Гендерэкспрессиясынтрансляциялықдеңгейдебақылаупрокариоттарменэукариоттарда түрліше жолдармен іске асырылады. Прокариоттардың көпшілік а-РНҚ-ларыныңтрансляциясытранскрипцияменқатарбіруақыттажүреді.Эукариоттықжасушаларда трансляция транскрипциядан кейін, процессинг нәтижесінде жетілген а-РНҚтүзілгенненсоң басталады.
Трансляциялықбақылаудыңіскеасырылужолдары:
А-РНҚ-ның өмір сүру ұзақтығының жоғарылауы – информосомалардың немесе жасырына-РНҚ-ның түзілуі арқылы іске асырылады. Мысалы, ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасыәдеттебиологиялықактивтіемес,бірақұрықтанудансоңіле-шаламитотикалықаппараттың,жасушалықмембрананыңбелоктарыменгистондардыңсинтезіжүребастайды.
Белоктарсинтезделужылдамдығыныңреттелуі.Трансляциялықбақылаудыңбұлмеханизмі де жетілген, ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасында байқалады.Бұл жасушалартыныштық күйде болып белок синтезделу процестері төменгі деңгейде жүріп жатады.Белок синтезделу қарқындылығының төмен болу себебі: а-РНҚ-ның жеткіліксіздігі емес,әзірше белгісіз, «жинақтаушы фактор»деп аталатын элементтің жетіспеуі. Бұл элементрибосоманың а-РНҚ-мен қосылып кешен түзуіне қатынасатын болуы тиіс (рибосома+а-РНҚ).
Мысалы, жібек көбелегінің (Bombyx mori) пілләсі түзілу үдерісінде «жібек» безі тек бірғанабелоктыңтүрін–фиброиндысинтездейді.Фиброинбелогыныңұзақуақытсинтезделуі,оныңа-РНҚ-ныңөмірсүруіұзақтығыныңжоғарылауына байланысты.
Эукариоттардыңқалыптыжағдайдағыа-РНҚ-сы3сағатқажуықөмірсүредідесоңынаныдырапкетеді.Алфиброиндықа-РНҚбірнешекүнөмірсүріп,солуақытаралығындафиброинның109молекуласынсинтездепүлгереді.«Жібек»безіжалпыалғанда 1015-ке жуық фиброин молекуласын (300 микрограмм) синтездейді. Фиброиндықа-РНҚ-ныңөмірсүруменқызметатқаруынұзартатынфеноменболмағанжағдайдафиброинның қажетті мөлшері синтезделу үшін жібек көбелегініңқұртына 25 есе артықгенқажет болып, олар 100 күндейжұмысістеген болар еді.
