Ч а с т ь I v молодой ученый

300

«Молодой учёный»  .  № 14 (304)   .  Апрель 2020  г.

300

Молодой ученый Қазақстан

дету ауасын беруді ұлғайту қажет. Ауа шығынын көлденең 

қима ауданына ауа жылдамдығын қосу түрінде ұсынуға 

болады:

*

b

b

b

Q V S

=

,

Ауа жылдамдығы белгілі бір шектермен шектеледі, 

сондықтан ауа беруді арттыру үшін қазбаның көлденең 

қимасының ауданын ұлғайту қажет, бұл қазбаны жүргізуге 

кететін шығындардың айтарлықтай артуына әкеледі, сон-

дықтан желдету қарқындылығы техникалық және эконо-

микалық шектерге ие.

Уытты компоненттердің шекті рұқсат етілген шоғыр-

лануы үнемі қатайтылады. Осының салдарынан зиянды 

заттардың шоғырлануының төмендеуі жер асты жағдай-

ларында дизель көлігінің өнімділігін одан әрі арттыру 

үшін неғұрлым перспективалы бағыт болып табылады.

Жер асты мақсатындағы көлік техникасы пайдала-

нылған газдарды бейтараптандырудың екі сатылы жүй-

есімен жабдықталған иінді біліктің айналымы бойынша 

дефорацияланған жалпы өнеркәсіптік мақсаттағы ди-

зельді қозғалтқыштармен жиі жабдықталады. Бейтарап-

тандырғыштардың жұмысы пайдаланылған газдардың 

температурасына байланысты. Температура 300-ден 

250°С-ге дейін төмендеген кезде газ платина катализато-

рымен тазарту тиімділігі 90-дан 40 % — ға дейін төмен-

дейді.

СО тотығуы үшін қажетті жылу режимін тек жүкпен 

автомобиль қозғалысы кезінде қамтамасыз етуге болады, 

бұл циклдің жалпы уақытының шамамен 31 % құрайды. 

Қалған уақыт каталитикалық бейтараптандырғыш жұмыс 

істемейді. Сұйықтықты бейтараптандырғышта пайдала-

нылған газдардың температурасының ұлғаюында сұй-

ықтықтың булануға шығыны артады және ерітіндінің 

жұту қабілеті азаяды.

Екі сатылы бейтараптандыру жүйесін пайдалану 

үнемділік пен қуаттың 3–5 % — ға төмендеуіне әкеледі.

Бұдан басқа, пайдаланылған газдардың уытты компо-

ненттерін бейтараптандыру көмірсутек отынының жа-

нуының теріс салдарларын болдырмау процесі болып та-

былады, ал жану процесіне әсер ететін әдістер бар.

Еңбек өнімділігі мен энергия жарақтылығының артуы 

парктің өсуімен, Көлік және қосалқы машиналардың жүк 

көтергіштігі мен типажымен сүйемелденеді. Уыттылықты 

төмендету жөніндегі іс-шаралардың жеткіліксіз тиімділігі 

желдету қондырғыларының өнімділігін арттыруды талап 

етеді, бұл тау-кен өндіру кәсіпорны жағдайында әрдайым 

мүмкін емес. Сондықтан Дизельдердің пайдаланылған 

газдарының уыттылығын мүмкіндігінше аз шығынмен 

төмендетуге мүмкіндік беретін зерттеулер өзекті болып 

табылады.

Мақалада теориялық зерттеулер негізінде өздігінен 

жүретін Көлік машиналарының тиімділігін арттыру үшін 

жерасты мақсатындағы Дизельдердің пайдаланылған газ-

дардың уыттылығын азайтудың тиімді әдісі негізделген. 

Идея жер асты мақсатындағы дизельді шығаруда ион-

далған бу-ауа қоспасын беру болып табылады.

Дизель шығуының зиянды әсерін талдау негізінде пай-

даланылған газдардың негізгі уытты компоненттері NO

x

, 

күйе,  CO,  C

x

H

y

 

және альдегидтер болып табылатыны 

анықталды. Олардың шоғырлануын төмендету үшін әр 

түрлі іс-шаралар көзделеді: отынды бүрку бұрышын өз-

герту; пайдаланылған газдарды рециркуляциялау; таза 

зарядты салқындату; отынды ауамен алдын ала толтыру; 

шығарылымда дросселирлеу; суды жұмыс қоспасына 

қосу.

Жұмыс қоспасында су қоспасының үш негізгі әдісі бар: 

су жылытатын эмульсия түрінде, суды тікелей цилиндр-

лерге немесе шығару құбырына бүрку. Отын ретінде 40 % 

суотын эмульсияны пайдалана отырып, 1 сағ 18/20 қозғал-

тқышындағы О. А. Гладков пен Е. Ю. Лерманның зертте-

улері отын көмірсутектерін тотығуға қатысқан суотын 

эмульсиядан оттегінің үлесі 60 % құрағанын көрсетті. Су 

мөлшері 45–50 % кезінде CO — ның 5–8 есе, күйе — 10 

еседен артық, NO

x

-3–5 есе төмендеуін қамтамасыз етуге 

болады, тиімді отын шығыны 15–18 г/кВт сағ төмендейді.

Демек, цилиндрлер бойынша біркелкі бөлінген су дис-

социациясы өнімдері көмірсутек отынының толық жа-

нуына ықпал етеді және азот тотықтарының пайда бо-

луына кедергі жасайды.

Бұл жағдайда жұмыс режиміне байланысты берілетін 

судың мөлшерін реттеу мүмкіндігі бар; жіберу кезінде 

беру ажыратылады; су ағызатын эмульсияны дайындау 

үшін қосымша жабдықтардың қажеттілігі жойылады.

Суды бөлудің біркелкілігі, әдетте, әрбір цилиндрге 

жеке Форсунканы орнатумен қамтамасыз етіледі. Бірақ 

А. Ф. Коневтің салыстырмалы зерттеулері техникалық-э-

кономикалық көрсеткіштерді жақсарту бойынша берудің 

тиімді тәсілі, конструкцияның қарапайымдылығы енгізу 

құбырына су беру болып табылатынын көрсетті.

Лютер және Абтхоф мәліметтері бойынша, дизельдің 

құйылатын құбырына пленкалы қоспасы бар су инжек-

циясы берілетін судың мөлшеріне байланысты NO

x 

кон-

центрациясын 2 есе және одан да көп төмендетуге мүм-

кіндік береді.

Жоғарыда айтылған деректер су қоспасын қолданудың 

орындылығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік бе-

реді. Дизельді шығаруда су беру құрылғыларының ар-

тықшылықтары мен кемшіліктерін бағалау үшін патенттік 

зерттеулер жүргізілді, олар иондалған бу-ауа қоспасын 

беруге арналған құрылғыны таңдауға мүмкіндік берді.

Ішкі жану қозғалтқышының отын-ауа қоспасына су 

құю құрылғысы. (Патент РФ № 2002093)

Қолданылуы: қозғалтқыш, Іштен жану қозғалтқышта-

рының отын-ауа қоспасын өңдеуге арналған құрылғы. 

Өнертабыстың мәні; құрылғыда 8 су буландырғышы 

бар су беру магистралі, 1 қозғалтқышты іске қосу құбы-

рымен байланысқан және тұрақты токтың негізгі қорек-

тендіру көзіне қосылған 3 және теріс 4 электродтармен 

жабдықталған ионизатор бар. 1 құбыр диэлектрлік мате-

риалдан жасалған 2 келте құбырмен жабдықталған. Оң 

электрод 3 цилиндр түрінде орындалған және 2 келте құ-

бырында орналасқан. Теріс 4 электроды иілген түтікше су 

жүктеу/скачать 4,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: