Бұл дипломдық жобада, Жаңақорған ауданының телекоммуникация

 

 

71 

 

Әрбір  нақты  жағдайларда  операторлар  нормативтерді  өздері  орнатуға 

құқылы.  Салыстырмалы  экономикалық  тиімділікті  нормативтік  (жоспарлы) 

коэффициенті  жиі  1,15  көлемінде  қабылданады,  бұл  9  ай  өтемділік  мерзіміне 

сай келеді және халықаралық тәжірибеде кеңінен таралған. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

72 

 

4 ӨМІРТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ 

 

4.1 Автозалдағы жарықтандыру қондырғыларын жобалау. 

 

Автозалда басқарушы комплекс және абонетттік сыйымдылыққа қажетті 

бөлім  орналасады.  Жұмыс  орнын  жарықтандыру  маңызды  факторлардың  бірі 

және  адамның  еңбек  іс-әрекетіне  әсер  етеді.  Дұрыс  жарықтандырылған  орта 

жағымды  жұмыс  жағдайын  жасап,  жұмыс  қабілеттілігі  және  еңбек  өнімділігі 

артады.  

Жарықтандыру 

есептеулері 

жарықтандыру 

жүйесінен, 

қажетті 

светильниктер  саны  және  олардың  орналасуын  таңдап  әрі  анықтау. 

Оператордың  жұмыс  істеу  үрдісі  табиғи  жарықтың  аз  болуы  немесе  мүлде 

болмауы кезіндегі жасанды жарықтандыру параметрлеріне есептеу жүргіземіз. 

Автозалды жарықтандыру үшін люминесцентті лампалар қоямыз олардың 

қызу лампаларынан келесідей артықшылықтары бар: 

–

 

спектральді құрамы бойынша күндізгі жарыққа жақын; 

–

 

табиғи жарыққа ұқсас; 

–

 

жоғары ПӘК-ке ие (1,5-2 есе жоғары); 

–

 

жарық  тарату  қасиеті  көп  (қыздыру  лампаларына  қарағанда  3-4  есе 

көп); 

–

 

жұмыс істеу қызметі ұзық болып келеді.  

Есептеу  жүргізетін  залдың  ауданы  190  м

2

,  ені  10  м,  ұзындығы  19  м, 

биіктігі  4  м.  Қабырғалары  ақ.  Терезесі  ашық.  Көру  жұмысының  разряды  3-ке 

тең.  Жарықтандырудың  нормалық  мәні  Е=200  лк.  40  Вт  қуаты  бар  2  топтағы 

ЛД  люминесцентті  лампалы  жалпы  жарықтандыру  жүйесін  қабылдаймыз. 

Жарық  ағыны  Ф

л

=2340  лм.  Төбенің,  қабырғаның,  еденнің  шағылысу 

коффициетті 



төб

=70%; 



қаб

=50%; 



еден

=30%.  Есептеу  үшін,  қолдану 

коффициенті тәсілін қолданамыз.  

Шамшырақтан жұмыс бетіне дейінгі биіктік: 

 

 

)

(

а

ж

h

h

H

h







                                         (4.1) 

 

мұндағы: H – бөлменің биіктігі; 

h

а

 – шамшырақтың қайта жабуға дейінгі аралық; 

h

ж

 – еден үстіндегі жұмыс бетінің биіктігі. 

Жұмыс беті еденнен 3,8 м биіктікте орналасқан. Лампаның жарық биіктігі 

0 м, осыған сәйкес: 

 

)

(

2

,

0

)

0

8

.

3

(

4

м

h









 

 

Көрші шамшырақтардың ең тиімді ара қашықтық ретінде (



= 1,6 ÷ 2,0): 

 

h

L

a









2

   

 

                          (4.2) 

 

 

73 

 

)

(

8

.

0

2

,

0

0

,

2

2

м

L

a









 

 

Қабырғадан жақын арадағы шамға дейінгі арақашықты табайық: 

 

     

a

a

L

l





5

.

0

 

 

      

 

 

(4.3) 

 

)

(

4

.

0

8

,

0

5

,

0

м

l

a







 

 

Бөлменің индексін анықтаймыз: 

 

B)

(A

n

S

I







                                           (4.4) 

 

мұндағы: S – бөлме ауданы, S = 190 м

2

; 

A – бөлме ені, А = 10 м; 

В – бөлме ұзындығы, В = 19 м.  

 

3

.

3

2







19)

+

(10

190

I

 

 

Шамшырақтар  санын  анықтау  үшін  бетке  түсетін  жарық  ағынын 

анықтаймыз: 

 















N

n

Z

S

K

E

F

З

                                           (4.5) 

 

мұндағы: F – есептелінетін жарық ағыны, лм;    

 

 

 

 

n – шамдағы лампалар саны;   

 

 

 

 

 

 

 

Е – қалыпты минимальді ішкі жарықтандыру, Лк; 

 

 

 

 

S – жарықтандыру бөлмесінің ауданы м

2

;  

 

 

 

 

 

Z – орта жарықтандыру мен минимальді қатынасы 1.1-1.2-ге тең; 

К

З

  –  қосалқы  коэффициентті  пайдалану  кезіндегі  ластанудан  болатын 

жарық ағынынығ азаюы. Біздің жағдайымызда К

З

=1.5;  



  –  қолдану  коэффициентті  жарық  ағынының  шамшырақтың,  бөлменің 

өлшемінің  қабырға  және  төбенің  түсі,  қабырға,  төбе  жіне  еденнің 

сипаттамаларына қатынасы. Бөлме индексін білгендіктен I=3,3 и 



пот

, 



ст

, 



пол

, 

кесте бойынша қолдану коффициентін табамыз, 



 = 30%; 

N – лампалар саны. 

4.5 формуланы түрлендіреміз: 

 















F

n

Z

S

K

E

N

З

,                                              (4.6) 

 

 

74 

 

48

3

.

0

2340

2

2

.

1

190

5

.

1

200















N

дана. 

 

Әрбір шамшырақ 2 лампадан тұрады. Шамшырақтардың жалпы саны – 24 

дана. Шамшырақтар әрқатарда 13 шамшырақтан тұратын 2 қатарда орналасады. 

200 лк жарықтандыруды құрау үшін қуаты 40 Вт 48 лампа қажет.  

 

 

 

4.1 Cуретте – шамшырақтың сұлбалық орналасуы 

 

4.2 Автозалды электрқауіпсіздігімен жабдықтау 

 

Автозалды  қауіптілігі  жоғары  бөлмеге  жатады.  Қызметкерлер  қысқа 

тұйықталу,  изоляцияның бүлінуі,  тораптың асын  жүктелуі  нәтижесінде  электр 

тогына  түсу  қауіптілігі  болады.  Сондықтан  да  қорғаныс  шараларын 

қарастырамыз.  Задың құрылғылары 380/220 В болатын тұйықталған нейтральі 

бар кернеумен қоректенеді.  Бұл торапта тиімді қорғаныс ретінде  жерлестіруді 

жатқызамыз. 

Жерлестіру  түрі  –  контурлы  жерлестіру.  Автозалды  өлшемі         

ұзындығы – A=19 м, ені – B=10 м. 

 

 

 

75 

 

 

 

4.2 Сурет – Ғимарат жоспары 

 

мұндағы:1 –зал бөлмесі; 

2 – есік; 

3 – терезе; 

4 – қабырға. 

Контур көлденең электродтардан болат құбырда тұрады. Ұзындығы l

в 

= 3 

м,  диаметрі  d  =  50  мм,  контурдың  пиреметріне  тең,  горизонтальді  жолақпен 

байланысқан: 

 

L

2

 = P

к 

= (А+В)·2,                                           (4.7) 

 

L

2

 = P

к 

= (19+10)·2 = 58 м. 

 

Горизонтальді электрод ретінде қимасы 40



4 мм болатын болат жолақты 

қолданамыз. Электродты жерге көму тереңдігі t

0 

= 0,5м. Топырақтың меншікті 

кедергісі  P  =  80  Ом·м.  Табиғи  жерлестіру  ретінде  темір  бетонды  кедергісі         

R

C  

= 20 Ом болатын арматура қолданамыз. Тұйықталатын тоқ 40 А. Есептеуді 

қолдану коффициенті тәсілі арқылы жүргіземіз.  

ПУЭ бойынша тарауға қажет кедергі: 

 

R

З

 = 125 / I

З

,

 

                                                           

(4.8) 

 

R

З

 = 125 /40 = 3,125 Ом, 

 

 

Жасанды жерлестіруге қажет кедергі: 

 

R

қ

 = (R

Е

 · R

З

 )/( R

Е

 - R

З

),                                     (4.9) 

 

 

 

76 

 

R

ТР

 = (20 · 3,125 )/( 20 – 3,125) = 3,7 Ом. 

 

Тікелей электродтар саны: 

 

n

т

 = Р

к

 / а,                                              (4.10) 

 

мұндағы:  а  –  тікелей  жерлестіру  арақашықтығы,  шарт  бойынша                  

а/ l

в

 = 1;2;3, бұл жағдайда  а = 3 м.  

 

n

т

 = 58/ 3 = 19 дана. 

 

тікелей және көлденең электродтар үшін, топырақтың меншікті кедергісін 

есептесек: 

 

     P

есеп.т

 = k

м

·P,                                            (4.11) 

 

мұндағы:  k

м

  –  маусымдық  коэффициенті,  Қазақстан  климаттық 

зонасындағы топырақтың қату және кебуінің есептеулері – k

C

=1,4; k

C

' = 2,5. 

 

P

есеп.в.

 = 1,4·80 = 112 Ом·м, 

 

P

есеп.к.

 = 2,5·80 = 200 Ом·м. 

 

Электродтың тарау кедергісін есептеу – тікелей R

т

: 

 

,

4

4

ln

2

1

2

ln

2

.

.

т























l

t

l

t

d

l

т

l

т

есеп

P

R

Т



                        (4.12) 

 

Ом

7

,

30

3

2

4

3

2

4

ln

2

1

5

,

0

3

2

ln

3

14

,

3

2

112

































Т

R

 

 

көлденең электрод R

к

: 

 

,

2

ln

2

.

dt

L

L

к

есеп

P

R

к

к

K









                                    (4.13) 

 

Ом.

3

5

,

0

04

,

0

5

,

0

2

160

ln

160

14

,

3

2

200















к

R

 

 

Тікелей  және  көлденең  электродтар  үшін  қолдану  коэффициентін 

анықтасақ: 

 

ŋ

в

=0,44; ŋ

г

 =0,27 

 

 

 

77 

 

Қабылданған топтық жерлестіру тарау коффициенті: 

 

R

тт

 =(R

т

 ·R

к

)/( R

т

·ŋ

к

+ R

к

·n

т

· ŋ

т

), 

                      (4.14) 

 

R

тт

 =(30,7 ·3)/( 30,7·0,27+ 3·19·0,44) = 2,8 Ом. 

 

Қажет және есептік кедергілер айырмашылығы: 

 

ΔR = R

тр

- R

гр

 = 3,7-2,8 = 0,9 Ом. 

 

4.3 

суретте 

жерлестірулердің 

орналасу 

сұлбасы 

көрсетілген. 

Жерлестірулер арақашықтығы а = 3 м, жерлестіру саны n

в

 = 19 шт. 3.3 суретте 

жерлестіру  құрылғысы  көрсетілген.  Жерлестіру  өткізгіші  ретінде  қимасы              

48 мм

2 

болатын жолақтық болат қолданамыз. 

 

 

 

1 

2 

19 м 

10 

3 м 

 

 

4.3 Сурет – Жерлестіру контурының орналасу сұлбасы 

 

мұндағы:1 – жерлестіргіш; 

2 – жерлестіру магистральі. 

 

 

 

 

78 

 

2

1

4

3

 

 

4.4 Сурет – Жерлестіру құрылғысы 

 

мұндағы: 1 – магистраль жерлендіргіш (жерлендірілетін өткізгіш); 

2 – жерлегіштер тобы(жерлестіргіш контур); 

3 – электрқұрылғы корпусы; 

4 

–  тармақталған  өткізгіштер,  және  жерлестіру  магистраліна 

электрқондырғылар корпусын жалғайтын өткізгіштер. 

Одан  бөлек  автозалда  қосымша  қорғаныс  шаралары  бар.  Мысалы, 

атмосфералық әсерлерден және электр ток соққыларынан қорғау үшін, баудың 

қарсы аяқтарына бітеуші қалпақ қойылады. 

Қалпақ  майысқық  пластиктен  жасалады.  Баудың  соңына  орналасып 

қажетті қорғаныспен қамтамасыз етеді. 

Материал  жарықты  өткізіп,  бауда  орналасқан  қорғаныс  қалпағы  көзге 

көрінбейді.  Қорғаныс  шара  мақсатында  баудың  соңын  бітемей  қалдыруға 

болмайды.  Өйткені  электр  тогы  соққысына  және  қысқа  тұйықталуға  себеп 

болуы мүмкін. 

  

4.3 Автозалдағы механикалық алмасу вентиляциясын жобалау 

 

Вентиляция  есептеуі  қолайсыз  жағдайда  жүргізіледі,  жылы  жыл 

периодында  және  жалпы  қуаты  50  кВт  болатын,  бөлмеде  барлық  құрылғылар 

жұмыс  істеп  тұрғанда,  қуаты  әрқайсысы  40  Вт  болатын  56  люминесцентті 

лампа қосылып тұрғанда.  

Бөлмеде 5 адам жұмыс істейді. Автозалда ауданы 6 м.кв болатын 6 терезе 

бар.  Олар  2  жағынан  терезе  орнатылып,  жақтаулары  ағаштан  жасалынады. 

Терезелер  оңтүстік-шығысқа  қарап  тұрады.  Құрылғылардың  жалпы  қуаты  50 

кВт. 

Жыл мезгілінде бөлмеден шығарылатын артық жылуды есептесек: 

 

р

Q

Q

Q

Q

Q

б

жар

кур

арт









,                               (4.15) 

 

 

 

79 

 

мұндағы: Q

құр

 – өндірістік құрылғылардан бөлінетін жылу, Вт; 

Q

жар

 – жарықтандырудан бөлінетін жылу, Вт; 

Q

б

 – қызметкерлерден бөлінетін жылу, Вт; 

Q

р

 – күн түскеннен бөлінетін жылу (күн радиациясы), Вт. 

Өндірістік құрылғылардан бөлінетін жылу: 

 







кур

P

кур

Q

,                                          (4.16) 

 

мұндағы: P

құр

 – құрылғылар қолданатын қуат, кВт; 



 – бөлмедегі жылу ауысу коффициенті (автозалдар үшін 



=0,9). 

 

Вт

Q

кур

45000

9

,

0

50000







. 

 

Жасанды жарықтандырудан бөлінетін жылу: 

 

)

cos(















жар

жар

P

Q

,                                 (4.17) 

 

мұндағы: P

жар

 – жарықтандыру қондырғыларының қуаты, кВт; 



 



 электрэнергиясының жылуға айналуға ПӘК-і (для қызу лампасы үшін 

-0,92-0,97, вентилиятор үшін -0,4, басқа құрылғылар үшін- 0,1-0,2); 



 



 бір уақытта бөлмедегі құрылғылардың жұмыс істеу ПӘК (егер барлық 

құрылғылар жұмыс істеп тұрса, 



=1); 

cos 



 



 коэффициент=0,7



 0,8. 

Жасанды жарықтандырудан бөлінетін жылу: 

 

.

6

,

1666

93

,

0

8

,

0

1

40

56

Вm

Q

жар













 

 

Қызметкерлерден бөлінетін жылу төмендегідей формуламен анықталады: 

 

адам

q

n

б

Q





,                                         (4.18) 

 

мұндағы n – бөлмедегі қызметкерлер саны; 

q

адам

 – бір адамның жылу шығыны (80 – 116 вт).  

Адамдардан бөлінетін жылу анықталады: 

 

.

500

100

5

Вт

Q

б







 

 

Күн радиациясынан бөлінетін жылу келесі формаламен анықталады: 

 

ост

р

q

F

m

Q







,                                           (4.19) 

 

 

80 

 

мұндағы: m – терезе саны;   

F – бір терезенің ауданы, м

2

; 

q

тер

 – ауданы  1 м

2

 терезе бетінен өтетін күн радиациясы: 

 

Вт

Q

р

4608

128

6

6









 

 

Артық бөлінген жылулардың қосындысы: 

 

Вт

Q

арт

6

,

51774

45000

6

,

1666

500

4608











 

 

Артық жылу бөлінгенде бөлмеден шығарылатын ауа шамасы: 

 

   

b

b

арт

b

t

C

Q

L











,  ч

м

3

,            

 

      (4.20) 

 

мұндағы: Q

арт

 – артық жылу, Вт; 

C

b

 – ауаның жылу сыйымдылығы (0,278 Вт·ч/(кг· 



С); 



t=t

шығ

 – t

кір

; 

t

шығ

 – бөлмеден шығатын ауа температурасы, 



С, t

шығ

 =28 



С; 

t

кір

 – бөлмеге кіретін ауа температурасы, 



С, жазда – +20 



С; 



b

=1,206 

3

м

кг

 - келетін ауаның меншікті массасы. 

 

4

,

19303

206

,

1

8

278

,

0

6

,

51774









b

L

ч

м

3

, 

 

Ауа айналымының еселігін келесі формуламен анықтаймыз: 

 

п

b

V

L

n



,                                               (4.21) 

 

17

6

10

19

4

,

19303









n

 

 

Берілген бөлмедегі сыртқы айналым вентиляциясын есептеуін жүргізсек. 

Вентиляциялық жүйе келесідей элементтерден тұрады: 

–

 

камера  электроқозғалтқышы  бар  вентилятордан,  ауа  қыздырғыш 

калорифер, келетін ауа көлемін реттеуіш жалюзи тордан тұрады; 

–

 

ұзындығы 4 м болат ауаөткізгіш; 

–

 

бөлмеге  ауа жіберетін ауа таратқыш; 

–

 

вентиляциялық жүйедегі қысым шығыны. 

 

 

81 

 

 

2

2

















V

l

R

H

,                                        (4.22) 

 

мұндағы: H – қысым шығыны, Па; 

R – ауа өткізгіш үйкелісінен болатын меншікті шығын, 

м

Па

; 

l – ауаөткізгіш ұзындығы, 4м; 



 



 жүйедегі меншікті шығындар коффициентінің қосындысы; 

V – ауа жылдамдығы (V=5 

с

м

); 



 



 ауа тығыздығы (



=1,2 

3

м

кг

). 

Вентиляциялық жүйедегі ауаөткізгіштің қажетті диаметрі: 

 









V

L

d

b

900

,                                           (4.23) 

 

8

,

0

14

,

3

10

900

4

,

19303









d

 м. 

 

Диаметрі  ретінде  ең  жақын  стандарт  шаманы  аламыз  –  0,8  м.  Бұл 

диаметрдегі үйкелістегі қысымның меншікті кедергісі. R=0,24 

м

Па

. 

Перде торындағы меншікті кедергі (



=1,2), ауатаратқыштағы (



=1,4) және 

калориферде (



=2,2). Сонда үйкеліс коффицентінің жалпы қосындысы: 

 

8

,

4

2

,

2

4

,

1

2

,

1











. 

 

Мәндерді қойып аламыз: 

 

76

,

29

2

2

,.

1

2

5

8

,

4

4

24

,

0















H

Па. 

 

10%-дық қосалқы есебімен: 

 

7

,

32

76

,

29

1

,

1







H

 Па, 

 

21234

4

,

19303

1

,

1







b

L

 

ч

м

3

. 

 

 

82 

 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: