Бухгалтерлік есеп

218
 Дт                       Кт                 Сома                           Ескерту
3350        —       3220       =       4500                   2 типті операция
П (-)                    П (+) 
4) цех бастығы Р. Абдуллаевтың 2005 жылы қыркүйек айындағы 
еңбекақысынан 2005 жылы қыркүйек айындағы № 2 төлем ведомо-
сына  сәйкес,  заттай  берілген  тауарлар  үшін  18000  теңге  сомада 
ұсталым  жасалды.  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік  жазу  төмендегіше 
болады:
 Дт                       Кт                 Сома                           Ескерту
3350        —       3390        =     18000                  2 типті операция
П (-)                   П (+)
Енді міндеттемелердің кему (орындалу) жағдайларын қараймыз. 
 

219
Қысқа мерзімді міндеттемелердің кемуі (орындалуы)
Аталған  жағдайларда  олар  дебет  бойынша  өтеді.  Бұл  жерде 
біз  кәсіпорынның  тауар-материалдық  қорларының  құны  қандай 
элементтерден  пайда  болады  немесе  есептелетін  міндеттемелер 
қандай көздерден ұсталатынына назар аударуымыз керек.
а) Қарыздарды төлеу (жабу). Бұл операциялар № 3010, 3020 «Қыс-
қа  мерзімді  қарыздар»  шоттарының  дебеті  бойынша  бейнеленеді. 
Несиелердің жабылуы (төленуі) болатындықтан, шаруашылық опе-
рация № 1010, 1040 шоттардың кредитінен № 3010, 3020 шоттардың 
дебетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу төмендегіше болады:  
        Дт                             Кт                               Құжаттар
 3010, 3020                 1010, 1040      Келісімдер, несиелерді есептеу
                                            бойынша есептер, төлем тапсырмалары  
  
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  баланстың  активі  мен 
пассиві кемитін 4 типті «Пассивті-активті» операция орын алады. 
Бір жағынан кәсіпорынның ақша қаражаттары, екінші жағынан бір 
мезгілде  сол  сомада  несие  берушілерге  кредиторлық  қарыздары 
кемиді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал  келтіреміз:  кәсіпорын  2005  жылы  наурыз  айының  29 
жұлдызындағы  № 857 төлем тапсырмасы мен банктің келісім шартына 
сәйкес, 500000 теңге сомада банктің қысқа мерзімді несиесін жапты 
(төледі). Бұл жағдайда бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 
  Дт                       Кт                    Сома                     Ескерту
 3010        —       1040        =       500000          4 типті операция 
 П (-)                   А (-)
    ә)  Салықтар  мен  басқа  бюджетке  міндетті  төлемдерді  төлеу   
(жабу).  Бұл  операциялар  №  3110—3190  «Салықтар  бойынша  мін-
деттемелер»  шоттарының  дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Салықтар 
мен басқа бюджетке міндетті төлемдер жабылатындықтан (төлене-
тіндіктен),  шаруашылық  операция  №  1010—1040  шоттардың  кре-
дитінен  жоғарыдағы  шоттардың  дебетіне  жасалады.  Бухгалтерлік 
жазу төмендегіше болады: 

220
           Дт                                Кт                            Құжаттар
 3110, 3130—3190            1010—1040    МСИ-ның декларациялары,  
                                              шот-фактуралар, төлем тапсырмалары
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  баланстың  активі  мен 
пассиві кемитін 4 типті «Пассивті-активті» операция орын алады. 
Бір жағынан кәсіпорынның ақша қаражаттары, екінші жағынан бір 
мезгілде  сол  сомада  салықтар  бойынша  кредиторлық  қарыздары 
кемиді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысалдар келтіреміз: 1) кәсіпорында  2005 жылдың 1-тоқсанында 
сол жылы наурыз айының 31 жұлдызындағы декларациясы мен шот-
фактураларға сәйкес, өткізілген өнім мен тауарлар үшін 280000 теңге 
сомада ҚҚС төленді. Бұл жағдайда бухгалтерлік жазу төмендегіше 
болады:
 
  Дт                        Кт                      Сома                     Ескерту
3130         —        1040         =        280000           4 типті операция
П (-)                     А (-)
2)  2005  жылдың  1  тоқсанында  сол  жылы  наурыз  айының  31 
жұлдызындағы  декларациясы  мен  есептерге  сәйкес,  жеке  табыс 
салығы 18500 теңге сомада төленді. Бұл жағдайда бухгалтерлік жазу 
төмендегіше болады: 
  Дт                        Кт                       Сома                     Ескерту
3120        —         1010         =          18500             4 типті операция
П (-)                     А (-)
б)  Еншілес  (қауымдастырылған)  ұйымдарға  кредиторлық  қа-
рыздарды  жабу  (төлеу).  Бұл  операциялар  №  3320—3340  «Еншілес 
(қауымдастырылған)  ұйымдарға  қысқа  мерзімді  кредиторлық 
берешек» шоттарының дебеті бойынша бейнеленеді. Еншілес (қауым-
дастырылған) ұйымдарға кредиторлық қарыздар жабылатындықтан, 
шаруашылық  операция  №  1010—1040  шоттардың  кредитінен  де-
бетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу төмендегіше болады:  

221
         Дт                              Кт                           Құжаттар
  3320—3340               1010, 1040      МСИ-ның декларацияларын
                                                         есептеу бойынша есептер, шот- 
                                                     фактуралар, төлем тапсырмалары, 
                                                                       квитанциялар 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  баланстың  активі  мен 
пассиві кемитін 4 типті «Пассивті-активті» операция орын алады. 
Бір  жағынан  кәсіпорынның  ақша  қаражаттары,  екінші  жағынан 
бір  мезгілде  сол  сомада  еншілес  ұйымдар  бойынша  кредиторлық 
қарыздары кемиді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал  келтіреміз:  кәсіпорын  2005  жылы  маусым  айының  30 
жұлдызындағы  № 174 төлем тапсырмасына сәйкес, 2200000 теңге 
сомада еншілес ұйымдарға қарызын жапты (төледі). Бұл жағдайда 
бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 
  Дт                     Кт                 Сома                            Ескерту
3320        —      1040       =    2200000                4 типті операция 
П (-)                  А (-)
в)  Алынған  аванстарды  жабу.  Олар  бойынша  есептер  №  3510 
«Алынған  қысқа  мерзімді  аванстар»  пассивті  шоттарының  дебеті 
бойынша  бейнеленеді.  Бұрын  алынған  аванстардың  жабылуы  (тө-
ленуі) болғандықтан, шаруашылық операция № 1010, 1040 шоттардың 
кредитінен № 3510 шоттың дебетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу 
төмендегіше болады:  
  Дт                             Кт                                     Құжаттар
3510                      1010, 1040          Келісімдер, салыстыру актілері, 
                                                                   төлем тапсырмалары  
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  баланстың  активі  мен 
пассиві кемитін 4 типті «Пассивті-активті» операция орын алады. 
Бір  жағынан  кәсіпорынның  ақша  қаражаттары,  екінші  жағынан 
бір  мезгілде  сол  сомада  алынған  аванстар  бойынша  кредиторлық 
қарыздары кемиді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.

222
Мысал  келтіреміз:  кәсіпорын  2005  жылы  ақпан  айының  29 
жұлдызындағы  №  439  төлем  тапсырмасы  мен  келісім  шартына 
сәйкес, 1700000 теңге сомада тауар-материалдық қорларды жеткізіп 
беру үшін бұрын алынған қысқа мерзімді авансты жапты (төледі). 
Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:  
 Дт                      Кт                       Сома                     Ескерту
3510         —      1040         =        1700000           4 типті операция 
П (-)                   А (-)
г)  Жеткізіп  берушілерге  кредиторлық  қарыздарды  жабу  (тө-
леу).  Бұл  операциялар  №  3310  «Жеткізушілерге  қысқа  мерзімді 
берешек» пассивті шотының дебеті бойынша бейнеленеді. Жеткізіп 
берушілерге кредиторлық қарыздарды жабу (төлеу) болғандықтан, 
шаруашылық операция № 3310 шоттың дебетіне № 1010, 1040, 1210—
1240, 1610, 3010-3020 шоттардың кредитінен жасалады. Бухгалтерлік 
жазу төмендегіше болады:  
  Дт                            Кт                                  Құжаттар
                           1210—1240           Келісімдер, шот-фактуралар, 
 3310                   1610               жүкқұжаттар, төлем тапсырмалары,
                           1010, 1040                          квитанциялар
                           3010—3020 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  активті 
және  пассивті  шоттар  орналасқан.  Активті  шоттар  (№  1040,  1210, 
1610)  орналасқан  кезде  баланстың  активі  мен  пассиві  кемитін 
4  типті  «Пассивті-активті»  операция  орын  алады.  Бір  жағынан 
кәсіпорынның  материалдық  ресурстары  мен  ақша  қаражаттары, 
екінші  жағынан  бір  мезгілде  сол  сомаға  оның  жеткізіп  берушіге 
кредиторлық қарыздары кемиді. 
Пассивті шот (№ 3010) орналасқан кезде баланстың пассивінде тек 
қана өзгерістер болатын 2 типті «Пассивті-пассивті» операция орын 
алады. Бір жағынан кәсіпорынның жеткізіп берушіге кредиторлық 
қарыздардың  көлемі  кемиді,  ал  екінші  жағынан  бір  мезгілде  сол 
сомаға оның несиелер бойынша кредиторлық қарыздары көбейеді. 
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысалдар  келтіреміз:  1)  кәсіпорын  2005  жылы  тамыз  айының 
16  жұлдызындағы  №  951  төлем  тапсырмасына  сәйкес,  2600000 
теңге сомаға құрылыс материалдары үшін үшін жеткізіп берушінің
 

223
шоттарын төледі. Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше 
болады:  
    Дт                         Кт                       Сома                Ескерту
  3310         —         1040          =      2600000      4 типті операция
  П (-)                      А (-)
2) кәсіпорын алынған құрылыс материалдары үшін 2005 жылы 
мамыр айының 17 жұлдызындағы № 2 салыстыру актісі мен шот-
фактураға сәйкес 1500000 теңге сомаға айырбастау (бартер) жасады. 
Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:  
   Дт                          Кт                       Сома                 Ескерту
  3310         —          1210           =     1500000       4 типті операция
  П (-)                       А (-)
3)  кәсіпорын  бұрын  алынған  қысқа  мерзімді  аванстар  есебінен 
2005  жылы  шілде  айының  23  жұлдызындағы  №  11  салыстыру 
актісіне сәйкес, 170000 теңге сомада мақтаны суаруға пайдаланған 
су  үшін  есеп  айырысты.  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік  проводка 
төмендегіше болады:  
 
   Дт                          Кт                        Сома                 Ескерту
  3310         —         1610           =         170000        4 типті операция
  П (-)                      А (-)
4) кәсіпорын банкіден алынған қысқа мерзімді қарыздар есебінен 
2005  жылы  қазан  айының  23  жұлдызындағы  банктің  келісімі  мен 
№  18  төлем  тапсырмасына  сәйкес,  3700000  теңге  сомада  жеткізіп 
берушіден алынған табақ металл үшін есеп айырысты. Бұл жағдайда 
бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:  
   Дт                          Кт                         Сома                 Ескерту
  3310          —         3010          =         3700000      2 типті операция
  П (-)                       П (+)
д) Басқа кредиторлық қарыздарды жабу (төлеу). Бұл операциялар  
33 «Қысқа мерзімді кредиторлық берешек» бөлімшесі шоттарының 

224
дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Басқа  кредиторлық  қарыздар  жабы-
латындықтан,  шаруашылық  операция  №  1010,  1040,  1250,  3120 
шоттардың  кредитінен  төмендегі  шоттардың    дебетіне  жасалады. 
Бухгалтерлік жазу төмендегіше болады:  
 
         Дт                               Кт                          Құжаттар
  3350, 3380,                  1040, 1250       Еңбекақы, сыйақылар мен 
  3220, 3390                   1010, 3120      МСИ-ның декларацияларын 
                                                               есептеу бойынша есептер,  
                                                                       төлем құжаттары 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  активті 
және  пассивті  шоттар  орналасқан.  Активті  шоттар  (№  1010,  1040) 
орналасқан  кезде  баланстың  активі  мен  пассиві  кемитін  4  типті 
«Пассивті-активті» операция орын алады. Бір жағынан кәсіпорынның 
дебиторлық қарыздары мен ақша қаражаттары, екінші жағынан бір 
мезгілде сол сомаға оның кредиторлық қарыздары кемиді. 
Пассивті  шот  (№  3120)  орналасқан  кезде  баланстың  пассивінде 
тек қана өзгерістер болатын 2 типті «Пассивті-пассивті» операция 
орын  алады.  Бір  жағынан  кәсіпорын  кредиторлық  қарыздарының 
көлемі  кемиді,  ал  екінші  жағынан  бір  мезгілде  сол  сомаға  оның 
салықтар  бойынша  кредиторлық  қарыздары  көбейеді.  Бұл  жағдай 
жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысалдар келтіреміз: 1) қыркүйек айында шойын құю цехының 
жұмысшылары  мен  қызметтегі  персоналға  2005  жылы  қыркүйек 
айындағы есептеу-төлеу ведомосына сәйкес, 1900000 теңге сомада 
еңбекақы берілді. Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше 
болады: 
   Дт                    Кт                     Сома                        Ескерту
  3350       —      1010         =       1900000          4 типті операция
  П (-)                  А (-)
2) шойын құю цехы персоналының еңбекақысынан тамыз айында 
жеке табыс салығы 2005 жылы қыркүйек айының 23 жұлдызындағы 
№ 113 төлем тапсырмасы мен есептеріне сәйкес, 38000 теңге сома-да 
аударылды  (төленді).  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік  проводка  төмен-
дегіше болады:  

225
   Дт                      Кт                           Сома                 Ескерту
  3120       —        1040          =           38000         4 типті операция
  П (-)                   А (-)
3)  2005  жылы  қыркүйек  айындағы  кешенді  бригаданың  дәне-
керлеушісі  А.  Сәрсенбаевтың  еңбекақысынан  сол  жылы  қазан 
айының 5 жұлдызындағы № 125 төлем тапсырмасына сәйкес, 4500 
теңге сомада жинақтаушы зейнетақы қорына 10 %-дық мөлшерінде 
төлемдер  аударылды.  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік  проводка  төмен-
дегіше болады:  
   Дт                       Кт                           Сома                  Ескерту
 3220         —       1040           =            4500          4 типті операция
 П (-)                    А (-)
4)  2005  жылы  қыркүйек  айында  цех  бастығы  Р.  Абдуллаевтың 
еңбекақысынан  сол  жылы  қыркүйек  айының  есептеріне  сәйкес, 
2800  теңге  сомада  жеке  тұлғалардан  табыс  салығы  ұсталды.  Бұл 
жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:  
 
   Дт                        Кт                          Сома                   Ескерту
  3350         —        3120           =           2800            2 типті операция
   П (-)                    П (+)
5)  2005  жылы  қыркүйек  айында  цех  бастығы  Р.  Абдуллаевтың 
бекітілген есепті сомалары сол жылы қыркүйек айындағы аванстық 
есепке  сәйкес,  24750  теңге  сомада  негізгі  өндіріске  шығыс  етілді. 
Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:  
 
  Дт                         Кт                           Сома                   Ескерту
3390           —        1250           =           24750          4 типті операция
П (-)                       А (-)
  
Сонымен,  біз  3  бөлімнің  шоттары  бойынша  шаруашылық 
операцияларды құрудың үлгілерін қарап, талдадық. 

226
IV.  БӨЛІМ.  ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР
Бұл бөлімнің пассивті және 5 (№ 40, 41, 42, 43, 44) бөлімшелерден 
тұратындығы  кестеден  көрініп  тұр.  Ұзақ  мерзімді  міндеттемелер 
пассив болып табылады, өйткені олар ұзақ мерзімді инвестициялар, 
материалдық  емес  активтер,  негізгі  құралдардың  есептелуі  және 
басқа ұзақ мерзімді кредиторлық қарыздардың келіп шығу көздерін 
бейнелейді. 
Олардың келіп шығуын (есептелуін) қараймыз.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің келіп шығуы (есептелуі)
Аталмыш  жағдайда  олар  кредит  бойынша  өтеді.  Бұл  жерде  біз 
кредиторлық берешектердің қандай элементтерден пайда болуына 
назар аударуымыз керек.
а) Ұзақ мерзімді қарыздар (несиелер) алудан.  Бұл операциялар         
№  4010—4020  «Банктік  ұзақ  мерзімді  қарыздар»  пассивті  шотта-
рының  кредиті бойынша бейнеленеді. Активтер несие берушілерден 
келгендіктен,  шаруашылық  операцияның  жазуы  №  1010,  1040 
шоттардың дебетіне № 4010—4020 шоттардың кредитінен жасалады. 
Проводка төмендегіше болады:
      Дт                             Кт                                Құжаттар
1010, 1040               4010—4020      Келісімдер, несиелерді есептеу
                                                                бойынша есептер, төлем  
                                                                        тапсырмалары 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  баланстың  активі  мен 
пассиві көбейетін 3 типті «Активті-пассивті» операция орын алады. 
Бір  жағынан  кәсіпорын  ақша  қаражаттары,  екінші  жағынан  бір 
мезгілде сол сомаға оның несие берушіге кредиторлық қарыздары 
көбейеді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: кәсіпорын банктен 2005 жылы тамыз айының 
28  жұлдызындағы  №  1326  төлем  тапсырмасы  мен  банктің  келісім 
шарттарына  сәйкес,  3000000  теңге  сомада  ұзақ  мерзімді  қарыз 
(несие) алды. Бұл жағдайда бухгалтерлік төмендегіше болады: 

227
   Дт                      Кт                   Сома                     Ескерту
 1040       —        4010       =      3000000          3 типті операция 
 А (+)                  П (+)
ә)  Еншілес  (қауымдастырылған)  ұйымдарға  ұзақ  мерзімді 
кредиторлық қарыздардан. Бұл операциялар № 4120—4140 «Еншілес 
(қауымдастырылған)  ұйымдарға  ұзақ  мерзімді  кредиторлық  қа-
рыздар»  пассивті  шоттарының  кредиті  бойынша  бейнеленеді. 
Қарыздардың есептелуі еншілес (қауымдастырылған) ұйымдардың 
есебінен  болатындықтан,  шаруашылық  операция    №  4120—4140 
шоттардың кредитінен төмендегі шоттардың  дебетіне жасалады:  
         Дт                            Кт                               Құжаттар
  2411—2930  
    1315, 1317 
   1010, 1040              4120—4140       Келісімдер, шот-фактуралар,  
4010—4020                               төлем тапсырмалары, жүкқұжаттар
            4110  
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  активті 
және пассивті шоттар орналасқан. Активті шоттар (№ 2411—2930) 
орналасқан  кезде  баланстың  активі  мен  пассиві  көбейетін  3  типті 
«Активті-пассивті» операция орын алады. Бір жағынан кәсіпорынның 
шаруашылық  құралдары  мен  ақша  қаражаттары,  екінші  жағынан 
бір мезгілде сол сомаға еншілес ұйымдарға кредиторлық қарыздары 
көбейеді. 
Пассивті шот (№ 4010—4020, 4110) орналасқан кезде баланстың 
пассивінде тек қана өзгерістер болатын 2 типті «Пассивті-пассивті» 
операция орын алады. Бір жағынан жеткізіп берушіге кредиторлық 
қарыздар кемиді, ал екінші жағынан бір мезгілде сол сомаға еншілес 
ұйымдарға кредиторлық қарыздар көбейеді. 
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысалдар  келтіреміз:  1)  кәсіпорында  еншілес  ұйымдарға 
ұзақ  мерзімді  қарыздар  есебінен  2005  жылы  шілде  айының  30 
жұлдызындағы  №  124  шот-фактура  мен  жүкқұжаттарына  сәйкес, 
2700000  теңге  сомада  материалдар  сатып  алынды.  Бұл  жағдайда 
бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 

228
  Дт                    Кт                   Сома                         Ескерту
 1310      —      4120         =     2700000              3 типті операция
 А (+)               П (+)
2)  кәсіпорында  бағынышты  ұйымдарға  ұзақ  мерзімді  қарыздар 
есебінен 2005 жылы мамыр айының 31 жұлдызындағы № 2 келісімі 
мен 6 маусымдағы № 1339 төлем тапсырмасына сәйкес, 2000000 теңге 
сомада  банктің  ұзақ  мерзімді  қарыздары  жабылды.  Бұл  жағдайда 
бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 
  Дт                   Кт                    Сома                        Ескерту
4010       —      4140       =       2000000              2 типті операция
П (-)                 П (+) 
3)  кәсіпорында  бірлесіп  бақыланатын  ұйымдарға  ұзақ  мерзімді 
қарыздар  есебінен  2005  жылы  ақпан  айының  28  жұлдызындағы 
№699  төлем  тапсырмасына  сәйкес,  1800000  теңге  сомада  жеткізіп 
берушілердің  шоттары  төленді.  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік  жазу 
төмендегіше болады: 
  Дт                    Кт                    Сома                        Ескерту
 4110       —      4130         =     1800000             2 типті операция
 П (-)                 П (+)
 
  в) Ұзақ мерзімді аванстар алудан. Олар бойынша есептер  № 4410 
«Алынған ұзақ мерзімді аванстар» пассивті шоттарында бейнеленеді. 
Активтер кредиторлардан алынатындықтан, шаруашылық операция 
№  4410  шоттардың  кредитінен  №  1010,  1040  шоттардың  дебетіне 
жасалады. Бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 
        Дт                      Кт                                     Құжаттар
 1010, 1040               4410               Келісімдер, төлем тапсырмалары 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  дебеттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар  орналасқан.  Бұл  жағдайда  баланстың  активі  мен 
пассиві көбейетін 3 типті «Активті-пассивті» операция орын алады. 

229
Бір  жағынан  кәсіпорынның  ақша  қаражаттары,  екінші  жағынан 
бір  мезгілде  сол  сомаға  алынған  аванстар  бойынша  кредиторлық 
қарыздары көбейеді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.

жүктеу/скачать 2,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: