1227 ЖЫ Ы КЕЗІН Е ЖАҺАН Ы ҚАҺАРЫМЕН ƏРІ КҮШІМЕН ТІТІРЕНТКЕН ШЫҢҒЫС ХАН
ҮНИЕ ЕН ӨТЕ І. ЖОШЫ АН КЕЙІНГІ МҰРАГЕРІ ШАҒАТАЙ БО ҒАНЫМЕН, ОНЫҢ
БАРЫНША ҚАТЫГЕЗ ЖАН ЕКЕНІН БІ ЕТІН ШЫҢҒЫС ХАН Ө ЕР А
ЫН А МІНЕЗІНІҢ
ЖҰМСАҚТЫҒЫМЕН, ПАРАСАТ-ПАЙЫМЫМЕН, ТӨЗІМ-БАЙЫБЫМЕН ЕРЕКШЕ ЕНЕТІН
САБЫР Ы БА АСЫ ҮГЕ ЕЙ І БҮКІ ИМПЕРИЯНЫҢ ХАНЫ ЕТІП ТАҒАЙЫН АУ Ы
ТАПСЫРА Ы. 1229 ЖЫ Ы Ұ Ы ҚҰРЫ ТАЙ А ҮГЕ ЕЙ ƏКЕСІНІҢ ӨСИЕТІ БОЙЫНША Ұ Ы
ХАН БО ЫП ЖАРИЯ АНА Ы. КЕЙІН О ӨЗ Ұ ЫСЫНЫҢ БИ ІГІН БА АСЫ КҮЙІККЕ
ТАБЫС ЕТЕ І.
КҮЙІК Ө ГЕН СОҢ ҮГЕ ЕЙ Ұ ЫСЫ БӨ ШЕКТЕНІП КЕТЕ І.
Үгедей ұлысы
А ТЫН ОР А
Найзаның ұшымен, қылыштың жүзімен шаңырақ көтерген Алтын
Орданың халқы мейлінше алашабыр еді. Олар ислам, христиан
және Тәңірлік дінді ұстанып, ұйғыр жазуын қолданды. Жазу тілі
негізінен түркі (шағатай) тілінде жүргізілді. Алтын Орданың
астанасы Берке сарайында, Бату сарайында, Үргеніш, Хорезм,
Сығанақ сияқты қалаларында ғылыми ізденістер, қол өнері және
әдебиет айтарлықтай дамыды. Ғалымдар ілгеріде өткен Фараби,
Ибн Сина, Бируни, Сығанақи, Иассауи, Бақырғани сияқты
ғұламалардың асыл мұрасына ден қойып, олардың ілімін ілгері
дамытса, ақын-жазушылардың ең көрнектілері Рабғузи «Қиссасу-
л-әнбия», Әли «Қисса Жүсіп», Сайф Сараи «Гүлстан», Сағди
«Бустан», Хорезми «Мұxаббатнама», Хүсам Қатиб «Жұм-жұма»,
Құтб «Хұсрау-Шырын», «Фархад-Шырын», Сейдахмет «Tah-
шшукнама», «Салнама», Дүрбек «Жүсіп-Зылиха» сияқты әдеби
мұраларын дүниеге әкелді.
Алтын Орданың мемлекеттігін әлсіретіп, ақыр аяғында ыдырауға
соқтырған себептер:
бірінші – этникалық әр тектіліктен туған сепарациялық ұмтылыстар;
екінші – ақсүйектер арасындағы билікке таласушылық;
үшінші – сырт күштің бел алуы.
Достарыңызбен бөлісу: |
