Демина Н. Ф., Омарова Ж. М. Физикадан олимпиадалық есептерді шығару әдістемесі
Есепте қарастырылатын құбылыстың физикалық моделі
жүктеу/скачать 1,08 Mb.
|
| 1.6 Есепте қарастырылатын құбылыстың физикалық моделі
Физикалық есептерді шығарудағы ең маңыздысы - қарастырылып отырған құбылыстын моделін жасау, яғни физикалық түсініктер тілінде жазу. Маңыздысы, басында осы құбылыста не нақты, не нақты еместігін анықтап алу. Кейде көзге алдымен анықтаушы рөлде болатын жағдай нақты емес болып шығады. Келесі мысалды қарастырайық.
А нүктесінен еркін дене түседі. Бір мезетте басқа денені горизонтқа қандай бұрышпен В нүктесіне лақтыру керек? (олар ауада соқтығысу керек сурет10) Дененің жылдамдығы қандай болу керек? Қарастырылып отырған құбылыс – бұл еркін түсу үдеуі, ол бірінші денені астыға қозғалтып, екінші дененің ұшу траекториясын өзгертеді. Жердің тартылыс күші жоқ деп есептейік. Онда бірінші дене қозғалыссыз қалады, ал жылдамдықпен лақтырылған екінші дене бірқалыпты және түзусызықты қозғалады. жылдамдығы түзу бойы бағытталу керек, осы денелерді жалғап, ал модулі кез-келген бола алады – одан тек қана уақыт тәуелді, екінші дененін өтуінен оларды бөлетін қашықтыққа жетеді. Енді жердің тартылыс күшінен не өгеретінің қарастырайық. Барлық денелер жердің тартылыс өрісіне бірдей түседі, сол себептен дененің салыстырмалы қозғалысы - екінші дененің қозғалысы бірінші дененің қозғалысына салыстырмалы болады, тарлылыстың болмағанында секілді. Сол себепті горизонттқа манағы сол бұрышпен α лақтыру керек.
υ0 жылдамдық модулі жөнсіз бола алмайды: шарт бойынша бірінші дене жерге түспей тұрып денелер ауада соқтығысу керек. Бұл H = gt2/2, қатынасын есептеуі мына шартқа әкеледі Бұдан
Ендеше, жерге қатысты дененің қозғалыс траекториясын анықтайтын тартылыс, екі дененің қозғалысын қарастырғанда маңызды емес болады, егер олар бір уақытта жердің тартылыс өрісіне түсе бастаса. Есептің берілген шешімісіз, шешімі ауырлау болып кетеді. Денелер соқтығысқан биіктік нүктесін белгілеп, h арқылы. Аламыз H – h = gt2/2, h = υ0 sinαt - gt2/2,
Енді сипатталған физикалық заңдылықтарды теңдеулерден алу керек. Алғашқы екі теңдеуді қосып H=υ0 sinαt табамыз, соңғы теңдеумен (3), (1) формуланы береді. (2) теңсіздікті алу үшін, бірінші дененің жерге түсу уақытыдеп алып, екінші дененің ұшу уақыты бірінші денемен кездесу уақыты кем болды деп алып көруге болады, ол соңғы (3) теңдеумен анықталады жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|