Биология ғылымының салалары Тірі табиғаттағы өзгерістер жиынтығын зерттейді: Биология
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
Áèîëîãèÿ ?ûëûìûíû? ñàëàëàðû Ò³ð³ òàáè?àòòà?û ?çãåð³ñòåð æèûíòû?û
| Адам мен жануар жасушасы
1839ж.жасуша ішіндегі сұйықтықты протоплазма деп атаған:Я.Пуркине 1898ж. гольджи жиынтығын жүйке жасушаларынан тапқан: К.Гольджи 1945ж. эндоплазмалық торды электрондық микроскоппен тауық балапанының ұлпасынан тапқан ғалым: К.Портер 1955ж. лизосома органоидын ашқан ғалым: Де Дюв 1831ж. өсімдік жасушасының ядросын ашқан ғалым: Р.Броун Информасоманы ашып,оның биологиялық маңызын түсіндіруге қатысқан: М.Айтхожин 1838-1839ж. жасушалықтоериясының негізін салған: М.Шлейден,Т.Шванн Өсімдіктер мен жануарлардың ағзасы жасушалардан тұратындығын тұжырымдаған ғалымдар: Т.Шванн, М.Шлейден Жасушалық теорияның қағидалары 1.Тірі ағзаның ең кіші өлшемі, 2.Цитоплазма,мембрана барлығына тән, 3.Бөліну арқылы көбейеді Жасушаның негізгі құрам бөліктері: Цитоплазма, ядро, мембрана Әрбір тірі жасушаның тіршілігі ... байланысты: Ядро мен цитоплазмаға Жасушаның сыртын қаптайды: Мембрана Жасуша мембранасының қызметі:Қорғау,тасымалдау Жасуша жарғақшасының қызметтері:Қоршаған ортамен қатынас жасау Жануарлар жасушасындағы жарғақшасы: Өте жұқа Жасушалардың цитоплазмамен тікелей байланысқан ішкі қабаты: Плазмалемма Плазмалемманың негізгі химиялық құрамы: Нәруыз-60%, май-40%, көмірсу-2-1% Барлық дене жасушасын қоршайтын: Жасушааралық сұйықтық Жасушалар бір-бірімен байланысады: Жасушарааралық заттар арқылы Эндоцитозға қарама-қарсы процесс: Экзоцитоз Сұйық және қатты заттардың жасуша мембранасынан ішке өтуі: Пиноцитоз, фагоцитоз Жасушаға ірірек келген су тамшыларының өтуі: Пиноцитоз Жасуша мембранасыныңсұйықтығы қабылдауы:Пиноцитоз Жасушаға ірірек түйіршіктердің енуі: Фагоцитоз Фагоцитоз – ол мынандай процесс: Мембрана арқылы қатты заттарды өтіп, цитоплазмаға түсуі Плазмолиз кезінде: Протопласт жиырылады Жасушаның желім тәрізді, созылмалы, қоймалжың бөліктері: Цитоплазма, гиалоплазма Цитоплазманың түп негізі: Гиалоплазма Америкалық ғалым К.Портер жасуша гиалоплазмасынан ... тапты:Микротрабекулалық тор Гиалоплазмадағы барлық құрылымдарды байланыстырып тұратын тор:Трабекула жүйесі Қозғалыс органоидтары: Өсінділер, кірпікшелер, талшықтар Жасушаның сұйық ортада қозғалуға бейімделген жіпше тәрізді жіңішке өсінділер: Кірпікшелер, талшықтар Мембранасыз органоид: Рибосома, центриоль, микротүтікшелер, хромосома, ядролық талшық, кірпікшелер Бір мембраналы органоид: ЭПТ, гольджи жиынтығы, лизосома, вакуоль, пероксисома Қос мембраналы органоид: Ядро, хлоропласт, митохондрия Жасушада заттардың тасымалдануына қажетсіз соңғы өнімдердің жасушадан шығарылуына қатысатын органоид:Эндоплазмалық тор Эндоплазмалық тордың түрлері: Тегіс, түйіршікті Тегіс эндоплазмалық торда синтезделеді: Гликолипидтер, майлар, көмірсу Кедір-бұдыр ЭПТ қызметі:Нәруыз синтезі Түйіршікті эндоплазмалық торда синтезделеді: Нәруыздар Түйіршікті эндоплазмалық тор мембранасында орналасып, синтезделеді:Рибосома Нағыз денешік, онда ақуыз және рибонуклейн қышқылы РНҚ болады: Рибосомалар Үлкен және кіші бөліктен тұратын органоид: Рибосома Рибосоманың кіші бөлігінде жүреді: Трансляция Рибосома қызметі: Нәруызды синтездейді Бір нәруыз молекуласының синтезделуіне бірнеше рибосоманың қатысуы: Полисома Жасушадығытүтікшелер мен көпіршіктерден тұратын жүйе: Гольджи жиынтығы «Ішкі тор тәрізді аппарат» деп атайды: Гольджи жиынтығын Гольджы жиынтығының жасушада атқаратын қызметі: Биосинтез кезінде заттарды тасымалдау, өнімдерді жасушадан шығару Гольджи жиынтығынан түзілетін органоид: Лизосома Органикалық заттарды ыдырататын ферменттері бар органоид: Лизосома Жасушада эндогенді және экзогенді макромолекулаларды ыдыратады:Лизосома Жасушаға түскен бөгде қажетсіз улы заттарды ерітеді: Лизосома Жасушаның «асқорыту мүшесі» аталатын органоид: Лизосома Бақа дернәсілінің құйрығының жойылуы байланысты: Лизосомаға Жасуша қартайған кезде оның тіршілігін жояды: Лизосома Лизисомалар түзіледі: Гольджи аппаратынан, эндоплазмалық тордан Бұл пигмент организм тіршілігін жойғанға дейін сақталатындықтан «Қартаю пигменті» деп аталған: Липофусцин Май қышқылдарын синтездеп энергия жинақтаушы органоидты көрсетіңіз: Митохондрия Ағзаның тіршілік процестеріне жұмсалатын қуатты «өндіретін» жасушаның «энергия станциясы»:Митохондрия Жасушадағы митохондрия саны: 100 мың Митохондрияны зерттеген ғалымдар: Р.А.Келликер, Р.Альтман, К.Бенда Митохондрияның құрамы: 65-70% - нәруыз, 25-30% - липидтер, нуклеин қышқылы, витаминдер Митохондрияның құрылысы: Сыртқы мембрана тегіс, ішкі мембрана иілімді (қыртысты), мембранааралық кеңістік Митохондрияның сыртқы мембранасындағы нәруыз бен фосфолипид жасушаларының үлесі: 85%, 15% Митохондрияның ішкі мембранасының құрамы: 70% нәруыз, 20% фосфолипид молекулалары, ферментер Жасушадағы митохондрияның органоидының қызметі:АТФ синтездейді Митохондрияда жүретін АТФ синтезі жүреді: Тыныс алуда Жасушадағы тыныс алу процесінің маңыздылығы:Энергия АТФ түрінде бөлінеді Митохондрияларда АТФ синтезделген кезінде энергия көзі болып саналатын: Органикалық қосылыстар Жасушада АТФ синтезделуі үшін энергиямен қамтамасыз етуші:Глюкоза Тотығу процесі жүретін жасуша органоиды: Митоxондрия Жасушаның бөлінуіне қатысады: Жасуша орталығы Жасуша орталығының негізін құраушы: Центроильдар Жасушаның митозды және мейозды бөлінуіне тікелей қатысатын органоид: Жасуша орталығы Ядро құрылысына жататындар: Екі мембраналы қабықша, хромосомалар,ядро шырыны, ядрошық Ядроның сыртын қоршайды: Мембрана Ядроның цитоплазма және басқа органоидтармен байланысы: Ядро саңылаулары арқылы Ядро мембранасының барлық қуысын толтырып тұратын зат: Ядро шырыны Ядро қабықшасының ішіндегі қуысты толтырып тұратын сұйықтық:Кариоплазма Ядро шырынының құрамы:Нуклеин қышқылы, нәруыздар, көмірсулар Жасуша бөлінер кезінде жойылып, басқа кезде қайта түзілетін,нуклеин қышқылы синтезіне қатысатын денешікті ата:Ядрошықтар Жасуша ядрошығының қызметі:Рибосомалар синтезі Жасуша ядросындағы тұқым қуалау қасиетін сақтайтын органоид:Хромосома Нәсілдік, тұқымқуалаушының белгілерді сақтап, ұрпаққа беруші: Хромосомалар ДНҚ жіпшелерінен тұратын созылыңқы тығыз денешік:Хромосома Белгілі бір нәруыз туралы ақпарат жазылған хромосома үлескісі:Ген Ағза жасушасында жыныс жолмен өсіп өнетін ген болады ма: Ия Хромосомада болатын гендердің орналасу сызбанұсқасы:Генетикалық карта Генетикалық карталары жасалынған өсімдіктер: Жүгері, қызан Генетикалық карталары жасалынған ағзалар: Тышқан, дрозофила, пішен таяқша Хромосомадағы құрылыс қызметін атқаратын нәруыз:Гистон Пішіні бірінші, екінші реттік үзбелері біркелкі жұп хромосомалардың атауы: Гомологты Әр түрлі жұпқа жататын пішініне қарай ажыратылатын хромосомалар: Гомологты емес Адамның хромосома жиынтығы: 21 жұп аутосома, 1 жұп жыныс Аутосомалар: Жыныстық емес хромосомалар Адамның дене жасушаларындағы хромосомалардың саны:46 Адамның жыныс жасушасындағы хромосома саны:23 Хромосомалардың толық жиынтығы: Диплоидты (2n) Жұптасқан хромосомалық жиынтық: Диплоидты Жыныс жасушаларындағы хромосомалардың жиынтығы:1n Жыныс жасушаларының басқа дене жасушаларынан айырмашылығы: Хромосомалар жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|