Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау
жүктеу/скачать 9,47 Mb.
|
Цито Сарыағаш-2
| Плазмалық мембрана (ПМ) жасушаның шекарасын анықтайтынцитоплазманықоршағантосқауылдыайтады.ПМ-даөтекүрделіқосылыстықұрайтынлипидтіңбимолекулярлыққабатыорналасқан.Жасушалықмембраналипидтерініңқұрамынафосфолипидтер,сфинголипидтержәнехолестеринкіреді.Липидтермембрананыңағымдылығына әсер етеді және дабылдардың берілуінеқатысады. Ақуыздар плазмалықмембрананың 50% құрайды. Мембраналық ақуыздар: шеткері (перифериялық), интегралдыжәне жартылай интегралды болып ажыратылады. Фосфолипид молекулалары екі қатарғаорналасқангидрофобтыбастарыменішкеқарай,гидрофильдібастарыменішкіжәнесыртқы сулы ортаға бағытталған. Жекелеген орындарда фосфолипидтердің биқабаттарыақуыз молекулаларымен (интегралды ақуыздар) тесілген. Бұндай ақуызмолекулаларыішіндеканалдарыментесіктеріболады,оларқылысудаеритінзаттарөтеді.Басқажартылай интегралды ақуыз молекулалары липидтердің биқабаттарын жартысынан біржағынан немесе басқа жағынан батып тұрады. Мембрана бетіндеперифериялық (шеткі)ақуыздар бар. Липидтер молекуласыжәне ақуыздар молекулаларыгидрофильді жәнегидрофобты өзара қарым қатынастарға байланысты ұсталынып тұрады. Сонымен біргемембранақұрамынаполисахаридтеркіреді.Олардыңқысқақаттытармақталғанмолекулалары ақуыздармен байланысқан. Жасуша плазмолеммасын сыртқы бетін жапқанқабатынполисахаридтік қабатгликокаликсдепаталады.
Плазмолеммакелесіқасиеттергеие: пассивтіжәнебелсендітранспорт жәнедиффузияарқылытаңдамалыөткізгіштікке; ағымдыққанемесеқозғалғыштыққа,көптегенақуыздармембрананыңбірбөлігіндежиналып,агрегаттартүзеді,осылайшатиімдірецепцияжүзеге асырылады. Плазмолеммафункциялары: тосқауыл,қорғаныс заттардысырттанішкежәне іштенсыртқа тасымалдау. рецепция. жасушааралықбайланыстардықалыптастыру. сигналдардыжасушаныңбетіненжасушаішінеберу(сигналдықмолекулалардыңкөмегімен-гормондар,медиаторлар,цитокиндер). жасушаныңқозғалысы. Цитоплазма – тірі жасушаныңішкі ортасы. Плазмалық мембранамен шектелген.Құрамында гиалоплазма, міндетті жасушалықбөлікорганеллалалар,қосындылардыңтұрақтыеместүрліқұрылымдарыорналасқан.Соныменқатарорганикалықжәнебейорганикалық заттардың барлық түрлері, зат алмасу үрдісінің ерімейтін қалдықтарыжәнеқордағы қоректік заттар орналасқан.Негізгі заты - су болып табылады. Цитоплазмаүнеміқозғалыстаболады,тіріжасушаныңішіненағыпөтеді,өзіменбіргеәртүрлізаттарды,қосындылар менорганоидтардықозғалысқа түсіреді.Бұл қозғалысциклоз деп аталады.Цитоплазмаөсуге, өнуге және жартылай жойылған кезде қайта қалпына келугеқабілетті.Алайда ядро болған кезде цитоплазма қалыпты қызмет ете алады. Онсыз цитоплазма ұзақуақытөмірсүреалмайды.Цитоплазманыңмаңыздырөлібарлықжасушалыққұрылымдарды біріктіруді және олардың химиялықөзараәрекеттесуінқамтамасыздандырады. 4 Жоғарыда аталғандай негізгі жартылай сұйықтық гиалоплазма деп аталады (hyalos-әйнек) немесе матрикс. Олжасушаныңмаңызды бөлігі оның ішкі ортасы. Гиалоплазмабіркелкі. Ол сұйық жәнеқаттыфазадан тұрады. Сұйық фазасы күрделі коллоидты жүйеніқұрайды, ол ақуыздармен, нуклеин қышқылдарымен, көмірсулармен сумен және басқа дазаттарментүзілген. Гиалоплазма еріген күйінде аминқышқылдарыныңүлкен мөлшері,нуклеотидтер,жәнебасқадақұрылымдыбиополимерлердіңтоптамалары,аралықөнімдердің көбі сонымен біргебейорганикалық қосылыстардың иондарымысалы, атапайтқанда Na-, К,-Са2+ Mg2- , Сl-, НС03 , НР0 2 және т.б. бар.Сұйық фазада жұқа ақуызжіпшелерінің жүйесі – микротрабекул бар, ол цитоплазманы түрлі бағыттарда кесіп өтеді.Ол барлық клетка ішілік құрылымды байланыстырады. Микротрабекулярлы ұштарыныңтүйісуінемесебірігуіорындарындарибосомтоптамаларыорналасқан.Микротрабекулярлы жүйемен жіпше тәріздес, ақуыз кешендері немесе филаменттер (жұқажіпшелер),микрофиламенттербайланысқан.Олардыңбарлығыклеткаішілікцитоплазмалыққаңқанықұрайдыжәнежасушаныңбарлыққұрылыстықбөліктерініңорналасуынреттепотырады. жүктеу/скачать 9,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|