Адамгершілік жəне қызметкерлерді оқыту. Мекеме ішінде əдептіліктің сақталмауы қызметкерлер оқуы мен дамуының нашарлауына ықпал етеді. Мұндай мысалдар көп, солардың үшеуіне тоқталайын.
Бірінші мысал. Бірде мені газ толтырылған баллондарды тасымалаумен айналысатын АҚ жүргізуші – экспедиторларын оқыту мүмкіндіктерін талқылау үшін шақырған-ды. Тапсырма жүргізушілерді тапсырыс берушілермен сөйлесуді үйрету болатын, олар жеке секторларда тұратын қарт адамдар еді. Бір қарағанда, тапсырма өте қарапайым сияқты, бірақ мен оқу басталмай тұрып сол жүргізушілермен кездесуді ұйымдастыруды өтіндім. Маған дербес бөлімшелердің біреуін ұсынды. Дербес бөлімше жетекшісімен кездесу уақыты туралы алдын-ала келісіп алдық. Дегенмен, межеленген уақытта екі рет келіп, оны орнынан таппадым жəне кездесуді басқа уақытқа ауыстыру туралы ол өтінген де жоқ, келтірілген қолайсыздық үшін кешірім де сұрамады. Бұл фирмада тренинг өткізуден бас тарттым, менің түсінігімше, егер де жетекшілердің өзі осындай қылық көрсетсе, онда жүргізушілерді оқытудың қажеті жоқ, бос нəрсе екенін түсіндім. Мінез-құлық үлгісі үнемі олардың көз алдында тұр емес пе?!
Қалған екі мысал екі ірі мұнай компаниялары бөлімшелерінде тренинг жүргізу тəжірибесінен алынды. Олардың біреуінде тренинг нақты түрде үзілді, екіншісінде
– тренингті болдырмауға деген белсенді түрдегі əрекеттер жасалып, талаптар қойылды. Оның себебі қарапайым да, күрделі еді. Іс ашығын айтқанда, тамыр- 22 Мəшине оған сыйға берілген болатын.
таныстықтан ушықты. Бірінші жағдайда барлығы, ал екінші жағдайда қатысушылардың екеуі жоғарыдағы тамыр-таныстарына сүйенді. Сонымен, мұндай жағдай неге алып келеді? Егер лауазымға еңбек ақы немесе өзге де жетістіктерге осындай «жолмен» қол жеткізуге болатын болса, онда мұндай қызметкерлердің оқуының ешқандай мəні жоқ. Олар бір лауазымдық орынға қажетті уақыт отырып, ал содан соң ауысады (дұрысында оларды өзгесіне «ауыстырады»). Мұның өзі тым қорқыныштысы емес те шығар, өз бетімен жүрсе, жүре берсін. Дегенмен де, бұл күрделі мəселе. Мұндай адамдар өз мəртебесін өзгелерге өз еңбегімен алынғандай етіп көрсеткісі келеді. Сонымен бірге олар бұл үшін бір нəрсе жасауға құлықсыз. Ең оңайы өзгелердің дамуына қайткенде де мүмкіндік бермеу. Ал оқыту кезінде кəсіптік жағынан өзгелерден бəсеңдігін біліп, оқу процессін бұзуға, бірақ өзінің түрін сақтап қалуға бейім.
Жоғарыда сипатталған екі жағдайды осындай қызметкерлердің жетекшілерімен талдау – жетекшілердің мұны оларды басқаруға толық қабілетсіздігін көрсетті. Осындай ұстаныммен жинақталынған бөлімшелердің дамуы жəне сəтті болуы күмəнді, ал мұның өзі жалпы бизнестің тиімсіз болатындығын, акционерлердің барлығын жоғалтандығын көрсетеді. Тағайындауға қатысы жоқ миноритарлылар жəне өздерінің туысқандарын жұмысқа орналастыруға көмектескен мажоритарлылар да қиындыққа тап болады.