Цитоплазманың құрамына барлық химиялық элементтер кіреді,олар өмірдегі маңызына қарай әртүрлі мөлшерде болады. Бұл өмірлік маңызды C,O,N,Na,K,Ca,Mg,C1,P,S,Fe
жүктеу/скачать 18,18 Kb.
|
Мұхаметнұр Армарал
|
Цитоплазманың құрамына барлық химиялық элементтер кіреді,олар өмірдегі маңызына қарай әртүрлі мөлшерде болады.Бұл өмірлік маңызды C,O,N,Na,K,Ca,Mg,C1,P,S,Fe.Денеде:Li,Va,Co,Sr,Cu,Zn,Si,F және басқа элементтер өте аз мөлшерде болады,сондықтан микроэлементтер деп аталады.Бейорганикалық заттар жасушада қосылыстар түрінде болады,әдетте диссоцияланған күйде немесе органикалық заттармен біріктірілген.Бейорганикалық заттардың көмегімен қышқылдық-негіздік күй сақталады,осмостық қысым реттеледі,ферментативті процестер, организмнің өсуі мен дамуы жүреді.Жасушаның органикалық заттарына белоктар,липидтер,көмірсулар жатады. Жасушада кездесетін органикалық қосылыстардың ішінде белоктар бірінші орынды алады.Олар жасушаның құрғақ массасында кем дегенде 50% құрайды.Барлық белоктардың құрамында көміртегі,сутегі,оттегі және азот бар.Барлық дерлік ақуыздарда күкірт, кейбір белоктардың құрамында фосфор,мырыш және мыс бар.Белоктардың молекулалық массасы өте үлкен-6000нан-1миллионға дейін және одан жоғары. Белок молекуласы оның құрамдас бөліктерінің кеңістікте орналасуына негізделген күрделі құрылымға ие.Бұл кеңістік конфигурация көбінесе конформация деп аталады.Конфармациясына қарай белоктар екі классқа бөлінеді.Бірінші класс фибриллиярлы белоктан тұрады.Оларда полипептидтік нысаналар бір-біріне паралелль,бір ось бойымен орналасып,ұзын талшықтарды құрайды.Бұл белоктар ерімейді.Басқа класс полипептидтік тізбектері тығыз және глобулярлы белоктардан тұрады.Глобулярлы белоктардың көпшілігі суда және метоболизмі серпінді.Бұл белоктарға ферменттер,антиденелер,кебір гормондар,тасымалдау қызметін атқаратын белоктар және т.б. Белоктар жай және күрделі болып бөлінеді.Қарапайым белоктар тек аминқышқылдарының қосындысынан тұрады.Оларға мысалы,жануарлар жасушасының ядроларында болатын протаминдер мен гистондар,сондай-ақ қан сарысуынан кездесетін алььуминдер мен глобулиндер,қан плазмасындағы фибриноген,бұлшықет талшықтарындағы миозин және т.б.Күрделі белоктаға мыналар жатады:1)белоктар көмірсулармен тығыз байланысқан глюкопротеиндер,мысалы,муциндер және мукоидтар,сілекейдің,асқазан сөлінің және т.б. жартылай сұйық тұтқыр затты білдіретін; 2)фосфопротеиндер-молекуласында фосфор қышқылының туындылары бар күрделі белокты заттар. Тіндерде бұл ақуыздар фосфор қышқылын беру немесе қосу арқылы белсенді түрде метаболизденеді; 3)липопротеидтер-әр түрлі пропорцияда онымен байланысқан белок пен липидтерден(май тәріздес заттардан) тұратын қосылыстар, мысалы,лецитин,холестерин және т.б. 4)хромопротеиндер-белок пен түсті белок емес қосылыстан тұратын күрделі белоктар.Оларға мысалы, гемоглобин т.б.; 5)нуклеопротеидтер-цитоплазманың және жасуша ядросының құрылымдық элементтері ғана емес,сонымен қатар организмнің ең маңызды спецификалық қызметтерін атқаратын күрделі белоктар.Нуклеопротеидтер белок тобынанан және онымен байланысқан нуклеин қышқылынан тұрады.Протоплазмалық ақуыз синтезі олармен байланысты,олар тұқым қуалайтын қасиеттердің тасымалдаушылары болып табылады. Нуклеин қышқылдары-күрделі органикалық қосылыстар,олардың құрамына фосфор қышқылы,рибоза және дезоксиробоза және пурин немесе пиримидий азотты қосылыстар кіреді.РНҚ фосфор қышқылынан,рибозадан және азотты негіздерден тұрады:аденин,гуанин,цитозин және урацил.Нуклеин қышқылдарының көпшілігі өте үлкен молекулалар химиялық байланыстары жағынан да өте күрделі құрылымды кеңістік қатынастар.Бұл құрылым көмірсулар ағзасындағы осы қосылыстардың көп қырлы функцияларын орындауды қамтамасыз етеді. Полисахаридтер.Оларға гликоген,крахмал жатады. Адам үшін ең маңызды диеталық көмірсулар өсімдіктердің қоректік заты крахмал болып табылады. Крахмал суда еритін және йодпен көк түс беретін 10-20% полисахаридтен және крахмал ерітіндісіне тұтұырлық пен жабысқақтық беретін 60-80% амилопектиннен тұрады.Екеуі де бір-бірімен байланысқан глюкоза қалдықтарының тармақталған полимерлері.Амилоза мен амилодектиннің салыстырмалы молекулалық салмағы өте жоғары 35000-50000,тіпті 1миллионға лейін жетеді.Сондықтан судағы крахмал коллоидты ерітінділер түзбейді.Крахмалдың гидролизі кезінде біршама күрделі полисахаридтер түзіледі.Содан кейін бұл өнімдер мальтозаға,ал соңғысы екі глюкоза молекуласына ыдырайды. жүктеу/скачать 18,18 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|