СОӨЖ 2
Орындаған: Уаликулова А.
Тексерген: Тукебаева С.А.
Дамудың жаңа құрылымдары және психологиялық дағдарыстар Дағдарыс – қалыпты емес, «ауытқушылық» құбылысы, дұрыс емес тәрбиенің нәтижесі. Дағдарыстардың бір қалыпты кезеңдерден ерекшелігі, ұзаққа созылмайды, бірнеше ай болуы мүмкін. Осы қысқа, бірақ буырқанды сатыда баланың дамуында көп қасиеттер тез өзгереді. Осы уақытта даму апаттық сипатқа ие болуы мүмкін. Дағдарыстық және қалыпты даму кезеңдері кезектеседі. Сондықтан да Л. С. Выготскийдің жас ерекшелігі төменгі кестедегідей сипатталады:
Дағдарыстардың атауы
Жас ерекшелігі
Сипаттамасы
1
Жаңа туылу дағдарысы
Нәрестелік жас (2 ай – 1 жас)
Шартсыз және шартты рефлекстердің дамуы;
Танымдық дүниенің дамуы;
Эмоционалдық дүниенің дамуы; «Жандану кешені».
Бұл дағдарыста әрбір дағдарыс сияқты ызалану реакцияларының пайда болуымен байланысты болады. Үлкендердің бала тілегін, сөзін түсінбегендіктен оған қажет нәрсені орындамау салдарынан балада реніш сезімі пайда болады, «болмайды» деген сөзбен таныс, бірақ дағдарыс кезінде бұл сөз аса өзекті болып табылады.
3
3 жас дағдарысы
мектепке дейінгі жас (3-7 жас)
Бала өз пікірін онымен кеңесуді сұрайды.Және бұл болашақта бір кездері күтіле алмайды. Үш жастағы баланың өсіп келе жатқан қажеттіліктері онымен қарым-қатынас жасау стилімен және ескі өмір салтынан қанағаттанбайды. Және наразылық білдіріп, «мен» деп қорғану кезінде бала «ата-анасына қарама-қарсы», «мен қалаймын» және «міндетті» арасындағы қайшылықты сезінеді.
4
7 жас дағдарысы
мектеп жасы (7-13 жас)
Осы кезде баланың ақыл-ойының өсуіне орай қауырт өзгерістерге ұшырап, тәрбиесі жөнінен де бұрынғы уакытқа қарағанда неғұрлым қиындай түсетіні айқын байқалады. Мектеп жасындағы бала, барлық жас кезеңдері сияқты, психикалық дамуында дағдарысқа ұшырайды.
5
13 жас дағдарысы
пубертатты жас (13-17 жас)
Бұл жаста сырткы орта манызды рөл ойнайды. Ол сыртқы ортамен үлкен қызығушылықпен танысады, өзінің қиялы мен эмоциясын косады. Ал жасөспірімдік дағдарыс кезеңінде бала өзінің жан-дуниесіне назар аудара бастайды, іштегі тол қуларына қызығушылықплен қарап, айналасындағы адамдар арасында өз дарежесі мен өзінің бірегей болмысын білгісі келеді.
6
17 жас дағдарысы
17 жас
Осы жаста жетекші эрекет - касіптік оку, жетістігі: оку процесінде дуниетанымы, касіби кызыгушылынын, езіндік санасы, арман,
мураты калыптасады. Бул классификация
жас кезендерінін озгеру механизмін ашуга, диалетикалык материалистік ілгеріге суйене отырып дамудын козгаушы куштерінін, ягни жана кажеттіліктер мен (оларды бурынтыша)
ескі мумкіндіктерді канагаттандыру
арасындаы кайшылыктар куресін тусінуше мумкіндік береді.
