Доминанттылық: егер бір аллельді геннің функциональдық жағдайы 2-шібір аллельдік гендерге тәуелді болмаса, ондай гендер-доминатты гендер.Мұндайжағдайда белгінің жарыққашығуы доминантты гендермен анықталынады да,белгі доминанттыдеп алынады. Мысалы, доминанттыбелгілерге: біртұтамақ шаш,полидактилия,„‟тауықтық соқырлық„‟-ымыртжамылғаннанкейінгікөздіңкөрмеуі,хондродистрофия,көптегендоминанттытұқымқуалайтынаурулардыңтүрлеріжатады.
Рецессивтілік:Егер бір аллельдігеннің функциональдық жағдайы екінші бір аллельдігенгетәуелдіболса,онда олгенрецессивті.Мұндайгенменбақыланылатынбелгірецессивтідепаталады.Рецессивтілікбелгілергеболаалады:.альбинизм,фенилтиокарбамидтің дәмін сезбеут.б.рецессивтіжолментұқымқуалайтын аурулар.
Кейбір жағдайларда доминаттылық пен рецессивтілік салыстырмалы түрде болады.Мысалы,моңғолоидтықтарда–үшіншіқабақ(эпикант)доминанттыгенмен,албушмендерде рецессивті генмен анықталынады. Жылтыр бастылықтың гені ер адамдардадоминантты белгі, ал әйел адамдардарецессивті белгі ретінде,гормондардыңәсерінетәуелді.Бұлмысал жынысқабайланысты тұқымқуалайтынбелгілерідеп қарастырылады.
Толымсыз доминанттылық (аралықтұқымқуалау):рецессивті геннің әсерінендоминантты генніңәсерініңәлсіреуі есебіненгетерозиготтардың өзіндікфенотипіне иеболуы.Намазшамгүлініңақжәне қызылгүлдеріненқызғылтгүлдіңшығуы.
Толымсыздоминанттылыққаадамныңорақтәріздіжасушалықанемиясымысалболаалады, бұл ауру тек гомозиготалықағзаларда аутосомды-рецессивті ауру ретінде жарыққашығады.Осыағзадаақаулықтыгемоглобинніңсинтезінбақылайтынбіргеннің2патологиялықаллеліболады(НвSНвS).Ағзада2гемоглобинбірдейсинтезделеді,гетерозиготалыағзадағықалыптыжәнедефектісібаргендербір-бірінебасымдылықкөрсетпейді.Бірақондайадамдардасимптомдықбелгілеріжоқнемесеоттегініңжеткіліксіздігіндеғанабелгілер жеңіл түрде көрініс береді. Мұндай адамдарға таулыаудандардатұруға,авиацияжүйесінде,таубеткейіндеқызметатқаруғаболмайды.Сонымен қатар бұндай адамдар қалыпты гемоглобиндері бар адамдарға қарағанда безгекауруынатөзімділігі13еседейжоғары,себебігетерозиготтардыңгемоглобиндеріндедефектісібар,сондықтандабезгекплазмодиітолықдамуциклынжүзегеасыраалмайды..
Соныменқатарадамдардатолымсыздоминанттылыққамысал:микроафтальмия,цистинурия,ахондроплазия,талассемия,брахидактилия.
Достарыңызбен бөлісу: |
