класс.  Тема:  «Употребление  имен  прилагательных  в  речи.  Роль

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
9 
Обобщая  вышеизложенное  можно  сделать  заключение,  что  при  построении 
урока  на  основе  проблемного  диалога  нет  пассивных,  все  мыслят  и  высказывают 
свои  идеи.  Диалог  активно  содействует  интенсивному  развитию  устной 
коммуникации. Решение одной и той же проблемной познавательной задачи разными 
детьми  или  группой  ребят  позволяет  сопоставлять  и  критически  оценивать  работу, 
рождая  взаимный  интерес  к  работе  друг  друга.  В  связи  с  этим  в  современном 
образовательном  процессе  технология  проблемно-диалогического  обучения 
становится одной из приоритетных. 
 
Литература: 
1.
 
Мельникова  Е.Л.  Проблемно-диалогическое  обучение:  понятие,  технология, 
предметная  специфика  //  Сборник  материалов  международной  научно-
практической  конференции  «Образовательная  система  «Школа  2100»  – 
качественное образование для всех». – М.: Баласс, 2006. – 298 с. С. 144-180.  
2. 
Матюшкин A.M.  Теоретические  вопросы  проблемного  обучения. 
Хрестоматия  по  психологии:  учебное  пособие  /  Под  ред. А.В.  Петровский.  –  М.: 
Просвещение, 1977. – 466 с. 
3.  Махмутов  М.И.  Вопросы  организации  процесса  проблемного  обучения.  – 
Казань: Татарское книжное издательство, 1972. – 526 с. 
4.  Напольнова  Т.В.   Активизация  мыслительной  деятельности  учащихся  на 
уроках русского языка. – М.: Просвещение, 1983. – 112 с.  
5.  Оконь  В.  Основы  проблемного  обучения.  –  М.:  Просвещение,  1968.  –                       
208 с.
 
6.  Шамова  Т.И.  Активизация  учения  школьников.  –  М.:  Педагогика,  1982.  –      
208 с. 
7.  Шатова  Е.Г.  Урок  русского  языка  в  современной  школе:  учебно-
методическое пособие. – М.: Дрофа, 2008. – 109 с. 
8. Мельникова Е.Л. Проблемный урок или Как
 открывать знания с учениками. 
Пособие для учителя. – М.: АПК и ПРО. – 2002. – 168 с. 
 
Иманғалиев А.С., Морозова Л.В. 
, иметь 
Орыс тілі пәніндегі күрделі-диалогтық білім берудің технологиясы 
білім алушылардың танымдық белсенділігі мен жеке дамуын қалыптастырудағы 
құрал ретінде 
Аталмыш  ғылыми  мақалада  білім  алушылардың  танымдық  белсенділігі  мен 
жеке  дамуын  қалыптастырудағы  күрделі-диалогтық  технологиялардың  мәні  мен 
маңыздылығы қарастырылады.   
Тірек  сөздер:  қазіргі  заманғы  білім  беру,  танымдық  белсенділік,  жеке  даму, 
күрделі диалог құру.  
 
Imangaliev A.S., Morozova L.V. 
Problematic – dialogical technology of education in Russian courses as a means of 
formation of cognitive activity and personal development of students. 
In  this  scientific  article  is  considered  the  essence  and  significance  of  the 
problematic-dialogical  technologies  in  the  formation  of  cognitive  activity  and  personal 
development of students.  
Keywords:  Modern  education,  cognitive  activity,  personal  development,  a 
problematic dialogue. 
 
*** 
 
 
 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
10 
ӘОЖ 37.022 
Торыбаева Ж. З. – педагогика ғылымдарының докторы, профессор м.а., 
Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті 
E-mail: zhamilyazahan@mail.ru 
Тойбекова Б.А. – Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық  
қазақ-түрік университеті, PhD докторанты 
E-mail: Bagdat1984@mail.ru 
Нуридинова Г.А. – педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент 
М.О. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті 
E-mail: dana_n_7@mail.ru 
 
ОҚУШЫНЫҢ ПOЛИЛИНГВAЛДЫ ТҰЛҒAСЫН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ КОММУНИКАТИВТІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТІҢ МӘНІ 
МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ 
 
Аңдатпа.  Көпмәдениетті  және  көптілді  орта  жағдайында  ұлттық 
мектептер  алдында  оқушыларды  өз  ана  тілімен  қатар  ұлтаралық  қатынас  тілі 
ретінде  орыс  тілі  және  әлемдік  мәдениетпен  байланыстырушы  ретінде  ағылшын 
тілін  үйрету  сияқты  маңызды  міндет  пайда  болды.Ұсынылып  отырған  мақала 
жалпыға  міндетті  орта  білім  беру  жүйесінде  мектеп  оқушыларының 
полилингвалды  тұлға  болып  қалыптасу  мәселесіне  арналған.  Мақалада  бұл 
міндеттерді  іске  асырудың  негізгі  бағыттары  баяндалып,  сонымен  қатар 
оқушының 
полилингвалды 
тұлғасын 
қалыптастырудағы 
коммуникативтік 
құзыреттіліктің мәні мен құрылымы көрсетілген. 
Тірек 
сөздер: 
Оқушы, 
тұлға, 
полилингвалдық, 
коммуникативтік, 
құзыреттілік, мәні, құрылымы. 
 
Еліміздің  тәуeлcіздігі  нығайып,  қoғамдaғы  дeмoкpaтияның  өpіcі  кeңeйгeн 
шaқтa  aдaмның  қoғaмдық  тa,  тұлғaлық  тa  pөлі  жaңa  cипaтқa  иe  бoлып  oтыp.  Coғaн 
opaй pyхaни құндылықтap жaңapып, aдaмның зияткepлік әлeyeтін қaлыптacтыpyдaғы 
білімнің  мaңыздылығы  тypaлы  қaғидaлap  түбeгeйлі  өзгepді.  Жaлпы  білім  бepeтін 
мeктeптe  oқытылaтын  әpбіp  пән  oқyшы  тұлғacын  жeтілдіpyмeн  қaтap  oның 
шығapмaшылық қaбілeттepін дaмытyды көздeйді.  
Сондай-ақ  заман  талабымен  үндес  қабылданған  мектеп  оқушыларының 
функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі  2012-2016  жылдарға  арналған 
Ұлттық  іс-қимыл  жоспары  қарқынды  дамып  келе  жатқан  өзгермелі  қоғам 
жағдайында  өмір  сүруге  икемді,  өздігінен  білім  алуға,  алған  білімін  өмірлік 
жағдаяттарға  сәйкес  қолдана  білуге,  өзін  өзі  толық  жүзеге  асыруға  дайын, 
шығармашылыққа  бейім,  құзіретті  және  бәсекеге  қабілетті  тұлға  қалыптастыру 
міндетін алға тартады [1]. 
Елбасы Н.Ә. Назарбаев «Болашақ өркениетті, дамыған елдердің қатарына ену 
үшін  заман  талабына  сай  білім  қажет.  Қазақстанды  дамыған  елдердің  қатарына 
жеткізетін,  терезесін  тең  ететін  -  білім»  екенін  айта  келіп,  «Ұлттық  бәсекеге 
қабілеттілігі  бірінші  кезекте  білім  деңгейімен  айқындалады»  -  деп  білім  беру 
жүйесіне үлкен міндет артқан болатын [2]. 
Оқушының  білім,  білік,  дағдылармен  қаруландырып  қана  қоймай,  оны  тұлға 
етіп  қалыптастыратын  алғашқы  баспалдақ  -  мектеп.  Олай  болса,  интеллектуалдық, 
біліктілік,  коммуникативтік  жағынан  оқушыны  әлеуметтік  ортамен  (табиғатпен, 
басқа  адамдармен,  өзімен-өзі,  т.б.)  белсенді  қарым-  қатынасқа  түсуге,  сол  ортаға 
барынша тез бейімделе алуға дайындау мектептің қызметі болып табылады. 
Мектеп  оқушыларының  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі 
2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспарында жеті негізгі құзыреттілік 
белгіленсе, 
соның 
бірі-коммуникативтік 
құзыреттілік. 
Коммуникативтік 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
11 
құзыреттілік-бұл коммуникативтік, тілдік  білім, білік, дағдылардың жиынтығы. Бұл 
белгілі бір мақсаттық әрекет актісін жүзеге асыруға және бұл акт не үшін, қалай іске 
асатыны  жайлы  білім  мен  білікке  алып  келеді.  Ал,  әpeкeткe  нeгіздeлінгeн 
жoғapыдaғы  мaзмұн  мeн  oқытy,  әpeкeт  тәcілдepін  жүзeгe  acыpaтын,  oның  ішіндe 
cөйлey  дaғдыcы  мeн  білігін  қaлыптacтыpaтын,  дaмытaтын  oқытy  әдіcін  aнықтayды 
қажет етеді. 
Oқyшылapдың сөйлеу дағдысы мен білігін дaмытyғa бaғыттaлғaн oқy әpeкeті: 
1) тілдік құpaлдapды жәнe өз oйын жeткізy тәcілдepін, нopмaлap мeн cинoнимикaны 
(«кіші» oқy әpeкeті); 2) кoммyникaция дaғдыcын («үлкeн» oқy әpeкeті) дaмытy бoлып 
бөлінeді  дeceк,  «кіші»  oқy  әpeкeтіндe  oқyшылap  тілдік  біpліктepмeн  жұмыc  жacay 
әpeкeтімeн ғaнa шeктeлeді. 
Тaбиғи, кoммyникaциялық жaғдaйлapдa кeз-кeлгeн сөйлеу дағдысы мен білігін 
көп дәpeжeдe шығapмaшылық aктігe иe. Өйткeні, cөйлey әpeкeті бapыcындa біз тілдік 
құpaлдapды  тaңдaй  oтыpып,  oның  ayмaғынaн  шығып  кeтeміз  жәнe  мұндa  cөйлey 
мәні, міндeті өзapa қapым-қaтынac шapтынa, мoтивкe aйнaлaды. 
Қapaпaйым  өміpдe  кeз-кeлгeн  cөзді  өзapa  қapым-қaтынac  epeкшeліктepінe, 
cөйлey  міндeтінe  қapacты  құpылымдaймыз.  Біp  нәpceнің  өзін,  әpтүpлі  жaғдaйғa 
бaйлaныcты  әpтүpлі  жeткізeміз  жәнe  aйтaмыз.  Өзapa  қapым-қaтынac  жaғдaйының 
өзгepyін  ecкepe  oтыpып,  жылдaм  өзгepіc  жacay,  коммуникация  әpeкeтінің 
шығapмaшылық cипaтынa caяды. 
Epкін  cөйлeyді  мeңгepy-жaңa  жaғдaйғa  өз  бeтіншe  ayыcy  біліктігі  мeн 
дaғдыcын  қaжeт  eтeді.  Coл  ceбeпті  cөйлey  әpeкeті  тeopияcындa  бaғдapлылыққa  мән 
бepілeді. 
Cөйлey  әpeкeті-  cөз  cөйлey  (пікіp  aйтy)  мoтивін  тaлдay,  cөйлey  жaғдaятын 
тaлдayлapдaн  бacтaлaды,  яғни  пікіp  aйтyдың  мaзмұны  мeн  тілдік  құpaлдapын 
aнықтaйтын тілдeн тыcқapы фaктopлapдaн бacтaлaды. 
Бұл 
коммуникация 
мақсатында 
қоршаған 
ортаны 
танып 
білуге, 
коммуникациялық және мәдениетаралық құзыреттілікке алып келетін, бірнеше тілді 
меңгерудің  әсерімен  қалыптасатын  индивидуалдық  санаға  ие  полилингвалды 
тұлғаның (Оганесянц Н.А.) болуын талап етеді.  
Тілдік  тұлғa-лингвиcтикa  ғылымындa  жaңaлық  eмec,  дeceктe  пeдaгoгикa 
ғылымындa әлі күнгe дeйін apнaйы зepттey пәнінe aйнaлғaн eмec. Күндeлікті  түcінік 
бapыcындa  тұлғa  тypaлы  cөз  қoзғaғaндa  индивид  peтіндe,  өміp  cүpy  қaлпын  нeмece 
өміpлік мәceлeлepді ceзінy тәcілін меңгерген индивид ретінде түcіндіріледі. 
Зepттeyшілepдің  нaзapы  aдaмдapдың  кoгнитивті  acпeктілepінe  eмec,  oның 
интeлeктілігінe жәнe қaбілeтінe ayыcyын көpceтeді. 
Интeллeкт-көбінece тілдe жәнe тіл apқылы зepттeлeнeді. Дeceктe, aдaмдapдың 
интeлeктyaльдық  қacиeті,  тілдepді  мeңгepyдің  бapлық  дeңгeйлepіндe  жәнe 
қoлдaнyындa көpініc тaбaды. 
Тұлғa  мaзмұнынaн  жacaлғaн  зepттeyлep  индивидтің  әлeyмeттeнy  жaғдaйындa 
дaмyы әpeкeт apқылы (oның ішіндe тілдік) әcкe acaтынын көpceтeді. Aл бұл әpeкeттің 
жүзeгe  acy  шapты  өзapa  қapым-қaтынacты  қaжeтcінy,  кoммyникaциялық 
қызығyшылық бoлып тaбылaды. Coндықтaн пoлилингвaлды тұлғaны қaлыптacтыpyғa 
apнaлғaн,  өтe  мaңызды  бoлып  caнaлaтын  cөздің  қызмeт  aтқapaтын  гeнeзиcімeн 
бaйлaныcты бoлaтын oқyшының түcінyді қaжeтcінyі мeн oның бacқaлapғa дa түcінікті 
бoлyынa  ұмтылыcы  бoлып  тaбылaды.  Яғни,  пoлилингвaлды  тұлғaның  тaнымдық 
бeлceнділігі,  oқyшылapдa  шeт  тілдік  құpaлдap  көмeгімeн  өзінің  ceзімін,  күйзeліcін, 
бacқaлapғa  қaтынacын  білдіpeтін  біліктілігін  дaмытyғa  қoл  жeткізe  oтыpып, 
мүмкіндігіншe, өз қaлayы бoйыншa өзгepтyгe жeтeтін бoлyы кepeк. 
Бүгінгі  тaңдa,  шeт  тілін  үйpeнy  шынaйы  өміpлік  қaжeттіліктepдeн,  жaппaй 
хaлықapaлық  қaтынacтapғa  бepілгeн  мүмкіндіктep  тyындaп  oтыpғaн  cәттe  (oның 
ішіндe  Интepнeт  жeліcі  мeн  тeлeбaйлaныcтap),  жeкeлeй  aдaмның  caнacының 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
12 
өзгepгeні  жaйлы  eмec,  мeктeптe  білім  aлaтын  жacтapдың,  жaппaй  қaзіpгі  зaмaн 
ұpпaқтapының caнacы жaйлы aйтyғa бoлaды.  
Өйткені,  екі  немесе  оданда  көп  тілдік  кодтарды,  қарым-қатынас  құралдары  және 
ойлау амалдары ретінде меңгерген индивид-полилингвалды тұлға деп аталады [3]. 
Coнымeн, пoлилингвaлды тұлғa  – дүниeтaнымы біpнeшe тілдepді мeңгepyінің 
әcepі apқылы қaлыптacып, қopшaғaн opтa жaйлы жaңaшa oйлayғa, тұлғaapaлық жәнe 
мәдeниeтapaлық бaйлaныcтapды үйлecтіpy мaқcaтындa, қapым- қaтынac жәнe мәдeни 
бaйлaныcтapды дaмытyғa әкeлeтін жeкe тұлғa. 
Біздің  зepттeyіміздe,  тілдің  жoғapыдaғы  epeкшeліктepі  мәдeниeтпeн 
aнықтaлaтыны,  бapлық  тілдік  білімдepдe  opын  aлaтын,  aдaми  фaктop  peтіндe 
дүниeнің  тілдік  көpініcін  қapacтыpaтыны  жәнe  oл  әpтүpлі  aдaмдap  тoбының 
тaнымдық әpeкeті eкeні, тapихи, гeoгpaфиялық, мәдeни жәнe дe бacқa жaғдaйлapмeн 
oбьeктивті  дүниe  шeңбepіндe  көpініc  тaбaтыны  нaзapғa  aлынды.  Coнымeн  қaтap, 
ғылыми  әдeбиeттepдe  кeздeceтін  «тілдік  тұлғa»  ұғымы  қызықтыpды.  Ocығaн 
бaйлaныcты  зepттeyіміз  бapыcындa  тілдік  тұлғa  құpылымының:  тілді  нopмaлық 
дeңгeйдe білyі; кoгнитивті (ұғымдap, тұжыpымдap,идeялap), пpaгмaтикaлық (мaқcaт, 
мoтив,  қызығyшылық  мaқcaт  eтіп  ұcтay  жәнe  интepнaциoнaльдық)  үш  түpі 
aйқындaлды. 
Біpінші дeңгeйдe, біpлік peтіндe жeкe cөз aл, eкінші дeңгeйдe- жинaқтayғa; үшінші 
дeңгeйдe-тұлғaның кoммyникaтивтік әpeкeтті қaжeтcінyі peтіндe opын aлды. 
Ocы ceбeпті cөз cөйлeп тұpғaн тұлғa әpyaқыттa дa өзінің тұлғa eкeнін жәнe тeк 
ocы  жaғдaйдa  ғaнa  бacқaлapмeн  бaйлaныca  aлaтынын  aлғa  тapтaды.  Cөз  cөйлeйтін 
тұлғa  әpбіp  пікіpін,  oйын  жeткізepдe  индивидyaлдық,  этникaлық,  ұлттық  мәдeниeт 
cипaтымeн, этникaлық жәнe құндылық бaғдapымeн epeкшeлeнeді.  
Coндықтaндa,  тұлғa  құpылымындa  aca  зop  тәpбиeлік  дaмытyшылық  әлeyeт 
opын  aлaды.  Oлaй  бoлca,  индивидтің  тұлғa  peтіндe  дaмyынa  біp  жaғынaн  мәдeни 
құндылықтapмeн  бaйлaныcқaн  тұлғaapaлық  тәжіpибecі,  eкінші  жaғынaн  -  нaқтылы 
мәдeни  дaмy  фopмacы  әcep  eтeді.  Aл  тәжіpибe  тілмeн  тығыз  бaйлaныcты,  өйткeні 
aдaмдapдың  тaбиғaттaн  бөлінy  тapихы  жәнe  oның  әлeyмeттік    пpaктикacының 
дaмyын тілдeн aжыpaтyғa бoлмaйды.  
Тіл  aдaмдapдың  бeлceнді  пpaктикaлық  жәнe  қopшaғaн  бoлмыcы,әpeкeтінің 
әлeyмeттeнyін  мeңгepyді  жeдeлдeтeді.  Aнa  тілінeн  бacқaны  мeңгepyі,  aдaмдapдың 
тaнымдық  мүмкіндіктepін,  кoммyникaтивтік  қaбілeттepін  жәнe  тұлғaның  әлeyмeттік 
қaлыптacyын  қaмтaмacыз  eтeді.  Coл  ceбeпті  зepттeyіміздe  тұлғaны  өміpлік  жәнe 
қoғaмның  тapихи  тәжіpибeлepін,  aдaмдapдың  өзapa  түcініcтік  бaзacы  peтіндe 
қapacтыpaмыз,  aл  тіл  oлapғa  жeтy  құpaлы  pөлін  aтқapaды  дeп  түcінeміз.  Ocыны 
ecкepe  oтыpып,  қaзіpгі  зaмaндық,  oбьeктивті,  әлeyмeттік  caяcи  мәдeниapaлық  жәнe 
тілдік  кoммyникaция  жaғдaйлapынa  нeгіздeлeтін  пoлилингвaлды  тұлғa  тұжыpымын 
aлғa тapтaмыз. 
Пoлилингвaлды  тұлғa  ұғымын,  біpнeшe  тілді  мeңгepгeн,  қopшaғaн  өміpгe 
жaңaшa  oймeн  қapaйтын,  кoммyникaтивтік  жәнe  мәдeниapaлық  өзapa  қapым-
қaтынacқa бeйімділік қacиeттepімeн тoлықтыpaмыз.  
Coнымeн,  оқушы  пoлилингвaлды  тұлғa  ретінде  –  тек  түpлі  тілдік 
мүмкіндіктepгe иe тұлғa ғaнa eмec, өз әлeyмeттік epeкшeлігі  мeн  этникaлық нeгізі 
бap, көптілдікті әлeyмeттік мaқcaтқa cәйкec бacқaлармен  өзapa әpeкeтіндe тілді, 
oның  зaңдылықтapын  тoлық  игepгeн,  oны  тілдecім  әpeкeтіндe  кoммyникaтивтік 
қaжeттілік peтіндe қoлдaнa aлaтын қoғaмдық өміpгe икeмді тұлғa. 
Пoлилингвaлды  тұлғaны  қaлыптacyын  құзыpeттілік  тұғыp  тұpғыcынaн  қapay 
білім,  білік  жәнe  дaғды  apқылы  мәceлeлepді  өз  бeтіншe  шeшeтін,  өзін-өзі  peттeй 
aлaтын тұлғaлық қacиeттepді пaйдaлaнa aлy мүмкіндігі. 
Ғылыми  әдебиеттерде  құзыреттілік  дара  тұлғаның  бойындағы  өзара 
байланысты сапалардың (білім,білік,дағды,іскерлік,әрекет тәсілі) жиынтығы. 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
13 
«Құзыреттілік»  термині  Webster  сөздігіне  сүйенсек,  сауаттылық  сөзінің 
синонимі ретінде 1596 жылы пайда болды. Уақыт өте келе бұл терминнің мағынасы 
өзгерді. ХХ ғасырдың екінші жартысында дағдының қолданбалы мәніне байланысты 
«функционалдық  сауаттылық»  мағынасына  ие  болды.  1980–1990  жылдары 
сауаттылық  анықтамасы  жаhанданудың,  оның  ішінде  жаңа  ақпараттық 
технологиялардың  қолданылуына  байланысты  одан  әрі  кең  мағынаға  ие  бола 
бастады.  2002  жылы  БҰҰ  ның  Бас  Ассамблеясы  «Сауаттылықтың  он  жылдығы» 
туралы  резолюция  қабылдап,  сауаттылықты  «адам  құқықтарын  негіздеуші»  және 
адамның  өзіне  барлық  «өмірлік  дағдыларды»  сіңіруінде  маңызды  мәнге  ие  деп 
көрсетті [4].  
ХХІ  ғасырда  сауаттылықты  неғұрлым  кең  мағынада  –  оқытудың  мақсатын 
нақтылауға әкелетін білім қоғамы ретінде түсіне бастады.  
«Методикалық  терминдер  сөздігінде»  «Құзыреттілік  (Компетенттілік) 
(латынның  competentis  –  бейім  сөзінен)  –  қандай  да  бір  оқу  пәнін  оқу  үдерісінде 
қалыптасатын білім, білік,  дағдылар жиынтығы, сонымен қатар, қандай да бір қызметті 
орындай  алу  қабілеттілігі»,  –  деп  көрсетілген.  Орыс  тілінің  сөздігінде  «құзыреттілік» 
термині «әлдекімнің жақсы хабардар болуы мәселесі төңірегінде» берілген [5].  
«Құзыреттілік»  терминін  ХХ  ғасырдың  ортасында  Н.  Хомский  енгізген 
болатын,  алғашында  ол  ана  тілінде  нақты  тілдік  қызметті  орындау  үшін  қажет 
қабілеттіліктер ұғымын берген.  
Құзыреттілік оқыту нәтижесін (білім және білік) ғана емес, сонымен бірге ол 
оқушылардың  шығармашылық  іс  әрекет  тәжірибесі  мен  құндылық  бағдарларының 
жүйесін де көрсетеді.   
Құзыреттілік  дегеніміз-  тұлғаның  бойында  білім,  дағды,  іскерлік,  ерік  күш 
жігердің болуы. Ол, ең әуелі мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасады. Құзыреттілік - 
оқушының  оқушының  алған  білімі  мен  дағдыларын  тәжірибеде,  күнделікті  өмірде 
қандай  да  бір  практикалық  және  теориялық  мәселелерді  шешу  үшін  қолдана  алу 
қабілеттілігі. 
Соңғы  жылдары  «құзырет»  және  «құзыреттілілік»  ұғымдарын  талдауға 
бағытталған ғылыми теориялық зерттеулер пайда болды, білім берудегі құзыреттілік 
тәсілінің мәні қарастырылады. (В.А.Якунин, Э.Ф.Зеер, М.Е.Бершанский, В.В.Гузеев, 
Л.И.Денисович,  О.М.Карпенко,  Г.М.Кожжаспирова,  О.Е.Лебедев,  О.И.Лукьяненко, 
Г.К.Селевко, И.И.Серегина және т.б.). 
Отандық  педагогика  ғылымында  құзыреттілік  мәселесі  Н.Д.Хмель, 
А.Г.Қазмағамбетов, 
А.М.Мұхамбетжанова, 
А.А.Калюный, 
Ш.Х.Құрманалина, 
А.Х.Аренова,  С.Т.Каргин,  О.С.Сәлімбаев,  М.К.Қаламқалиев,  Ж.И.Сардарова, 
Н.Н.Хан және тағы да басқа ғалымдар зерттеді. 
Қазіргі  заманғы  психологияда  «құзыреттілік»  ұғымы  белсенді  қалыптасу 
кезеңінде.  Аталған  мәселелерді  зерттеуге  Дж.Равен,  Ю.М.  Жуков,  А.К.  Маркова, 
Ю.Н. Емельянов және т.б. қосқан үлесі зор. Осы ұғымды нақтылау, толықтыру және 
кеңейту жүзеге асырылып жатыр және қалыптастырудың жолдары зерттелуде.   
Ғылыми  тәжірибелік  зерттеулерде  «құзыреттілік»  ұғымымен  қатар  «құзырет» 
ұғымын  пайдалануда.  Отандық  ғылыми  практикалық  әдебиеттерде  бұл  екі  ұғым 
басым  жағдайда  маманның  кәсіби  деңгейін  және  біліктілігін  сараптау  үшін 
пайдаланады.  Дегенмен,  бұл  екі  ұғымның  мазмұны  түрлі  болып  табылады. 
«Құзырет»  ортаның  талабын,  ал  «құзыреттілік»  адамның  осы  ортаға  сай  болуын 
көрсетеді. 
Яғни, «құзырет» адамға қатысты сыртқы қызметтік міндеттерін сипаттау үшін, 
ал «құзыреттілік» ішкі, тұлғалық қасиеттерді көрсеті үшін пайдаланылады. 
Білім  мазмұны  құрылымы  бойынша  адамның  мәдениетіне  теңестірілмейтін 
ескерсек,  онда  оны  адамзаттың  әлеуметтік  тәжіибесі  ретінде  қарастыруға  болады. 
Сондықтан  ол,  негізгі  төрт  элементтен  тұрады:  танымдық  іс  әрекет  тәжірибесі,  іс 
әрекеттің  белгілі  амалдарын  жүзеге  асыру  тәжірибесі;  шығармашылық  іс  әрекет 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
14 
тәжірибесі,  эмоциялық  құндылық  қатынастар  жасау  тәжірибесі  деуге  болады.  Осы 
төрт  тұрпатты  тәжірибені  меңгеру  оқушыларда  әрекет  етудің  мәдениеттілікке 
сиымды қабілеттерін қалыптастырады. Бұл қабілеттер құзыреттілік деп аталады. 
Кордуэлл  М. «Психология от  А до Я» атты анықтамалық  – сөздікте адамның 
құзыреттілігінің  бірнеше  түрінің  анықтамасын  ұсынады:  когнитивті  құзыреттілік  – 
мәселені  шешу  және  мақсатқа  жету  қабілеттілігі;  әлеуметтік  құзыреттілік  –  өзге 
адамдармен қарым – қатынас орнату қабілеттілігі [6].  
Білімнің  тұлғалық  және  әлеуметтік  мәнін  байланыстырудағы  құзыреттіліктің 
маңыздылығына  тоқтала  келе,  А.В.  Хуторской  оны  қазіргі  білім  берудегі 
дағдарыстан шығудың бір жолы және жеке тұлғаның өзара байланысты сапаларының 
үйлесімі ретінде қарастырады [7].  
Құзыреттілік  және  құзырет  ұғымдары  мәселесін  талдаған  ғалымдардың 
(Дж.Равен,  Р.Уайт,  Н.Хомский,  А.В.  Хуторской,  Н.В.  Кузьмина,  А.К.  Маркова  т.б.) 
пікірлеріне  сүйене  отырып,  И.А.  Зимняя  өзінің  ғылыми  пікір  алмасуында  білім 
берудегі құзыреттіліктің үш кезеңін атап көрсетеді [8].
 
Сонымен,  «құзыреттілік»  оқушылардың  қалыптасқан  тұлғалық  сапасы  және 
белгілі  бір  іс  әрекетке  қатысты  жинақталған  тәжірибесі  болып  табылады. 
Құзыреттіліктің  мұндай  әлеуметтік  және  тұлғалық  сипаты,  оның  ажырамас  бөлігі 
болып табылатын «коммуникативтік құзыреттіліктер» алға тартады. 
«Коммуникативтік  құзыреттілік»  (латынның  «competere»-  қол  жеткізу,  сәйкес 
келу,  сөзінен  шыққан)  –  қажетті  тілдерді,  қоршаған  адамдармен  және  оқиғалармен 
әрекеттестікте  болу  тәсілдерін  білуді,  топта  жұмыс  жасау  дағдыларын,  ұжымдағы 
әртүрлі  әлеуметтік  рөлдерді  меңгеруді  қамтиды.  Оқушы  хат  жаза,  анкета  толтыра, 
арыз  жаза,  сұрақ  қоя,  пікір  таластыра  т.б.  білуі  тиіс.  Коммуниативтік  құзыреттілік 
екінші  тілді  үйренуші  оқушыларға  тілдің  заңдылықтарын  жаттанды  үйретпей,  сол 
тілді тілдік және қатысымдық тәсілдерді орынды қолданумен байланыстыру. 
«Коммуникативтік  құзыреттілік»  ұғымына  қатысты  жүргізілген  зерттеулерді 
қарастыра келе, бүгінгі таңда отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектерінде бұл 
ұғымды  түсіндіруде,  мән-мағынасын  ашуда  бірізділік  жоқ  екені  байқалады.  Себебі 
бір  еңбектерде  «тілдік  білім,  білік  және  дағдыларды  меңгеру  десе,  екіншілерінде 
«коммуникативтік  дағдылар»,  үшіншілерінде  «коммуникативтік  қабілет»,  кейінгі 
қолданыста «коммуникативтік құзыреттіліктер» деп аталып жүр.   
Ең  алдымен,  «коммуникация»  ұғымын  қарастырайық.  Коммуникация 
латынның  «communication»  сөзінен  шыққан,  латын  тілінен  аударғанда, 
қарымқатынас  орнату,  байланыс  жасау,  бір-бірімен  араласу,  қатысу  деген  ұғымды 
білдіреді.  Коммуникация  теориясының  пайда  болуы,  қалыптасуы,  тарихи  кезеңдері 
болды.  Коммуникацияның  теориялық  үлгілері:  психоаналитикалық  (З.Фрейд, 
К.Юнг), 
экзистенциалистік 
(М.Бубер, 
К.Ясперс), 
көзқарастық 
(М.Вебер), 
футурологиялық  (А.Тоффлер)  еңбектерде  талданып,  ғылыми  қолданысқа  енді. 
Солардың  нәтижесінде  ХХ  ғасырдың  басында  ғылыми  әдебиетте  «коммуникация» 
термині пайда болып, қоғамдық дамуға әсер  ететін бірден-бір күш деп түсіндірілді, 
сонымен қатар, оның төмендегідей үш мазмұны нақтыланды:  
–  коммуникация  –  кез  келген  материалдық  және  рухани  әлем  объектісіндегі 
байланыс құралы (белгілі бір құрылым);   
–  коммуникация  –  тілдесу,  қатынасу  құралы  (адамдардың  бір-бірімен  өзара 
әрекеті мен ақпарат алмасуы – жеке аралық коммуникация); 
–  коммуникация  –  (қарым-қатынас  және  қоғамда  ақпарат  алмасу  құралы 
(қоғамдық санаға әсер ету – әлеуметтік коммуникация).  
Коммуникация  ұғымы  дами  келе,  білім,  техника,  саясат  салаларында  кеңінен 
қолданыла  бастады.  Қазіргі  таңда  «коммуникация»  термині  қоғамның  кез  келген 
саласында кездеседі. Тіпті мектепте мұғалім мен мен оқушының байланысқа түсуін 
де  осыған  мысал  етуге  болады.    Ф.Ш.  Оразбаева  өзінің  «Тілдік  коммуникация 
негіздері»  атты  еңбегінде:  «Коммуникация  –  қарым-қатынас,  араласу,  хабарласу, 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
15 
байланысу  деген  мағыналарды  білдіре  келіп,  адамдардың  тіл  арқылы  сөйлесу 
процесін,  тілдесу  ерекшеліктерін,  тілдің  әлеуметтік  мәні  мен  қоғамдық  қызметін, 
адамдар  арасындағы  қарым-қатынасты,  өзара  түсінушілікті  көрсетеді»,  –  деп  атап 
көрсетеді  [9].    Коммуникация  арқылы  адамдар  бір-біріне  ойын жеткізіп,  белгілі  бір 
нәрсені  хабарлап  қана  қоймайды,  сонымен  қатар  олар  өзара  түсініседі,  пікір 
алмасады,  бірінің  ойын  екіншісі  ұғады.  Екі  адамның  бірінің  жанын  бірі  ұғуы  бір 
топтың түсінісуіне, ол топтың пікір алмасуы қоғамның жетілуіне әкеледі.  
Коммуникативтік процесс, негізінен, вербалды (сөйлеу мен сөзге негізделген) 
және бейвербалды (сөзге негізделмеген) коммуникация деп екіге бөлінеді. Вербалды 
коммуникация сөйлеу  барысында жүзеге  асырылады. Сөйлеу арқылы біз табиғи тілдік 
дыбыстарды,  cондай-ақ,  фонетикалық  таңбаларды,  оның  екі  негізгі  лексикалық  және 
синтаксистік  мағынасын  түсінеміз.  Сөйлеу  –  коммуникацияның  әмбебап  құралы  – 
адамдардың танымдық-еңбек процесінде бір-бірімен қарым-қатынас жасау, пікір алысу, 
ой бөлісу, ақпарат беру, т.б. әрекеттерінің айрықша формасы болып табылады. 
«Коммуникация» 
терминінің 
тіл 
білімі 
саласындағы 
адамдардың 
танымдықеңбек  процесінде  бір-бірімен  қарым-қатынас  жасау  тұрғысындағы 
мағынасына  сәйкес  «коммуникативтік  дағды»,  «коммуникативтік  қабілет», 
«коммуникативтік құзыреттіліктер» терминдері қолданысқа енді.  
Тілдік  білім  тек  тілдік  білім,  біліктер  мен  дағдыларды  меңгеру  ғана  емес, 
сонымен  қатар  коммуникативті  құзыреттілікті  дамытудың  жоғары  деңгейі  болып 
табылады.  Біздің  көзқарасымыз  бойынша  бұл  білім  беру  субьектілерімен  тікелей 
қарым  қатынас  жағдайында  өтетін  педагогикалық  іс  әрекетті  жүзеге  асырудың 
маңызды шарты болып табылады. 
Коммуникативтік  құзыреттілік  құрылымын    Л.К.  Гейхман,  И.И.  Рыданова, 
И.И.  Зарецкая,  Н.В.  Кузьмина;  коммуникативтік  құзыреттіліктің  даму  кезеңдерін 
С.В.  Кривцова,  Ю.Н.  Емельянова,  Н.В.  Кузьмина,  А.К.  Маркова;  білім  беру  үдерісінде 
болашақ  мұғалімдердің  коммуникативтік  икемділіктерін  қалыптастыру  мәселелерін                  
А.Н. Леонтьев, Е.Б. Быстрай, В.Г. Костомаров, А.В.Мудрик және т.б. қарастырды. 
 
Коммуникативтік  құзыреттіліктер  тиімді  қарым-қатынас  жасаудың  жетекші 
факторы  және  қазіргі  өмір  сүру  жағдайында  табысты  әлеуметтену,  бейімдеу  және 
өзін өзі жүзеге асыруды қамтамасыз етеді және көп жағдайда тұлғаның жетістігі мен 
бәсекеге қабілеттілігін анықтайды. 
Коммуникативтік құзыреттілік дегеніміз жазбаша және ауызша коммуникация 
мақсаттарын  қойып,  оны  жүзеге  асыра  білу,  өзара  қарым  қатынас  кезінде  өз 
көзқарасын  сауатты  түрде  білдіру  және  көпшілік  алдында  өзге  адамдардың  түрлі 
позициялары  мен  құндылықтарды  (діни,  этникалық,  кәсіби,  тұлғалық  және  т.б.) 
құрметтей отырып сөз сөйлеу. 
Осылайша,  коммуникативтік  құзыреттілікті  кең  ауқымды  зерттеулер,  аталған 
мәселе қазіргі заманғы педагогика ғылымы мен білім беру практикасында маңызды 
деп  тұжырымдауға  мүмкіндік  береді.  Дегенмен,  бұл  мәселенің  теориялық  тұрғыдан 
негізделгеніне  қарамастан,  мектепте  пәнді  оқыту  үдерісінде  оқушылардың 
коммуникативтік  құзіреттілігі  түбегейлі  өзгеріске  ұшырады  деп  тұжырым  жасауға 
болмайды. Пәнді оқыту барысында коммуникациялық қажеттілік орын ала бермейді. 
Қазіргі  заманғы  зерттеулерде  берілген  ұғымдарды  талдау  мен  пайымдау 
жалғасуда,  ол  жаңа  мазмұнымен  толықтырылуда.  Осыдан  аз  уақыт  бұрын 
коммуникативтік  құзыреттілік  тиімді  қарым  қатынас  жасауға  қажетті  дағдылар  мен 
икемділіктердің  жиынтығы  ретінде  түсінілсе,  ал  қазіргі  таңда  неғұрлым    кең 
мағынаны қамтып, тұлғалық аспектіні кірістіріп отыр. 
Коммуникативтік  құзыреттілікті  іскерлік  әлемдегі  өзара  әрекеттестік  пен 
ынтымақтастықты  ұйымдастыру  саласындағы  білімдер,  біліктіліктер  мен 
дағдылардың  жиынтығы;  тиімді  коммуникативтік  тұлғааралық  қарым-  қатынасты 
құруға қажетті тұлғаның ішкі қорының жүйесі ретінде қарастырамыз. 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
16 
Коммуникативтік  құзыреттілік  -  бұл  оқушының  қандай  бір  әрекетке 
қосылғандығын  анықтайтын  және  тұлғаның  бүкіл  даму  үдерісінде  қалыптасатын 
тұлғалық  сапа  болып  табылады.  Коммуникативтік  құзыреттілік  оқушының  қарым-
қатынастың  мақсаты,  мәні,  құрылымы,  құралдары  мен  ерекшеліктері  жайлы 
мәліметтерінің  болуы,  осы  іс-әрекеттің  технологиясын  меңгеруі  (коммуникативтік 
икемділік пен дағдылар). қарым-қатынастың маңыздылығын саналы түрде ұғынуын 
қамтамасыз  ететін  дербес-психологиялық  сапасы.  Дегенмен,  бүгінгі  дейін  аталған 
ұғымның мазмұнына  деген ортақ  көзқарас  жоқ,  яғни  коммуникативтік  құзыреттілік 
қабілет пе, әлде қасиет пе,болмаса білім, біліктілік пен дағдылардың жиынтығы ма?- 
деген сұрақтарға жауап іздедік. 
Біздің  көзқарасымызша,  коммуникативтік  құзыреттілік  қарым-қатынастың 
тиімділігін анықтайтын білім, білік пен құндылықтың бағыт-бағдардың қосындысы. 
Коммуникативтік құзыреттілікке арналған ғылыми еңбектерге және теориялық 
талдау  жасай  отырып  және  практикалық  мәліметтерге  сүйеніп,  коммуникативтік 
құзыреттілік білім, білік және құндылықтық бағыт- бағдардан тұратын тұлғалық сапа 
деген  пікірге  келеміз.  Коммуникативтік  құзыреттілік  құрылымында  үш  құрамдас 
бөлікті; тиімді қарым-қатынасты жүзеге асыруға қажетті позициялар мен сапалардан 
тұратын мотивациялық-тұлғалық. 
Коммуникативтік  құзыреттілік ұғымын, оның құрамдас бөліктерінің мазмұны 
анықтау  оқушылардың  коммуникативтік  құзіреттілігі  негізінде  полилингвалды 
тұлғасын  қалыптастыру  мен  дамытудың  педагогикалық  проблемаларын  шешудің 
алғашқы қадамы болып табылады. 
Коммуникативтік  құзыреттілік  өз  ана  тілін  және  басқа  тілді  білудегі 
қабілеттілігін қарастырады. Ол құрамына қарай 5 негізгі бөлікке  бөлінеді: 
1. Грамматикалық құзыреттілік; 
2. Социолингвистикалық  құзыреттілік; 
3. Дискурсивті  құзыреттілік; 
4. Стратегиялық құзыреттілік; 
5. Социомәдениеттік құзыреттілік. 
Енді осы құзыреттіліктердің сипаттамасына тоқталайық. 
Грамматикалық  құзыреттілік  –  тіл  ережелерін  білу,  грамматикалық 
ережелерді оқыту. Оқушыларға грамматикалық кестелер арқылы жан-жақты білім беруді 
негізге ала отырып, оқулықта берілген грамматикалық ережелерді жаттату, талдату. 
Социолингвистикалық  құзыреттілік  –  мәтіндердің  шығу  және  танып  білу 
үрдістерін  меңгеру.  Бұл  тыңдалым  арқылы  басқа  адамның  (мұғалімнің  немесе 
оқушының) тілін ұғу болып табылады. Бұл үшін оқушылардың бірін-бірі тыңдауына 
жағдай жасау қажет. Бұл жағдайда тілдік орта қалыптасады, яғни оқушыларды мәтін 
арқылы сөйлеуге үйрету. 
Дискурсивті  құзыреттілік  –  айтылымдардың  құрылым  ережелерін  меңгеру. 
Бұл  қазіргі  таңдағы  ең  қажетті  құзыреттілік.  Себебі,  оқушыларды  дұрыс  сөйлем 
құрып,  өз  ойларын  дұрыс  жеткізуге  үйрету  қажет.  Ал  мұның  өзі  мемлекеттік  тілді 
деңгейлеп  оқыту  ұстанымдарында  ерекше  айтылады.  Онда  сөйлеу  тілін  үйретуді 
фонетикадан  емес,  синтақсистен,  яғни,  оқушыларға  алдымен  сөйлеуді  үйрету 
қажеттілігі айтылған. 
Стратегиялық  құзыреттілік-  әңгімелесуші  адаммен  байланыс  жасау.  Бұл  -  
диалог  құру  және  оны  жалғастыру   барысында  жүзеге  асатын  үрдіс.  Бұның  өзі 
бастапқы  мәселенің  практикалық  бөлігі  болып  табылады.  Оқушылар  диалогтік 
тілдерін  жұптық  жұмыс  кезінде  жаттықтырады.  Диалогтік  тілдің  оқушылар  үшін 
күнделікті  өмірде  бір-бірімен  қарым-қатынас  жасау  кезінде  маңызы  зор  екендігін 
әрбір оқушының санасына жеткізуге тырысу керек. 
Социомәдениеттік  құзыреттілік  –  тілді  тасымалдаушы,  қолданушы  –  халық 
мәдениетін  білулерін  білу  және  қолдану.  Қазақ  тілі  оқулықтарына  халық 
педагогикасы  бойынша  тақырыптар  енгізілген.  Олар:   қазақ  халқының  салт-

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
17 
дәстүрлері,  ұлттық  ойындар,  үлттық  тағамдар,  ұлттық  киімдер  және  мейрамдар, 
отбасы тәрбиесінің  дәстүрлері және қазақ халқының  қонақжайлылығы.  
Коммуникативтік  құзыреттілік  жеке  тұлғаның  рухани  өсуін  қалыптастырады, 
адамдарды  түсіне білуіне көмектеседі.  Оқушыны  білім,  білік,  дағдылармен 
қаруландырып  қана  қоймай, оны  тұлға  етіп  қалыптастыратын  алғашқы  баспалдақ  – 
мектеп.  Олай  болса,  интеллектуалдық,  біліктілік,  коммуникативтік  жағынан 
оқушыны  әлеуметтік  ортамен  (табиғатпен,  басқа  адамдармен,  өзімен-өзі,  т.б.) 
белсенді қарымқатынасқа түсуге, сол ортаға барынша тез бейімделе алуға дайындау 
осы кезеңінің негізгі қызметі болып табылады.  
Яғни  мектепте  оқушы  кез  келген  адамның  өмірінде  басты  орын  алатын  оқу, 
ойын,  еңбек,  т.б.  сияқты  әрекет  түрлерін  қажетті  деңгейде  меңгеруі  тиіс.  Бұл 
әрекеттердің барлығы да сөйлеу әрекеті арқылы ғана жүзеге асады. Сол себепті жеке 
тұлғаның ақыл-ойы, санасының жетіліп-толуының, мәдениеттілік, зиялылық сияқты 
қасиеттерінің  қалыптасуының  басты  көрсеткіші  бала  тілінің  жеткілікті  деңгейде 
дамуына, коммуникативтік құзыреттерінің (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) 
дұрыс қалыптасуына тікелей байланысты болады.  Қазіргі таңда кез келген адамның 
жылдам өзгеріп жатқан өмірде өз орнын дұрыс тауып, бәсекеге қабілетті болуы, өзін 
қоршаған  ортада  басқа  адамдармен,  ұжыммен,  топпен  қарым-қатынас  орнатуы, 
жалпы нәтижеге қол жеткізуде өзіндік пікірін білдіруі үшін аталған коммуникативтік 
құзыреттерінің  маңызы өте жоғары. 
Қорыта  келгенде,  оқушының  полилингвалды  тұлғасын  қалаыптастыру 
коммуникативтік  құзыреттілік  негізінде  ғана  бұл  мақсатқа  қол  жеткізуге  болатыны 
анық.  Себебі,  тек  коммуникативтік  құзыреттілік  нақты  өмір  жағдайында  өзінің 
міндеттерін  шешу  үшін  қазақ  және  басқа  тілдерде  ауызша  және  жазбаша 
коммуникациялардың  түрлі  құралдарын  қолдануға;  коммуникативтік  міндеттерді 
шешуге сәйкес келетін стильдер мен жанрларды таңдауға және қолдануға; әдептілік 
нормаларына сәйкес өзіндік пікірін білдіруге; нәтижелі өзара іс-әрекетті, оның ішінде 
басқа  мәдениет  өкілдерімен,  түрлі  көзқарас  және  әртүрлі  бағыттағы  адамдармен 
сұхбат  жүргізе  отырып,  шиеленіскен  мәселелерді  шешуді  жүзеге  асыруға;  жалпы 
нәтижеге  қол  жеткізу  үшін  түрлі  көзқарастағы  адамдар  тобында  қатынас 
(коммуникация) құруға мүмкіндік береді.  
Әдебиеттер: 
1. Бастауыш мектепте оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту: 
оқу-әдістемелік құрал. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. – 48б. 
2.  Назарбаев  Н.  Ә.  "Қазақстан  -  2050"  Стратегиясы  -  қалыптасқан 
мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты:  Қазақстан  Республикасының  Президенті  - 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауы  //  Егемен  Қазақстан.  – 
2012. – 15 желтоқсан. – №828-831. 
3.  Кyнaнбaeвa  C.C.  Coвpeмeннoe  инoязычнoe  oбpaзoвaниe:  мeтoдoлoгия  и 
тeopии. – Aлмaты, 2005. – 264 с. 
4. Делор Ж. Образование: сокрытое сокровище // Доклад на сессии ЮНЕСКО. 
– Париж: ЮНЕСКО, 1996. – с. 1–102. 
5. Словарь русского языка / Под ред. А.П. Евгеньевой. В 4 т. Т. 2. 2-е издание. – 
М.: Русский язык, 1985. – 348 с.  
6.  Ландшеер  В.  Концепция  минимальной  компетентности  //  Перспективы: 
вопросы образования. – 1988. – №1. – С.27-34.  
7.  Кордуэлл  М.  Психология.  А-Я:  Словарь-справочник  /  Пер.  с  англ.                               
К.С. Ткаченко. – М.: ФАИР –ПРЕСС, 2000. – 448 с.  
8.  Хуторской  А.В.  Ключевые  компетенции:  технология  конструирования  // 
Народное образование. – 2003. – №5. – С. 58-62.  
9. Оразбаева Ф.Ш. Тілдік коммуникация негіздері. – Алматы: Рауан, 1995. – 252 б. 
 
 

 
                
 
 
 
 
БҚМУ Хабаршы №2-2016ж.  
 
18 
Торыбаева Ж.З., Тойбекова Б.А., Нуридинова Г.А. 
Сущность и содержание коммуникативной компетенции в процессе 
формирования полилингвальной личности школьника 
В  условиях  поликультурной  и  полиэтнической  среды  перед  национальной 
школой  стоит  важная  задача  –  обучение  учащихся  наряду  с  родным  (казахским) 
языком, русскому языку как языку межнационального общения и  английскому языку 
как средству приобщения к  мировой культуре. Данная статья посвящена проблеме 
формирования  полилингвальной  личности  школьника  в  системе  общеобязательного 
среднего образования. В статье раскрыты основные направления реализации данной 
задачи,  а  также  сущность  и  содержание  коммуникативной  компетенции 
полилингвальной личности школьника. 
Ключевые  слова:  Школьник,  личность,  полилингвизм,  коммуникативная 
компетенция, сущность, содержание. 
Torybaeva Zh.Z., Toybekova B.A., 
Nuridinova G.A. 
The nature and content of the communicative competence in the process of 
formation of the schoolboy polilingvalnoy 
In  a  multicultural  and  multiethnic  environment  before  national  school  has  an 
important  task  -  training  of  students  along  with  their  native  language  (Kazakh),  Russian 
language as a language of interethnic communication, and English as a means of initiation 
to  the  world  culture.  This  article  deals  with  the  problem  of  forming  polilingvalnoy 
schoolboy  in  system  of  compulsory  secondary  education.  The  article  deals  with  the  main 
directions of this task, as well as the nature and content of the communicative competence 
polilingvalnoy schoolboy. 
Keywords: Student, person, bilingualism, communicative competence, the nature, content. 
 
*** 
УДК 371.3 
Курманалина Ш.Х. – доктор педагогических наук, профессор,   
ЗКГУ им. М.Утемисова 
                    Сахипова Г.К. – магистрант ЗКГУ им.  М.Утемисова 
E-mail: sakhipova_2014@mail.ru
 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: