Дәріс №1 Белоктардың құрылымы және ферментативтік катализ Кіріспе. Биохимия пәні нені оқытады?
жүктеу/скачать 21,47 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Белоктың үшінші құрылымы
- Белоктардың жіктелуі. Белоктардың жіктелуі оның химиялық құрамына негізделеді. Осыған байланысты белоктар жай және күрделі
| Белоктың молекуласының құрылымы
Белоктар – бұл аминқышқылдарынан құралған үлкенмолекулярлық деңгейдегі азотты құрайтын қосынды. Белоктардың құрамына құрамына жүздеген аминқышқылдарының қалдығы кіреді. Алайда, белоктар, шығу тегінен тәуелсіз болатын аминқышқылдарының 20 түрінен құралады. Сондықтанда, бұл 20 аминқышқылын протеингенді деп атайды. Аминқышқылдары COOH карбоксиль тобы және NH2 амин тобын құрайды. Бірақ, кейбір протеингенді құрамға кірмейтін белоктар өте азғана мөлшерде аминқышқылдарды құрайды. Осындай аминқышқылдарын минорлы деп атайды. Олар белоктардың молекулаларының ыдырауынан кейін протеингенді аминқышқылдарынан құралады. Пептидтердің өзара байланысының есебінен аминқышқылдары бір-бірімен бірігеді, сонан соң, ұзын тармақталмаған тіркесті құрайтын – полипептидтер пайда болады.Пептидтік байланыс карбоксиль топтың бір жағынан аминқышқылдар мен амин топтарынан су бөлініп екінші жағынан өзара байланысуының есебінен пайда болады. Пептидтік байланыс жоғарғы дәрежедегі күштілікті көрсетеді, сонымен оларды аминқышқылдары құрайды. Осындай, байланыстар белоктың молекуласындағы бірінші деңгейді құрайды да – белоктың бірінші құрылымы деп аталады. Бірініші құрылым – бұл пептидтік белоктың тіркесіндегі аминқышқылы қалдықтарының бірізділігі. Белоктың екінші құрылымы – сутегі байланыстарының есебінен пайда болған спиральді құрылым болып табылады. Белоктың үшінші құрылымы – кейбір глобулярды белоктардағы екінші спиральдің молекулааралың күштерге айналуы. Белоктың төртінші құрылымы – кейбір белоктардың бірнеше глобулдан тұруы, олар субъбірліктер деп аталады. Мысалы, гемоглобин төрт субъбірліктен тұрады және жалғыз ғана міндетті атқарады. Белоктардың жіктелуі. Белоктардың жіктелуі оның химиялық құрамына негізделеді. Осыған байланысты белоктар жай және күрделі болып бөлінеді.Жай белоктар тек ғана аминқышқылдарынан тұрады, яғни бір немесе бірнеше полипетидтерден тұрады. Адамның ағзасында кездесетін жай белоктарға альбуминдер, глобулиндер, гистондар, тірек ұлпаларындағы белоктар жатады. Күрделі белоктардың аминқышқылдарынан басқа да аминқышқылы емес бөлік болады, простетикалық топ деп аталады. Осы топтың құрылымына қарай күрделі белоктардан фосфопротеидті (фосфор қышқылын құрайды), нуклепротеидті (нуклеин қышқылын құрайды), гликопротеидті (көмірсу қышқылын құрайды), липопротеидті (липоидты құрайды) және т.б. Жіктелудің реттілігіне сәйкес блеоктар кеңістіктегі формасына негізделеді, белоктар фибриллярлы және глобулярлы болып бөлінеді. Фибриллярлы белоктар спиральдардан тұрады, яғни басым көпшілігі екінші құрылымнан тұрады. Фибриллярлы белоктар коллаген болып табылады – ең көп тараған белок адамның ағзасында кездеседі. Сол белоктардың үлесі ағзадағы белоктардың жалпы санынан 25-30% болады. Коллаген жоғары дәрежедегі мықты иілгіштік қасиетіне ие болып келеді. Сондықтанда коллаген бұлшықеттегі қантамырлары сіңірлерде, шеміршектерде, сүйектерде, қантамырлардың қабырғаларының құрамында кездеседі. Глобулярлы белоктар шартәрізді және эллипстәрізді формалы болып келеді. Глобулярлы белоктар альбуминдер және қанның плазмасындағы глобулиндер болып табылады. жүктеу/скачать 21,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|