БӨрінің СҮті ббк 84 (5 каз)-5 Ə 20 Қр мəдениет министрлігінің «Əдебиеттің əлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару»



Pdf көрінісі
бет10/11
Дата15.03.2017
өлшемі0,58 Mb.
#9898
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Торласа да түнек деген,   

Сияқтанып түк етпеген,   

Мейріміңмен басып едім мауқымды.  

Анашым-ай,  білдірмей сол ауқымды,   

Ішке сақтап барлығын,  

Дүниенің тарлығын...  

Шығармай зар дауысыңды,   

Жүрсең-дағы көз ілмей,   

Бəрін-дағы сездірмей,   

Жөніңменен көтеріп кетіпсің-ау тау сынды.  

Тілегі бай  

Тірегім-ай,   

Өзің барда өмірде  

Нағыз қайғы орнамапты көңілге,   

Мұң дегенім мылжың екен ондағы,   

Бұлар бəлкім еркеліктің толғағы,   

Сүлеймендей сүмірейдім ал,  бүгін,   

Жүзігінен ада болған қолдағы.  

*    *    *  

Əкем марқұм өткен жылы жаздың ұзақ кешінде,   

Қасиетті туған ауыл Жетаралдың төсінде.  

Намаз шартын өтеп тастап бесіннің  

Айтқан мына бір əңгіме əлі күнге есімде.  

 

Бір жүз он бес жасқа келген болыпты бір кəриə,   



Көңілі де елден ерек екен дарқан дария.  

Ұсақ- түйек құр өсекке сенбейтін,   

Алатау да ашасынан келмейтін,   

Қайсар екен қайғыға ерік бермейтін,   

Еш пенденің елірткеніне ермейтін.  

Тілегім де тірегім де ел дейтін.  

 

Əне сондай жастайынан сабаз екен салмақты,   



Жақсы- жаман барлығынан көрмегені қалмапты.  

Осы қарттың жалғыз ұлы тоқсан жасқа келіпті,   

Кемпірі де, келіні де көп жасамай өліпті.  

Бірақ,  тағы алты бірдей немересі болыпты,   

Бір тəуірі соларға бақ қоныпты.  

Шөберелер қоршап үлкен атасын,   

Атасының алып алғыс-батасын,   

Төбелессе, жатады екен шағынып  

Дұрысы мен қатесін.  

 

Ғасыр аттап жас жасаған,  сан ғаламат кез келген,   



Кешегінің қызыл қырғын соғысын да көз көрген.  

Күзі келіп жүзі солып,   

Нар тұлғасы өзгерген,   

Бірақ,  əлі бар өзіндік қайраты,   

Жанарында сақталған айбары мен айбаты,   

Болғанменен қолына алған сүйеніші таяғы,   

Кіріп шығып жүруге  

Əлі де тың аяғы,   

Асыл ата бақытының болып мəңгі баяны,  

Соңғы өмірін осылай  

Жатты өткізіп саялы.  

Дегенменен сұңғыла қарт алаңдайтын бұрыннан,   

Өзіменен үзеңгілес жас жасаған ұлынан.  

Ол ойлайтын:   

Жасық мұның сүйегі,   

Жетпісіне келмей-ақ жемірілген иегі,   

Тірлік үшін тіс дегенің тірек қой.  

Қашан болсын ер жігіттің ұжданға  

Бір кесірі тиеді.  

 

Шын азғаны осы шығар ұрпақтың  



Аттамай-ақ алпысты,   

Болып шығад шал түсті.  

Тұзағына ілініп сан сырқаттың,   

Мына түрмен шыдар ма екен  

Тепкісіне өмір дейтін бұрқақтың.  

Күндер өте расында ұлы алжи бастапты:   

Бір күн тіпті бар киімін бірақ шешіп тастапты.  

Мұны көріп жүзден асқан кəриə,   

– Қорлығын- ай мынаның,   


172

173


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Бұған қалай шыдадым, -  

Деп ақырып таяғымен ұлын нұқып жасқапты.  

 

Сонда ұлы жанарынан ағызып қос бұлақты,   



Екпетінен құлапты.  

«Егерде сен тірі болсаң көзімді жас жумас ед,   

Атам-дағы таяғымен ұрмас ед,   

Апам-ау, қайран,  апам» - деп, 

Ұзақ бір күн жылапты.

  

*  *  *  



Жаным анам осы аңызды баян етіп бергенде,   

Көңіліме бір ауыр ой орнап еді жерден де.  

Тіпті, терең сезіндірді бүгін басқа келгенде,   

Анасыздық-панасыздық екендігін көргенде.  

 

Рас,  рас!   



Тоқсанды да толғандырған құдыретті күш бəрі,  

Барлық адам бас иетін,   

Ананың бұл қасиетін,   

Аңсар жүрек құштары.  

Біздің қара шаңырақты қайғы бұлты жапқанда,   

Қайран анам жанталасып тым қысылып жатқанда,   

Əлсін-əлі алып мені есіне,   

Қимай қарап əлде неге тесіле,   

Көз жұмыпты көсіле.  

 

Жан ашырым халы кетіп нашарлаған кезінде,   



– Серігім-ай,  Серігім,–деп қайталапты сөзінде.   

Сонда менің ағаларым,   

Қимай қарап (паналарын),   

«Балаңды онда телефонда шақыртайық» - дегенде,   

Сырқат адам есін жиған едемде.  

– Шақырмаңдар,  жер алыс қой,  жол да жаман деседі,   

Қарашаның қары-дағы қалың жауды кешегі.  

Үлгірмейді,  үлгірмейді,   

Болмасын жол кеселі.  

Көрініп тұр өзіме де өмірімнің есебі,   

Көнеді ғой бəріне де құдай басқа салғасын,   

Қорқып кетіп қапияда оқыс болып қалмасын.  

Жыламасын!   

Мен разы болсын десе  

Жасымасын,  сынбасын. . . »   

Осыны айтып жатқанында сырқат тіптен меңдепті,   

Сырыл басып кеудесін,   

Жеткізе алмай өсиеттің өзгесін,   

Басқа сөзге тілі қайтып келмепті.  

* * *  


Қош бол, ана!   

Қош бол, ана!   

Өткен күндер екен рас тартымды.  

Өліміңмен өзгешелеп кеттің бүгін нарқыңды.  

Берекеге шақыратын,   

Ақыл айтып отыратын,   

Үңірейген орныңмен-ақ сезіндірдің парқыңды.  

Жылап-жылап ұлың қайтты,   

Жиыстырып артыңды.  

Жетаралдан таңсəріде жолға шыққан кезімде,   

Сандалдым бір сезімде,   

Сен шығарып салатұғын,   

Қимай жылап қалатұғын,   

Иен тұрды үйдің жол жақ бұрышы,   

Дəл осы сəт сарқылды бар төзім де,   

Сенбей бұған өзім де.  

Қимай қарап бара жаттым,   

Жас моншағы көзімде.  

 

Қайран анам,  Қайран анам,   



Бұл тірлікте өзің барда,   

Таңдарыма табынғанда,   

Мен ауылды сағынғанда,   

Жүрегіңді ап қолыңа,   

Қарап менің жолыма.  

Көзің жетпей жүргіншінің барлығына тесіле,   



174

175


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Тұрғандай боп  

Алдыменен сен түсуші ең есіме.  

 

Дəл қазіргім мүлде басқа кешеден,   



У қайғыны ұрттағандай кеседен,   

Қимастықпен қарай берем,   

Бір өзіңе балай берем,   

Ақ жаулықты ана көрсем көшеден.  

Ал ауылды есіме алсам мен бүгін,  

Барлық мұңым басқа шығып қағынып,   

Арманымнан ауытқимын жаңылып,   

Бір өзіңді сағынып,   

Тағы сенің елесіңнен есім кетед,  қормалым,   

Көз алдыма келіп қабыр-қорғаның.  

 

Анашым- ай, анашым-ай,   



Көндім ақыр құдыреттің ісіне,   

Тірлікке де ой жүгірттім түсіне,   

Ашып көңіл қарығымды,   

Басып көңіл зарығымды,   

Тым құрыса, жиі-жиі кіріп жүрші түсіме,   

Тым құрыса, жиі-жиі кіріп жүрші түсіме.  

 

СОҢҒЫ ҰРПАҚ  

(Дастан)   

Баяғыда бір патшаның жалғыз ұлы болыпты.  

Күні туып маңдайынан,   

Құрбысының қандайынан,   

Кесек келіп үлесі,   

Сəтті боп сан күресі,   

Иығына бақыт құсы қоныпты.  

Мерейі де үстем екен менменсіген талайдан,   

Ақылменен жолға сапты асқандарды алайған,   

Хан жарлығын асыратын,   

Қараларды басынатын,   

Берекені қашыратын,   

Зұлымдығы сап түзейтін сан ойдан,   

Нысабы жоқ,  ниеттері қарайған,   

Азғындарды түгелімен тазалапты сарайдан.  

 

Көңіліне ұялатып даласының кеңдігін,  



Даналардың басын қосып,   

Алалардың алдын тосып,   

Əр кез терең ойланыпты пенделердің теңдігін.  

Берекені сақтаған ел сақтайды деп елдігін.  

Жиып алып бар алапты,   

Келістіріп жазалапты,   

Келекелеп кемсітсе егер кімді кім.  

 

Ақыл-айла күшіменен,   



Тең келетін солдатты,   

Басшы етіп  

Басқалардан елін жаудан қорғапты.  

Бабаларға сыйынбасақ,   

Басқа істе қиындасад  

Деген жарлық шығарып,   

Айлар сайын шыңдалып,   

Тіпті,  өткен  ұлыларға ескерткіш те орнатты.  

Іс қылған соң күйініп,   

Ерлігіне ел сүйініп,   

Тың қадамды халық болып қолдапты,   

Айтқанына əкесі де əсте қарсы болмапты.  

 

Бір жылы жаз  



Жер таласы соғыста,   

Көп төселген төбелеске тым ұста,   

Талай- талай шаңды көрген,   

Судай аққан қанды көрген,   

Майдандарда ажал төнген,   

Сан дұшпаны қолында өлген  

Қарт батырлар шың салыпты қылышқа.  

Бұл ұрысқа бастабында қатыспады тас түлек.  



176

177


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Ешқашан да ойламады жаудың күші асты деп,   

Бұған себеп болды өзінің анасы,   

Аттанғалы жатқан шақта баласы,   

Айналайын, түлегім,   

Қобалжып тұр жүрегім.  

Қатыспай-ақ қал бұл жолы.  

Орында,  бір тілегімді!   

Атқа мінген адуынды ағаларың аз емес,   

Саған əлі жолбарыстай жолығады сан егес,   

Жаудың күші солардан да аспайды, –  

Деп зарлана бастайды.  

Есті бала ежелден-ақ ана сөзін бұрған ба?    

Ал, қай ана бал бөбегін қияр дейсің құрбанға.  

Өмір- өзі жауап беріп жатады əр кез бұл заңға.  

 

Өмір-өлім ортасында найза-қылыш тоғысқан,   



Ханға күнде жиі-жиі хабар келді соғыстан.  

Жау құлатып екі алыпты,   

Жеңуге сəл бет алыпты.  

Өктем екен қимылдары,   

Тым өзгеше пиғылдары,  

Десе-дағы бұл хабарды балаға ана айтпады.  

Өліспесе беріспейтін,   

Елге тірі келіспейтін  

Сарбаздар да əлі артқа қайтпады.  

 

Ақырында қарсы жақтың күші шындап асыпты,   



Елірген жау ентелеп кеп елдің шетін басыпты.  

Бұрын- соңды көрілмеген,   

Тентектікпен тебіндеген,   

Мына жайдан хан да қатты сасыпты.  

Осы кезде көп ойланып ұлын алып есіне,   

Ұзақ қарап туған жердің тұман тұнған кешіне,   

Ханымына бұйрықпенен тіл қатыпты тесіле.  

– Ал, ұлыңа өзің барып айт шындықты жасырмай,   

Ат тұяғы келді міне іргеге де тасырлай.  

Мынау жайын бұқараның берекесін қашырмай,   

Əлі келсе жауын бассын,   

Енді ыстығын асырмай.  

Қорғанбасақ, қорқынышты қауіп шындап төнеді,   

Дей көрмегей бұл қорлыққа енді ұлың көнеді.  

Сəл кешіксең қапияда,   

Қолды болып жат ұяға,   

Өкініште өледі! ..  

 

Қолдай гөр деп аруағы арыда өткен бабасының,   



Ақыры ана амалсыздан келді алдына баласының.  

Жасырмастан айтты шынын қан бояған даласының,   

– Айналайын, қарашығым,   

Қателесті жан ашырың,   

Кешір, ұлым,  кешір мені,   

Қор болды елдің есілдері.  

Жаудың сонша есіргені,   

Сансыз бастың кесілгені...  

Кегі кетіп дұшпанына,   

Əкең-дағы аһ ұрады.  

Қылышыңды ұста мына,   

Қанды майдан шақырады.  

Ақ батасын анасының алып ұлы аттанды,   

Бұл кезде жау ел шетіне ойран салып жатқан-ды.  

Ақыл- айла тең келген соң,   

Оны күші меңгерген соң,   

Жау жеңілді,   

Туған елі батыр ұлмен мақтанды.

  

* * *


Бұл оқиға айтқанымда менің сəби бауырыма ой салды.  

Аға,  егер батыр бала алмай баста анасының тілегін,   

Деп ойланып жұмыр басқа қашандағы бір өлім.  

Өзім барып түремін деп жаудың қара түнегін,   

Жүріп кетсе қайтер еді,  

Сыбанып сом білегін.  

Шіркін онда елі-дағы күйзелуді көрмес ед,   

Сансыздаған сарбаздар да басы кетіп өлмес ед.  

Жалғыз өзі əуел баста жеңіп тастап барлығын,   

Қайтер еді-деп інім,   

Жайды жүрек жарлығын.  


178

179


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

 Жоқ,  құлыным,  қателестің,   

Кесіміңді қате кестің,   

Анасының ақ батасын алмаған,   

Үлкен істе үлкенге сөз салмаған.  

Ұрпақ əр кез оңбаған.  

Ал, мен айтсам,   

Əуелде-ақ ана тілін алмаса,   

Жау жағадан алғанда,  бөрі етектен жармасса,   

Бəрі-дағы болар еді қан жоса.  

Онда нағыз көргелекті көрер ед,   

Атасы да, анасы да өлер ед,   

Хан тағы да құлар ед,   

Бəрі-дағы сөнер ед,   

Бəрі-дағы құрыр ед,   

Себебі, сол – ана деген құдырет.  

*** 

Ұрыс бітті.  



Ер жүрегі- ел тілегі екендігі шешілді.  

Еркелетті ел батыр туған есілді.  

Азамат деп аянбайтын,   

Батырлығын баяндайтын.  

Əңгімелер əр тарапқа тарап жатты не түрлі.  

 

Болғанымен кей адамның елден ерек бағы бар,   



Кезі-дағы келеді екен тағдырына табынар.  

Я, я,  шын батырдың асқан бағын көз көрді,   

Бірақ, ұлы соғыстан соң бұрынғыдан өзгерді.  

 

Бұған себеп - хан орданың сыртында  



Сұлулық бар ұрқында,   

Сымбатты мен сылқымға,   

Гүлдей толған бауыры  

Жəне де бір текті атаның тұрады екен ауылы.  

Манағы жау əуелден- ақ ел шетіне кіргенде,   

Тарпа бас сап бірдемде,   

Алдыменен соларды шайқалтыпты дауылы.  

Қоршап алып жан-жақты,   

Кез-келгенін жалмапты.  

Ақырында бірде-бір тірі пенде қалмапты.  

 Тараған ба бұл тірліктің мағынасыз масылы,   

Жұмбақ болып жатады жасығы мен асылы.  

Тек сол үшін өлуге,   

Бойда барды беруге,   

Əр таң сайын көруге,   

Ынтықтырар асығы,  

Тұрады екен сол ауылда  

Жас батырдың ғашығы.  

 

Өкінішсіз өмір əр кез болған ба?    



Зор шығады зордан да.  

Қор шығады қордан да ;   

Жеттім деме арманға.  

***


Соғыстан соң атақ-даңқы артқанына ұлының  

Хан əкесі мастанып,   

Құс жастығын жастанып:   

Жасып жүрсің деді неге жасқанып,   

Бар бақытың тұрғанда енді басталып,   

Айналайын,  қуанышым,  құлыным,   

Құдыреттім,  бой тұмарым,  тұнығым.  

Тал бесікте жатқаныңда,   

Бар шыныммен ақтарыла:   

«Бір өзіңе тапсырамын,  құдайым,   

Тек осының амандығын сұрайым,   

Жалғызым ғой» - дегенінде жан анаң,   

Қатты зекіп ұрсып тұрып мен оған,   

«Нағыз қыран қыста басып жұмыртқа,   

Бір балапан ұшырарын ұмытпа».  

Ал,  ендеше менің тұңғыш түлегім  

Ешкім-дағы селт еткізбес жүрегін,   

Жауына есе бермейтұғын,   

Олжасыз боп келмейтұғын,   


180

181


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Орындалды ол тілегім.  

«Жалғыз»  деген сөзді екінші естіртпе,   

Ерегесте мыңға төтеп беретінін білемін, –  

Деген едім,– тірегім.  

Міне бүгін естіді елің қанатыңның суылын,   

Мына қара шаңырағың – қасиетті тұғырың.  

Мейлі қайда сілтесең де жетіп жатыр құрығың,   

Қара көзді,  ақ тамақты арулардың бұрымын,   

Сипайтұғын кезің келді,  құлыным!   

 

Кешір, əке, кешір, əке,   



Сан соғыста болсам-дағы салымды.  

Сан айтсам да түсінбепсің халымды.  

Арғымағым келгенімен арынды.  

Жауым менен болып шықты қарымды.  

Кетті өшіріп кеудемдегі жалынды.  

Қорғасам да елім мен жерімді,   

Қорғай алмай қалмадым ба жарымды,   

Сондықтан да еркеңді енді есептеме алымды.  

Кешір, əке,  кешір, əке,   

Тым құрыса қорғайын пəк арымды,   

Жігерленіп жиып бойда барымды.  

 

Ғашығыммен сөз байласқан кезімде,   



Бар бақытым деген едім өзіңде.  

Сертте тұрып кенелмесек сенімге,   

Қасиет те қалмас сырлы сезімде.  

Шындық шыңы болмаса егер сөзімде,   

Бұдан ары былығармын өзім де...  

Ерік бердім төзімге.  

Кешір, əке!   

Кешір, əке!   

Үздірдім ғой гүлімді.  

Ауырлатпа жүгімді.  

Жазғырмағын ұлыңды,   

Алмады деп тілімді.  

Ертеңгінің сабағы,  

Сəтсіздіктер бүгінгі.  

Кешір, əке,   

Жұмысым бар кетейін...  

Өзіңнен де жалғыз едім,   

«Жалғыз»  болып өтейін. 

 

***


Ұлы кетті,   

Сол орында хан қиялға бойлады.  

Көзі жетті,   

Мақсатына жетпесіне ойдағы.  

«Нағыз қыран бір балапан ұшырады»  дегенмен,   

Ал, қыранның қыраны,   

Өзіменен құриды  

Екен ғой деп ойлады.  

 

 

   ЖЕР ҮНІ  



(Поэма)   

 

Ау, ұрпақтарым!   



Араны кеткен,   

Алмаңдар енді даланы беттен.  

Азырақ кеңес айтайын саған,   

Жаныма батқан жаралы кекпен.  

 

Төсіме соғып сайғақты қорған,   



Бабаларың да қайратты болған.  

Ал бүгін бəрің барасың азып,   

Аталар жүрген айбатты жолдан.  

 

Көрмейді келгім дария-көлдер,   



Сендерді бір күн ұрттап аққанын.  

Ашулы анау момақан белдер,   

О,  менің əлсіз құртшабақтарым.  

 

Қасірет жырын жаза бастайсың,   



Ақылдан неге аза бастайсың.  

182

183


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Сəбилік шағың өтсе болғаны,   

Өз көріңді өзің қаза бастайсың.  

 

Жүрді дəйім басыңда пəле,   



Шын миың болса ойланшы қане.  

Тірлік бар жердің барындағы,   

Өзіңдей жан бар, ұрпақ бар жəне.  

 

Ұғынсаң шындап кеңесті менен,   



Көрсетейін бір елесті ерен.  

Елемей жəйін жүргеніңменен,   

Қалмады қарғыс сен естімеген.  

Жүрегімді езді зар мұңы қатты,   

Жасы мен қаны сорғалап ақты...  

Тоғайда бір күн байтеректі бір,   

Жас жігіт кескілеп жатты.  

Бар бұтақтарын балталап жарды,   

Жұмысы бітті арбаға салды.  

Əкесін көрге əкеткен жандай,   

Балапан талдар зарланып қалды.  

 

Бұл сенің кеше қорғаның еді,   



Орда боп тұрған орманың еді.  

Панаңды бұзған парасатың ба?    

Бүлдіріп бүгін қорладың енді.  

 

Ұлғайта берсең жүрек жарасын,   



Қасырет күнге сен де қаласың.  

Бөрене басып өліпті кейін,   

Əлгі жігіттің жалғыз баласын.  

 

Нажағай,  дауыл қайғырғаным жай,   



Аңсағаныңды сай қылғаным-ай.  

Мені де кескің келе ме қалай,   

Орманда өскен маймылдарым- ай!   

 

Күніне талай істейсің сұмдық,   



Бəрін де көріп тек іштей тындық.  

Құмырысқаның да тасты басқаны,   

Тəңірге аян екені шындық.  

 

 Ақша бұлт шөккен асқарларында,   



Бұлбұлдар сайрап жас талдарында.  

Сақара сазы гүлдерді тербеп,   

Бақалар шоршып бастауларында.  

 

Жазира жайлау жайнап бір жатты,   



Түс көріп едім өзім де тəтті.  

Ылағын ерткен еліктер тобын,   

Бір аңшы келіп мылтықпен атты  

 

Қасірет жанға жəне де батты,   



Дауысынан сол бір селт етсем қатты,   

Көптеген тірлік қойныма кіріп,  

Көк орай белдер көл болып қапты.  

“Жер сілкінді” деп ел көрді қауіп,   

Алдымен сезген аң кеткен ауып.  

Көк тоғай деген көкірегімнен,   

Сол көлді барып көріңдер тауып.  

 

Басыңа қайғы бұлқынған демім,   



Ертеңгі көрің жыртылған жерім.  

Ұрпақтарым-ай өздерің үшін,   

Оятпаңдаршы ұйқымнан менің.  

 

 Кеудемді қанмен кестелегенің,   



Тірлікте басқа дес бермегенің.  

Соңғы рет айтам қылмысың асты,   

Есіңе түссін ескермегенің.  

 

Ақылмен ойды аластасаңдар,   



“Мен ғана” деп адаспасаңдар.  

Ұлы табиғат жаралған жаннан,   

Бəріңе жетет, таласпасаңдар.  

Тірлікті құртпа бір өзің үшін,   

Жер ана білер тағдырдың күшін.  


184

185


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

Өзің жасаған заттан басқаның,   

Бəрінде сендей жан барын түсін.  

 

Ұранда нең бар дауысың жалған,   



Төсімде жүрген бір күнің арман.  

“Адамға табын, жер, енді “ деп те,   

Ұлдарым ба-ау айғайын салған.  

Кірсең де,  шықсаң есігің менмін,   

Ертеңге қалар есімің менмін.  

Бір емес ек дүниеде де,   

Бөленер мəңгі бесігің менмін.  

Бəсеке тірлік жарыста жалған,   

Тарихыңды біл алыста қалған.  

Кеудемнен менің табасың ертең,   

Əкеңнің басын ғарышқа барған.  

Менен шын алыс кете алар болсаң,   

Тілегеніңе жете алар болсаң,   

Тазарып тəнім,  түзелер əнім,   

Көз көрмес жерге көше алар болсаң.  

 

Алайда ол ой пенделіктерің,   



Жетерсің қайта сенделіп тегін.  

Əлемде жалғыз əлекке шыдар,   

Басқаның бəрін мен көріппедің.  

 

Арманда ұзап арманның соңын,   



Атаң да қуған жалғанның жолын.  

Біл, бірақ, менен алыстағанда,   

Қауырсындай да салмағың жоғын.  

 

Өзенім,  тауым, жасыл орманым,   



Аяла, білсең, асыл қормалың.  

Бұзсаңдар бірге бастарың кетер,   

Кеудемде соққан ғасыр қорғанын.  

 

Адамдар аракерісің қанша,   



Жүректе жатқан берішің қанша.  

Ол-дағы аз күн ермектерің ғой,   

Мен үшін болған болысың қанша.  

 

Ойласаң əлі кем екендігін,   



Өзіңнің уақыт жемі екендігін.  

Біліңдер адам мен ашулансам,   

Бəрі де нөлге тең екендігін.  

 

Айтайын тірлік негізін айғағын,   



Ойлайсыңдар ма өмір жайларын.  

Балықтар кегін басу үшін де,  

Халықтар легін теңіз шайғанын.  

 

Арқама сызған сызықтарың-ай,   



Қайдағыны ойлар бұзықтарым-ай.  

Сыртымды бөліп алғандарыңмен,   

Ішім бір-ғой,  қызықтарың-ай.  

Қылығың қырсық, келемін көніп,   

Қалғандай, бірақ, қауіп та төніп.  

Бес балаң болып бетіңді бір күн,   

Қайтер ең сызып, отырса бөліп.  

 

Атағың,  ақшаң,  алтының,  кенің,   



Көзіңе тоймас құйылар сенің.  

Таласу менен төгілген терің,   

Қоздырып отыр табиғат кегін.  

 

Төсімде тау көп бар талай нар құз,   



Ерісе бір су болғанмен қар-мұз.  

Сан ұлт боп өзің бөлінгеніңмен,   

Санамда менің адамсың жалғыз.  

Күн жалғыз шырақ,  мен жалғыз тұрақ,   

Қалғанын іздер пенделік шуақ.  

Ағаш та,  аң да,  жəндік те, шөп те...  

Бəрің де бір жан соны біл, бірақ.  


186

187


СЕРІК ӘБІЛ

БӨРІНІҢ СҮТІ               

 Өзіңше ойың ел екендігін,   

Ертең бар болса берекең бүгін.  

Мемлекетің де,  мекенің-дағы,   

Есіңде болсын мен екендігім  

ҚАЗАҚ ЫРЫМ ЕТЕДІ ...  

(Поэма) 

  

Қазақ ырым етеді,   

Ырымы қырын кетеді.  

Осылай деу дұрыс па халқымызға,   

Тарих шындық жатқанда артымызда.  

Мұрындықтап бабаның мұра сөзін,   

Нахақ таққым келмейді нарқымызға.  

 

Философ ел,  философ халық бабам,   



Назар салып бəрін де парықтаған.  

Қасиетін сезген соң қара таудың,   

Құшағында жүруден жалықпаған.  

 

Ырымдады табынды даласына,   



Дарқандығын бағыштап бабасына.  

Кəриялар жатады бата беріп,   

Таудай бол деп талпынған баласына.  

 

Қызығуға болат деп жиіркенуге,   



Өр толқынды өмірдің желкенінде.  

Тұтас тірлік тырбыңын тұжырымдап,   

Бүгінгі істен сезінді ертеңінде.  

 

Намыс үшін шыдайды ерегеске,   



Себебі сол терезе тең емес те.  

Білгір бабам ұрпаққа баяғыда-ақ,   

«Судың да сұрауы бар»  деді емес пе.  

 

Қазақта кем тау асып,  тас баспаған,   



Қазақта кем жауынан «Қаш-қаштаған».  

Қонақ үшін жайылған дастархан бар,   

Халық та кем қазақпен астаспаған.  

 

Бақыт дейтін балалы үй базарымен,   



Бар өмірге қарайтын назарымен.  

Ырым деген ырысы қазағымның,   

Рахаты да тоғысқан азабымен.  

 

Бұл тірліктен жүрегім суынбайды,   



Маған тек бекер өткен күнім қайғы.  

Қасиетін сезген соң қарт бабаның,   

Дара басым бəрін де ырымдайды.  

 

Бірер мысал алайын бір басымнан,   



«Тұниды,–деген елім,–су басынан».  

Қазақ деген қалжыңның қазынасы,   

Батырлығы байқалған тұлғасынан.  

 

Сəби күнім жалаң бас,  жалаң аяқ.  



Тақымымда талдан ат,  қолда таяқ  

Жүргенмін,  бір сауысқан ат ағашқа  

Қонып алып шықылықтады үйге таяп.  

 

Дереу келіп жеткіздім шешемізге,   



Қайта шығып қарадық екеуіміз де.  

«Үркітпе,  келеді екен үйге қонақ»   

Деп оны ырымдады шешеміз де.  

 

Қонақ келді сол күні расында,   



Бала күнім шаттанбай тұарсың ба.  

Сəби санам сол шақта секем алды,   

Қасиет бар деп баба мұрасында.  

 

Тірлік шамын тамызған əр үй кеші,   



Ырымда бар елімнің тəжірибесі.  

Мұнар күннің мықтысы не көрмеді,   

Бəрін-дағы білгізген тарих осы.  

 


189

188



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет