі
291
Лаханова К.М. Возрастные изменения гистоструктуры кожи
каракульских овцематок
298
Қажыбаев А.Қ. «Көкшетау өңіріндегі ызлыдауық қоңыздардың түр
құрамы жəне оның биоценоздағы рөлі»
301
Сагитов А.О., Аубакирова А.Т. Мониторинг бурой ржавчины яровой
пшеницы в Акмолинской области
304
Уразова М.С., Садуахасова С.А., Кушугулова А.Р., Туякова А.К.,
Шахабаева Г.С., Иманбаева М.И., Бекенова Н.Е., Нагызбеккызы Э.,
Садыков А.М., Абжалелов А.Б. Изучение антиоксидантных свойств
пробиотических консорциумов
309
Бижанов Б.Р. Культурально-морфологический и биологические
свойства вакцинного штамма Trichophyton Equinum F-0322
312
Серикбаева А.Д. Изучение трансгликозилирующего действия ß-
галактозидазы в сыворотке
316
Мазурок В.В., ХасановВ.Т., Швидченко В.К. Предварительные
результаты исследований по внедрению метода У. Хаманна в
технологический процесс производства элиты картофеля на
безвирусной основе
324
«ТОПОЛИН» ПРЕМИКСІ ЖƏНЕ «ТОПОЛИН» ЭМУЛЬСИЯСЫНЫҢ
СҮТТІҢ ФИЗИКА ХИМИЯЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІНЕ ƏСЕРІ
Майқанов Б.С., б.ғ.д., профессор,
Құрманова Г.Т., аспирант
C.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ
Өсімдіктер əлемінің адамзат үшін де пайдасы зор. Ол оттегін бөлуші, ол –
табиғат көркі, ол – дəрілік препарат, ол – мал азығы, ол – тіпті тағамдық өнім.
Дəрілік өсімдіктерді мал дəрігерлігі практикасында қолдану республика
бойынша тың тақырып болып саналады. Əрине келешекте бұл тақырып бойынша
əлі де талай ғылыми – зерттеулер жүргізіліп, озық тəжірибелердің жинақтала
берері сөзсіз [1].
Əрбір дəрілік өсімдік емдеу практикасына енгізілмес бұрын ғылыми
медицинада зерттеудің ұзақ жолынан өтеді. Атап айтқанда химиялық құрамы
тексеріледі, организмге əсер етуші факторы, адамның əртүрлі органдары мен
жүйелерінің қызметіне ететін ықпалы анықталады. Өсімдіктердің түгелдей өзіндегі
немесе оның бір бөлігіндегі кейбір химиялық заттардың қаншалықты зиянды екені
айқындалады, сонымен бірге өсімдіктердің шипалық қасиеті жан – жақты
тексеріледі. Сонан соң əстүрлі жолмен тəжірибе жасау арқылы өсімдіктердің
немесе одан жасалған препараттардың дəрілік қасиетіне баға беріледі [2].
Өсімдік текті қоспалар арасынан жоғары əсер етуші заттар іздестіру халық
медицинасын
систематикалық
жүйеде
зерттеу,
құрамын
жəне
емдік
фитопрепараттың фармакологиялық белсенділігін, шығу жолын жəне оның
құрамына кіретін компонеттерін анықтаудың бірден бір жолы.
Өсімдіктен дайындалған препараттар синтетикалық дəрілерге қарағанда
жағымды жақтары бар. Құрамы жағынан олар көптеген ингридиенттерден тұрады,
олар құнды қабілет беріп жəне организге жан – жақты жоғары əсер етеді. Сонымен
қатар өсімдік текті препараттар тұрақты терапевтикалық əсер етеді, улылығы
төмен, сирек жағымсыз жағдайлар туғызады [3].
Біздің зерттеулеріміз Астана қаласынан 70 шақырым қашықтықта
орналасқан «Агрофирма Родина» жауапкершілігі шектеулі серіктестікте
жүргізілді. Бұл шаруашылықта негізінен қара-ала тұқымды малдарды өсірумен
жəне сүт өнімдерін – «Родина» сүті, қаймақ, кілегей, айран, сүзбе өндірумен
айналысады.
Біздің тəжірибемізді жүргізу үшін бірдей аналогтағы (жынысы, жасы,
қондылығы, тірі салмағы, сүт беру мерзімі, тəуліктік сүт беру массасы, сүттің
майлылығы т.б.) 15 бас сүтті қара – ала тұқымды сиырлар таңдап алынды.
Тəжірибе жүргізілген жануарлар үш топқа бөлінді.
Бірінші жəне екінші топтағы 10 бас сиырларды тəжірибелік, ал үшінші
топтағы 5 бас сиырларды бақылау топшаға бөлдік.
Бірінші жəне екінші топтар бойынша біз биологиялық белсенді заттарды
төмендегідей етіп тағайындадық:
1-ші топ үшін – «Тополин» премиксі 4г тəулігіне бір бас жануар үшін;
2-ші топ үшін – «Тополин» эмульсиясын 3 – 4мл тəулігіне бір басқа.
Фитопрепараттар малдың азығына араластырылып ішке берілді.
3-ші топ үшін – ешқандай препарат тағайыдалған жоқ, тек шаруашылықтағы
азықтар берілді.
Сүттің сынамаларын біз тəжірибе басталмас бұрын, сонымен қатар 3, 6, 9, 12
жəне 16 күндері тексеруге алдық.
Сүт сынамаларын Лактан 1 – 4 аппаратымен майлылығын (1 кесте), ақуызын
(2 кесте), тығыздығын, ҚМСҚ жəне кешкілік сүт сауын мөлшерін анықтадық (3
кесте).
1 кесте - Тополин премиксі жəне Тополин эмульсиясын қолдану барысында
сауын сиырлар сүтінің майлылық көрсеткіштері; %;
Күндер 1
топ премикс
n=5
2 топ эмульсия
n=5
3 топ
бақылау
n=5
1-ші 4,26±0,05 4,10±0,17 4,18±0,03
3-ші 4,34±0,06 4,30±0,07 4,24±0,02
6-ші 4,39±0,06* 4,34±0,17*** 4,29±0,03
9-ші 4,45±0,07 4,40±0,15 4,21±0,02
12-ші 4,50±0,07** 4,47±0,12
4,28±0,05
16-ші 4,57±0,06
4,52±0,11* 4,35±0,08
Ескерту: көрсеткіш дəлділігі * - Р≤0,05 ** -Р≤0,01 *** -Р≤0,001
Бірінші кестеде көрсетілгендей бақылау топтың көрсеткіштері 1 жəне 2 топ
көрсеткіштерінен төмен. Яғни премикс қолданған топта сүттің майлылығы 4,1-ден
4,52-ге дейін өсіп, ал эмульсия қолданған топта 4,26-дан 4,57-ге дейін өскен, ол 2
жəне 3 топтан əлдеқайда жоғары.
2 кесте - Тополин премиксі жəне Тополин эмульсиясын қолдану барысында
сауын сиырлар сүтінің ақуыз көрсеткіштері; %;
Күндер 1
топ премикс
n=5
2 топ эмульсия
n=5
3 топ бақылау
n=5
1-ші 2,90±0,05
2,78±0,08
2,81±0,08
3-ші 2,28±0,02*** 2,87±0,06* 2,76±0,13
6-ші 3,03±0,02
2,99±0,05* 2,70±0,11
9-ші 3,09±0,02
3,04±0,04* 2,86±0,08
12-ші 3,13±0,02
3,09±0,02
2,90±0,04
16-ші 3,18±0,03** 3,17±0,02
2,95±0,07
Ескерту: көрсеткіш дəлділігі * - Р≤0,05 ** -Р≤0,01 *** -Р≤0,001
2-ші кестеде көрсетілгендей 1-ші топтың көрсеткіштері 2,9-нан соңғы күні
3,18-ге дейін өскен, ол 2-ші жəне 3-ші топпен салыстырғанда жоғары болып келеді.
3 кесте - Тополин премиксі жəне Тополин эмульсиясын қолдану барысында
сауын сиырлар сүтінің кешкі сауын мөлшерінің көрсеткіштері; %;
Күндер 1
топ премикс
n=5
2 топ эмульсия
n=5
3 топ бақылау
n=5
1-ші 7,24±0,46
7,42±0,55** 7,60±0,84
3-ші 7,44±0,41* 8,02±0,45
7,72±0,83
6-ші 7,54±0,34
8,30±0,41
7,84±0,80
9-ші 7,78±0,42
8,66±0,42* 8,04±0,83
12-ші 8,20±0,36** 8,960,40
8,28±0,83
Ескерту: көрсеткіш дəлділігі * - Р≤0,05 ** -Р≤0,01
Кестеде көрсетілгендей эмульсия қолданған топтың көрсеткіштері 7,42-ден
8,96-ға дейін өскен, ол 2-ші жəне 3-ші топпен салыстырғанда жоғары.
Қортындылай келе біздің жүргізілген зерттеулеріміздің нəтижесінде сауын
сиырлар сүтінің көрсеткіштері бойынша «Тополин» премиксін тағайындалған
топтың сауын сиыр сүтінің майлылығы 0,31%-ға, 0,28%-ға кешкілік сауын мөлшері
0,96л-ге жоғарлағанын көрсетті.
«Тополин» эмульсиясын тағайындаған топтың сауын сиыр сүтінің
майлылығы 0,42-ге, ақуыз 0,31-ге, кешкілік сауын мөлшері 1,54 л-ге жоғарлағанын
көрсетті. 1-ші жəне 2-ші топтың сауын сиырлар сүтінің көрсеткіші бақылау
тобының сауын сиырлар сүтінің көрсеткіштерімен салыстырғанда жоғары жоғары
болып келеді.
Яғни, «Тополин» премиксі мен «Тополин» эмульсиясы ауыл шарушылық
сауын сиырдлар сүтінің өнімділігін жоғарлату мақсатында биологиялық белсенді
заттар ретінде қолдануға өте тиімді.
Демек, оң нəтижелі көрсеткіштер «Тополин» эмульсиясы фитопрепаратын
қолданған топтан көріп отырмыз.
Əдебиеттер
1. Шəріпбаев Н. Пайдалы өсімдіктерді мал дəрігерлігінде қолдану. –
Алматы: Қайнар, 1998ж.
2. Қожабеков М., Қожабекова Г. Дəрілік өсімдіктер. – Алматы: Қазақстан,
1982, 182 бет.
3. Кисилева А.В., Волхонская Т.А Биологически актиные вещества
лекарственных растений Южной Сибири. – Новосибирск: Наука, 1991, 133 бет.
4. Поляков В.В., Адекенов С.М. Биологически активные соединения растений
рода и репараты на их основе. – Алматы, Ғылым, 1999ж, 158 бет.
Резюме
В результате экспериментальных исследований препаратов премикс
«Тополин» и эмульсии «Тополин» установлено, что наиболее лучшее
общеклинические показатели и показатели качества молока наблюдались в группе
животных с применением фитопрепарата Тополин в виде эмульсии.
Sammary
As a result of experimental researches of preparations «Topolin» and «Topolin»it
is established, that more the best clinical parameters and of quality of milk were
observed in group of animals with vegetative preparation in the form of emulsion.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ БАВ В КУЛЬТУРЕ ПЫЛЬНИКОВ ПШЕНИЦЫ
(TRITICUM AESTIVUM L)
Беккужина
С.С. к.б.н., доцент кафедры почвоведения и агрохимии
Макшева А., Тоймбаева Д.ст. 4 курса агрономического факультета
Имашева А.О. ст.преподаватель кафедры ЭММ
Введение
С того момента, как впервые Магешвари (1964) отрыл уникальное явление
андрогенеза in vitro, прошло около 50 лет, но до настоящего времени основной
задачей исследователей является повышение эффективности культуры пыльников
с помощью совершенствования методов[1]. При этом особое внимание
исследователи уделяют на стадию развития в момент инокуляции пыльника и
предобработке пыльников различными факторами: холодовая обработка[2,3,4],
тепловой шок [5], обработка биологически активными веществами [6,7].
Для пшеницы, как и для других злаковых, до сих пор не выявлено
оптимальное соотношение фитогормонов, определяющие процессы индукции
морфогенеза и регенерации. Выяснение механизмов гормональной регуляции
имеет как теоретическое, так и практическое значение. При довольно детальном
обсуждении морфогенетичееских вопросов культивирования пыльников Круглова
и Батыгина (2005) акцентируют внимание на том, что именно недостаточность
разработки
теоретических
вопросов
гаплоидных
технологий
является
сдерживающим фактором широкого распространения и использования их в
практической селекции [8].
Обсуждая роль фитогормонов, исследователи чаще всего говорят о
содержании гормонов в индукционной среде, но информаций об эндогенных
регуляторах довольно скудны и нет данных по предобработке биологически
активными веществами. Наверное, не безынтересно изучить влияние гормональной
предобработки растений-доноров и срезанных колосьев на пыльцевой эмбриогенез.
Данный факт привлекает тем, что, обрабатывая фитогормонами растения на ранних
этапах органогенеза легче направить микроспоры по спорофитному пути.
Использование обработки фитогормонами в некоторых случаях может
увеличить частоту выхода эмбриоидов в зависимости от концентрации и времени
применения.
Материалы и методы
В качестве объектов исследований использовали сорта яровой мягкой
пшеницы Triticum aestivum L.- Акмола 2, Казахстанская раннеспелая, Ишимская
98, Целинная –Юбилейная и линию Ю580R.
Пшеницу выращивали на экспериментальном участке КазАТУ им.
С.Сейфуллина на мелких делянках и в вегетационных сосудах.
При предобработке срезанных колосьев пшеницы холодовым фактором
использовали биологически активные вещества (БАВ). В качестве биологически
активных веществ использовали гормоны ауксинового типа действия 2,4 D, ИУК и
цитокининового действия-кинетин, а также гибберелловую кислоту (ГК3) и
абсцизовую килоту АБК. Срезанные колосья помещали в растворы биологически
активных веществ от 0,005 до 0,1% концентрации и ставили в холодильную
камеру при + 4
0
С (рисунок 2). Кроме гормонов использовали феулловую и
аконитовую кислоты.
Таблица 1 Состав питательных сред для индукции пыльцевого эмбриогенеза
и регенерации гаплоидных растений в культуре пыльников яровой мягкой
пшеницы, мг/л
Компоненты Blaydes
для
култивирования
пыльников
Среда
N6
Роtato
(NH
4
)
2
SO4 -
463
100
KNO
3
1000
2830
1000
KCl 65
35
KH
2
PO4 300
400
200
NH
4
NO
3
1000
-
MgSO
4
*7H
2
O 35
85
125
Ca(NO
3
)
2
347
CaCL
2
*2Н
2
O
100
H
3
BO
3
1.6
1.6
MnSO
4
*4 H
2
O 4.4
4.4
ZnSO
4
*7H
2
O
1.5
1.5
KJ
0.8
0.8
FeSO
4
*7H
2
O 27.8
5.57 27,8
Na-ЭДТА 37,3
7,45
37,3
Тиамин HCL
0.5
0.5
1
Пиридоксин-HCL 0.5
0.5
Никотин 1,0
0,5
Аскорбиновая кислота 1,0 1
Мезоинозит 100
2,4D 0.25
2.0
1
Агар 7000
7000
7000
Сахароза 110000
50000
90000
Картофельный экстракт
рH 5.8
5.8
10%
В культуре пыльников пшеницы наиболее распространенными являются
питательные среды N6 и так называемая картофельная среда Р2.
Прописи питательных сред, использованные в экспериментальных
исследованиях, показаны в таблице 1. Пыльники культивируют в темноте при 27
0
С
в термостате по общепринятой методике.
В процессе культивирования пыльники анализируют каждые две недели
культивирование пыльников показано на рисунке. Через 21-29 дней
культивирования можно наблюдать образование из микроспор эмбриоподобных
структур. В дальнейшем образовавшиеся эмбриоиды переносили на питательную
среду Blaydes (таблица 1), способствующую регенерации растений (Blaydes, 1966)
[9].
Культивирование эмбриоидов проводят при температуре 14
0
С днем и 9
0
С -
ночью при 16-часовом фотопериоде и освещенности 5000 люкс. В таких условиях
растения-регенеранты выращивают до колхицинирования. В дальнейшем
регенеранты освобождают от агара и переносят в холодную камеру (2
0
С) для
синхронизации клеточных делений в меристемах и выдерживают при этой
температуре от 2 до 3 суток.
Результаты исследований
По результатам экспериментов, показанных на рисунке 1 а-б можно видеть,
что (ГК3), а также ферулловая кислота не влияют на индукцию пыльцевого
эмбриогенеза.
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
Акмола-2
Ю580R
Казахстанская
раннеспелая
0,005 Ф
0,05 Ф
а
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35
0,4
Акмола-2
Казахстанская
раннеспелая
0,005 ГК3
0,05 ГК3
б
Рисунок 1. Влияние ферулловой и гибберелловой кислоты на пыльцевой
эмбриогенез: а-обработка ферулловой кмслотой; б-обработка гибберелловой
килотой
Обработка кинетином влияет на индукцию пыльцевого эмбриогенеза в
зависимости от генотипа. Например, у сорта Акмола 2 кинетин в небольших
концентрациях повышает выход эмбриоидов, но повышение концентрации от 0,4
до 0,1% снижает этот показатель для всех генотипов (рисунок 2).
Параметр регрессии 13,182 - этот коэффициент показывает, что при
повышении концентрации кинетина частота выхода эмбриоидов в среднем имеет
отрицательный характер (рисунок 2 а,б,в,г).
Акмола 2
y = -47,066x
2
- 13,182x + 1,6365
R
2
= 0,2992
-0,5
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
концентрации кинетина
Э
м
бриог
ен
ез
,%
Эмбриогенез, %
Полиномиальный
(Эмбриогенез, %)
а
Ю580R
y = 236,52x
2
- 30,499x + 0,7382
R
2
= 0,4961
-0,5
0
0,5
1
1,5
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
концентрации кинетина
Эм
б
р
и
о
ге
н
ез
,%
Эмбриогенез, %
Полиномиальный
(Эмбриогенез, %)
б
Ишимская 98
y = 6,0682x
2
- 6,0744x + 0,4818
R
2
= 0,2467
-0,2
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
концентрации кинетина
Эм
б
р
и
о
ге
н
ез
,%
Эмбриогенез, %
Полиномиальный
(Эмбриогенез, %)
в
Целинная юбилейная
y = 192,67x
2
- 29,777x + 1,0128
R
2
= 0,3467
-0,5
0
0,5
1
1,5
2
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
концентрации кинетина
Эм
б
р
и
о
ге
н
ез
,%
Эмбриогенез, %
Полиномиальный
(Эмбриогенез, %)
г
Рисунок 2. Индукция пыльцевого эмбриогенеза при обработке колосьев
кинетином а-Акмола 2; б-Ю580R; в-Ишимская 98; г- Целинная-Юбилейная
В настоящее время в результате длительных экспериментальных работ
выявлено, что пыльцевой эмбриогенез пшеницы в культуре пыльников зависит от
множества факторов, в частности, гормональный баланс имеет первостепенное
значение. Но биологически активные вещества, использованные в данной серии
экспериментов, не влияют на компетенцию микроспор и не повышают
эффективность экспериментального андрогенеза.
В целом генетическая конституция вида детерминирует пыльцевой
эмбриогенез и регулирует как перепрограммирование микроспор с гаметофитного
на спорофитный путь развития, так и регенерацию гаплоидных структур в культуре
пыльников яровой мягкой пшеницы.
Литература
1.Мaheshwari S.C., Rashid A., Tyagi A.K. Haploids from pollen grains-retrospect//
Amer.J.Bot.-1982.- vol.69,N 5.865-879.
2.Heberle-Bors E., Reinert J. Enviromental control and evidence predetermination
of pollen embryogenesis in Nicotiana tabacum pollen// Protrplasma.1981.V. 109. P. 249-
255.
3.Sangvan R.S., Sangvan-Norrel B.S. Biochemical cytology of pollen
embryogenesis// Intern.rev.Cytol.Orlando 1987.V.107.P.221-272.
4.Data S., Potrykus I. Embryogenesis and plant regeneration from microspores of
both “Indica” and “Japonica” rice ( Orisa s. ). // Plant Sciense. –1990. -67. -p.83-88.
5.Ouyang J.W.Zhou S.M., Jia S.E. The response of anther culture to culure
temperature in Triticum aestivum// Theor.Appl.Genet.1983.V.66.P.101-109
6.Горбунова В.Ю. Андрогенез in vitro у яровой мягкой пшеницы. //
Диссертация на соискание ученой степени доктора биологических наук, Уфа-2000
7.Круглова Н.Н., Батыгина Т.Б., Гобунова В.Ю., Г.Е.Титова, О.А.
Сельдемирова Эмбриологические основы андроклинии пшеницы.// Наука, 2005.
С.16
8.Heberle-Bors E. Induction of embryogenic pollen grains in siti and sabse-kuent
in vitro pollen embryigenesis in Nicotiana tabacum by treatment of the pollen donor
plants with feminizing agents. // Physiol. Plant. – 1983. –v59. -p.67-72.
9.Blaydes D.F. Interaction of kinetin and various inhibitors in the growth of
soybean tissues// Physiol.Plant.1966. V.19. №3.Р.748-753
Достарыңызбен бөлісу: |