32
ҚАЗА
ҚСТАННЫ
Ң
ҒЫЛЫМЫ
МЕН
Ө
М
ІР
І •
НАУКА
И
ЖИЗНЬ
КАЗАХСТАНА
•
SCIENCE
AND
LIFE
OF
KA
ZAKHST
AN
Сот органдарының елеулі жаңаруы болды,
оның жартысы үш жылға дейін жұмыс өтілі бар
судьялардан тұрады. Сондықтан съезде арнайы
бағдарламаны әзірлеу ұсынылды.
Жас судьяларды оқытуға және сот дағдыларын
игеруге нақты көмек көрсету ұсынылды.
Бесінші съезд 2009 жылғы 18 қарашада Астана-
да өтті. Осы съезде облыстық соттардың пленар-
лық отырыстарының және әділ қазылар алқасы-
ның жұмыс әдісі қайта қаралды. Сот мониторингісі
енгізілді. Бұл себеп болған,
судьяның кәсіби қасиеттеріне деген сұранысты
көтеру және сот төрелігін жүзеге асыруда заңның
үстемдігін сақтау, жауапкершілігін жоғарылату
мәселелерін шешудің кешенді шаралар кешенін
анықтау қажеттілігі. Соттардың қызметіне ақпарат-
тық технологиялардың соңғы жетістіктері енгізілу.
2013 жылдың 20 қарашасында Астанада ал-
тыншы конгресс өтті. Бұл съезде сот ісін оңайлату
жолымен сот жүйесін жаңғырту мәселелері қа-
ралды. Жаңа кодекстердің жобасы – қылмыстық,
қылмыстық-атқарушылық және әкімшілік құқық
бұзушылықтар. Медиация институтын жетілдіру
шаралары ұсынылды. Соттардың технологиялық
жабдықтарын модернизациялау мәселелері бей-
нематериалдар мен электрондық талап қоюлар
түрінде талқыланды. Ерекше назар сот органдары-
ның кәсібилігін көтеруге бағытталды.
Осылайша, судьялар съезі мемлекеттің судья-
лар қауымдастығының басты форумы деп қоры-
тынды жасауға болады. Сот жүйесін дамыту про-
цесінде келесі өзгерістерді бөлуге болады:
1 Республиканың соттары жалпы және маман-
дандырылған бөлінді. Бұл сот істерін жоғары кәсі-
би деңгейде қарастыруға мүмкіндік береді.
2 Алқабилердің қатысуымен жаңа мекеме-сот
құрылды. Бұл демократия принциптеріне сәйкес
келеді, өйткені ол сот органдарының қызметіне
қатысуға мүмкіндік береді.
3 Сот мониторингісі енгізілді. Ол судьяның кәсі-
би қасиеттеріне деген сұранысты көтеру және сот
төрелігін жүзеге асыруда заңдылықты сақтауға де-
ген жауапкершілігін арттыру мәселелерін шешудің
кешенді шараларын анықтады.
4 Қазіргі уақытта сот талқылауының толық
ашықтығы үшін жағдайлар жасау үшін сот талқы-
лауы аудио және бейне жазу жүйелерімен, ал сот
актілері жаһандық желінің арнайы сайтында жа-
рияланады. Соттарда электронды құжат айналы-
мы енгізілді, электрондық қолтаңбалар және озық
ақпараттық технологиялардың басқа әдістері қол-
данылады.
5 Жаңа Азаматтық іс жүргізу кодексі және
«Жоғары Сот Кеңесі туралы» жаңа заң қабылдан-
ды. «Сот жүйесі мен судьялардың мәртебесі тура-
лы» Конституциялық заңға, Қылмыстық іс жүргізу
кодексіне және Әкімшілік құқық бұзушылық тура-
лы кодекске қажетті өзгерістер енгізілді. Жалпы,
жаңартылған заңнама халықтың сот жүйесіне се-
німін арттыруға мүмкіндік береді.
6 Сот жүйесін және сот ісін оңтайландыру бо-
йынша шаралар қабылданды. 2016 жылдан бас-
тап халықаралық стандарттарға сәйкес келетін үш
деңгейлі сот ісін жүргізу моделі енгізілді. Жаңа үш
деңгейлі сот жүйесі бірінші сатыдан тұрады – бұл
аудан, қалалық сот, апелляциялық сот.
Облыстық соттар мен кассациялық сатылар –
Жоғарғы сот. Бұл сот шешімдерінің тезірек күшіне
енуіне мүмкіндік береді және процесті жасанды
түрде кешіру мүмкіндігін азайтады.
7 Жоғары сапалы сот жүйесін қалыптастыруға
ерекше көңіл бөлінеді. Сот жүйесі жоғары адам-
гершілік қағидалары бар ең лайықты мамандар-
дан тұруы керек. Осыған байланысты Жоғары Сот
Кеңесі түбегейлі реформалар жүргізілді, заң шы-
ғару деңгейінде Жоғарғы Сотқа Әділет институтын
беру мәселесі шешілді.
8 Қазақстан Республикасының Судьялар одағы
судьялардың этикалық қағидалары мен мінез-құ-
лық ережелерінің жаңа кодексін әзірледі (судья-
лардың этикалық кодексі). Кодекс ел Конституция-
сының нормаларына және «Сот жүйесі мен судь-
ялардың мәртебесі туралы» Конституциялық заң-
ға негізделген. Жоба қоғамның судьяның кәсіби
келбетін арттыруға қойылатын талаптарын ескере
отырып жасалды. Кодекстің қабылдануы үкімет-
тің сот саласына халықтың сенімінің негізі ретінде
судьяларды жүргізудің бірыңғай этикалық норма-
ларын белгілеуге бағытталған. Жаңа Судьялардың
VII съезінде жаңа этика кодексі қабылданады.
Бұрынғы Жоғарғы сот төрағасы К.А. Мами, заң
мамандығының маңыздылығына, сотқа құрметпен
қарауға көбірек көңіл бөлу керек деді. «Тәрбиелеу-
дің ең жақсы тәсілі – сотқа құрметпен қарайтын,
судьяның сапалы адал күнделікті кәсіби жұмысы»
[Мами К.А., 2007]
Айта кету керек, судьялардың жоғары құқық-
тық мәдениеті сот органдарындағы заңдылықтың
ең маңызды кепілі.
Достарыңызбен бөлісу: