Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау

Мендельжүргізгензерттеулеріндегіжетістіктергетекөзіқолданғангибридологиялықәдісінебайланыстыжетті.

Бұләдістіңнегізгіерекшеліктерімыналар:

Мендельата-аналардағы және ұрпақтарындағы көптеген белгілер

жиынтығынесептегенжоқ, тек альтернативтіжекебелгілерібойыншаажыратып,солбелгілердің тұқымқуалауын талдады;

әрбіральтернативтібелгініңұрпақтарқатарындатұқымқуалауынанақтыесепжүргізді;

шағылыстыруданалынғанбіріншіұрпақтығанаталдамай,әрбіргибридтіңөздігіненұрықтануынаниайдаболғанұрпақтарысипатынжекеесептеді.

Мендель зерттеуге көптеген альтернативті белгілеріменажыратылатынасбұршағының даралрын зерттеу объектісі ретінде қолданды.Сары және жасыл дәндері бар асбұршақ іріктемелеріншағылыстырғандабарлықұрпақтың(біріншіұрпақгибридтерінің)дәндерісарытүспенболды.Бұлжағдайдааналықжәнеаталықөсімдіктердәндерініңтүстеріқандайболғанырөліболмады.Осыбайқалғанзаңдылықбіріншіұрпақтыңбіркелкілікережесідепаталды.Біріншіұрпақтабайқалғанбелгіні

–доминантты,алкөрінбегенін–рецессивтідепдепаталды. Белгілердің

―Тұқым қуалайтын факторларын‖(гендерді) Мендель латын алфавиті әріптеріменбелгілеудіұсынды.Біржұпқажататынгендердібірдейәріптерменбелгіленетінболды,бірақбелгініңдоминанттыаллелін–басәріппенАА,алрецессивтісіаа,кішіменбелгіленді.Доминанттыаллельбойынша гомозиготалы дараларды – АА, рецессивтіні – аа, гетерозиготаны –Аа деп жазатын болды. Рецессивті аллель тек гомозиготалық жағдайда, алдоминанттыаллель–гомозиготалыжәнегетерозиготалыжағдайлардабайқалатынынтәжірибелеркөрсетті.

Гендерхромосомасомалардаорналасады.ВпроцессеГомологхромосомалар мейоз үдерісі кезінде түрлі гаметаларға ажырайдырасходятся вразличныегаметы.Гомозиготалардыңекіаллелідебірдей,сондықтангомозиготалыдаралар біртиптігаметалар түзеді(гомогаметалы).

Шағылыстырубойыншатәжірибелердісызбанұсқатүріндежазуұсынылды.Ата – аналарды Р әріпімен ( латынша рarentes - ата – аналар),бірінші ұрпақ дараларын – F₁ (лат. filii - балалар), екінші ұрпақ дараларын –F₂белгілеукелісілді. Шағылыстыруды көбейту белгісімен (х), аналық дараныңгенотиптікформуласынбіріншіжазады,алаталықгенотипін-екінші.Бірінші қатарға ата - ана генотиптері, екіншіге – олардың гаметаларыныңтиптері, ал үшіншіге – бірінші ұрпақтың генотипотиптері және әрі қарай тағыосылайжазылады.

Бірінші ұрпақтың біркелкілігі ережесін, жалпы түрде былайша айтуғаболады:бірібіріненбіржұпальтернативтібелгілерібойыншаажыратылатынгомозиготалыдаралардышағылыстырғанда,біріншіұрпақтыңбәріфенотипідежәнегенотипідебойыншабіркелкіболады(сызба нұсқа1) .

Сызбанұсқа1.Біріншіұрпақтыңбіркелкілігі.

Біріншіұрпақгибридтерінөзарашағылыстырғандаекіншіұрпақтадоминантты жәнерецессивті белгілері бар даралар пайда болып, белгілергенотипі

1 : 2 : 1, ал фенотипі бойынша 3 : 1 немесе даралардың 75 %доминанттыбелгілермен,ал25%-рецессивтіменүшінболды(сызба2).БұлзаңдылықМендельдіңекіншіережесі немесеажырауережесідепаталды.

ШағылыстырудыжазуүшінағылшынгенетигіПеннетұсынған,оныңатыменаталатын,арнайыторлардыжиіқолданады.Күрделішағылыстырулардыталдағандаонықолдануыңғайлы.Тордықұрастыруұстанымытөмендегідей: үстіңгі горизонталь сызық бойымен аталық дараныңгаметаларынжазады,алсолжақвертикальбойымен-аналықдараныңгаметаларын,қиылысқаннүктелерге–ұрпақтардыңмүмкінболатынгенотиптері:

F₁ ♀ Аа х ♂Аа

ГF₂

2-сызба.Ажырауережесі.

Мендельдің екінші ережесі: бір жұп альтернативті белгілері бойыншаталданатынекігетерозиготалыдараларды(немесеF₁гибридтерін)өзарашағылыстырғанда, ұрпақтарындафенотипі бойынша 3:1 және генотипі -1:2:1 ажыраубайқалады(сызба2).