«Даму туралы ілім: а «диалектика – даму туралы ілім»; б «диалектиканың заңдары мен категориялары»; в «диалектиканың принциптері»



бет1/4
Дата23.03.2023
өлшемі381,92 Kb.
#75810
  1   2   3   4
Байланысты:
философия 5


Тапсырма:



  1. «Даму туралы ілім: а) «диалектика – даму туралы ілім»; б) «диалектиканың заңдары мен категориялары»; в) «диалектиканың принциптері»

Философияның бір бөлігі болып табылатын диалектика - әлемнің дамуының теориялық негіздерін анықтайды. Диалектика дегеніміз – болмыс пен бүкіл әлем дамуының жалпы байланыстары туралы ілім.
Диалектика (гр. διαλεκτική – пікірталас, әңгімелесу өнері) — табиғаттың, адамзат қоғамының және ойлаудың қозғалысы мен дамуынын жалпы зандылықтары туралы философиялық ғылым, бір қасиеттен екінші қасиетке секіріс түрінде ауысуына әкелетін ішкі қарама-қайшылықтарын және қарама-қарсылықтардың күресін ашу жолымен қоғам мен табиғаттың әрқашан қозғалыста болатын және өзгеріп отыратын құбылыстарын танудық ғылыми әдісі.
Диалектика ұғымын ежелгі грек философы Сократ енгізді. Ол диалектиканы - диалог, әңгімелесу кезіндегі қарама-қарсы көзқарастардың қақтығысы арқылы ақиқатқа жетудің ерекше әдісі деп түсіндірді. Диалектиканың нағыз атасы Эфестен шыққан Герклит болған. Ол объективті антологиялық диалектиканы ойлап тапты. Гераклит үшін бұл диалектиканың ұйытқысы мен нәтижесі қарама-қарсылықтар күресі арқылы әрекет ететін әлемдік парасапы балама "Логос" болды
Диалектика- гректің диалектикэ –сұхабаттасу өнері, талас және диолог, диолегомай – сұхабаттасып тұрмын, ойлап тұрмын деген сөздерін білдіреді.
Диалектика категориялары - бұл даму процесінің әр түрлі, жалпы маңызды аспектілерін бейнелейтін іргелі ұғымдар.



ЖЕКЕ

жеке объектілердің (заттардың, құбылыстардың, процестердің) болуын сипаттайды.

ЖАЛПЫ

әр бірлікте басқа объектілерге де не тән екенін, олардың біртектілігін көрсетеді. Жалпыға ортақ нәрсе - жалпы.

ЕРЕКШЕ

жалпы және жекені бір құбылыста біріктірудің өлшемі мен әдісін білдіреді, белгілі бір объектіге тән жалпылықты жүзеге асырудағы ерекшеліктерді көрсетеді.

МӘНІ

объектілерге тән терең байланыстар мен қатынастарды бейнелейді. Бұл тақырыпты анықтайтын басты, негізгі нәрсе.

ҚҰБЫЛЫС

бұл субъектінің сыртқы ашылуы, оның көріну формасы. Құбылыс заттардың сыртқы, сезілетін жақтарын көрсетеді.

МАЗМҰНЫ

бұл объектіні құрайтын барлық элементтердің бірлігі, оның қасиеттері, байланыстары, ішкі процестері, қарама-қайшылықтары мен тенденциялары.

ФОРМА

мазмұнның көріну және бар болу жолын көрсетеді. Пішін мен мазмұн біртұтас - формасыз мазмұн жоқ және мазмұнсыз форма болмайды.

ҚАЖЕТТІЛІК

заттар мен құбылыстардың олардың тіршілік етуін міндетті сипатын бейнелейтін ішкі, тұрақты, маңызды және табиғи байланысы.



Диалектиканың негізгі принциптері:


- Жалпы байланыс принципі
- Жүйелік принципі
- Себеп – салдарлық байланыс принципі
- Тарихилық принципі
Жалпы байланыс қоршаған әлемнің біртұтастығын, оның ішкі бірлігі мен заттардың, құбылыстардың, процестердің өзара бір – бірімен тығыз байланыстығын білдіреді. Байланыстар сыртқы және ішкі, тікелей және жанама, генетикалық және функционалдық, кеңістік және уақыттық, кездейсоқ және қажетті болуы мүмкін. Ең көп тараған байланыс – сыртқы және ішкі байланыстар. Мысалы, адамның ішкі байланыстары биологиялық түр ретіндегі ішкі ағзалық өзгерістер, сыртқы байланыстар адамның әлеуметтік жүйенің мүшесі ретіндегі байланыстары. Жүйелілік айналадағы көп байланыстардың арасында реттілік, өзара бір – біріне бағынушылық бар екендігін көрсетеді. Осындай ретті өзара бағынгушылықтың арқасында дүние ішкі мақсатты бүтіндікте өмір сүреді. Себеп – салдарлық байланыс біреуі екіншісін тудыратынына меңзейді. Заттар мен құбылыстар өзінен - өзі пайда болмайды, олардың әрқайсысының не ішкі не сыртқы себептері бар.



  1. Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет