Дәріс №1 Ғылым және оның қазіргі қоғамдағы рөлі
Ғылыми-зерттеу жұмысын жоспарлау
жүктеу/скачать 181,89 Kb.
|
Методы и организация научного исследования (3)
| 3. Ғылыми-зерттеу жұмысын жоспарлау
Ғылыми-зерттеу жұмысын жоспарлау оны ұтымды ұйымдастыру үшін өте маңызды. Оқу орындары кафедраларының ғылыми жұмысы оқу жылына арналған жұмыс жоспарларына сәйкес ұйымдастырылады және өткізіледі. Профессорлар, оқытушылар және аспиранттар жеке жоспарлар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары да жоспарлануда. Оқу орындары мен кафедралардың жұмыс жоспарлары СҒЗЖ туралы тиісті бөлімді қамтуы мүмкін. Жоспар бойынша студенттік ғылыми үйірмелер мен проблемалық топтар жұмыс істейді. Ғылыми-зерттеу және білім беру мекемелерінде ғылыми-зерттеу жұмыстарының тақырыптары бойынша жұмыс бағдарламалары және оларды орындау жоспарлары жасалады. Монографияларды, оқулықтарды, оқу құралдарын және дәрістерді дайындау кезінде осы жұмыстардың жоспар-проспектілері әзірленеді. Жұмыс бағдарламасы-бұл зерттеудің жалпы тұжырымдамасын оның мақсаттары мен гипотезаларына сәйкес ұсыну. Ол, әдетте, екі бөлімнен тұрады: әдіснамалық және процедуралық. Әдістемелік бөлім мыналарды қамтиды: 1) мәселені немесе тақырыпты тұжырымдау; 2) зерттеу объектісі мен нысанасын анықтау; 3) зерттеудің мақсатын анықтау және міндеттерін қою; 4) негізгі ұғымдарды түсіндіру; 5) жұмыс гипотезаларын тұжырымдау. Мәселені (тақырыпты) тұжырымдау – бұл шешуді қажет ететін мәселені анықтау. Мәселелер Әлеуметтік және ғылыми. Әлеуметтік проблема-бұл әлеуметтік жүйенің немесе оның жеке элементтерінің дамуындағы қайшылық. Мұндай проблемаларға жекелеген құқық нормаларының жеткіліксіз тиімділігі, азаматтардың көптеген құқықтарының бұзылуы, шенеуніктердің сыбайлас жемқорлық, есірткі заттарының айналымына байланысты қылмыстардың өсуі және т.б. зерттеу объектісі мен тақырыбын анықтау жатады. Әлеуметтік проблема-бұл әлеуметтік жүйенің немесе оның жеке элементтерінің дамуындағы қайшылық. Мұндай проблемаларға жекелеген құқық нормаларының жеткіліксіз тиімділігі, азаматтардың көптеген құқықтарының бұзылуы, шенеуніктердің сыбайлас жемқорлық, есірткі заттарының айналымына байланысты қылмыстардың өсуі және т.б. зерттеу объектісі мен тақырыбын анықтау жатады. Зерттеу нысаны-қарама-қайшылықты қамтитын және проблемалық жағдайды тудыратын әлеуметтік құбылыс (процесс). Зерттеу пәні практика мен теория тұрғысынан маңызды болып табылады, зерттеуге жататын объектінің қасиеттері, жақтары, ерекшеліктері. Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтау. Зерттеудің мақсаты-оның түпкі нәтижеге жалпы бағытталуы. Зерттеу міндеттері – бұл зерттеу процесінде шешуді қажет ететін нәрсе; жауап алу керек сұрақтар. Негізгі ұғымдарды түсіндіру-негізгі ұғымдардың мағынасын түсіндіру, түсіндіру. Тұжырымдамалардың теориялық және эмпирикалық түсіндірмесі бар. Теориялық түсіндіру-түсіндірілген ұғымдардың маңызды қасиеттері мен қатынастарын олардың басқа ұғымдармен байланысын ашу арқылы логикалық талдау. Эмпирикалық интерпретация - бұл негізгі теориялық тұжырымдамалардың эмпирикалық мағыналарын анықтау, оларды байқалатын фактілер тіліне аудару. Тұжырымдаманы эмпирикалық түрде түсіндіру дегеніміз-тұжырымдама мазмұнының белгілі бір маңызды белгісін көрсететін және өлшеуге болатын индикаторды (индикатор, референт) табу. Жұмыс гипотезаларын тұжырымдау. Гипотеза кез-келген фактілерді, құбылыстар мен процестерді түсіндіруге арналған ғылыми болжам ретінде зерттеу мәселелерін сәтті шешудің маңызды құралы болып табылады. Зерттеу бағдарламасы бір немесе бірнеше гипотезаларға бағытталуы мүмкін. Гипотезалар бар: сипаттамалық, түсіндірме және болжам. Жұмыс бағдарламасының рәсімдік бөлімі мыналарды қамтиды: 1) зерттеудің принциптік жоспары; 2) эмпирикалық материалды жинау мен талдаудың негізгі рәсімдерін баяндау. Нақты ғылыми зерттеу зерттеу объектісі туралы ақпарат мөлшеріне байланысты құрылған негізгі жоспарға сәйкес жүзеге асырылады. Жоспарлар барлау, аналитикалық (сипаттамалық) және эксперименттік болып табылады. Егер зерттеу объектісі мен тақырыбы туралы нақты түсінік болмаса және жұмыс гипотезасын ұсыну қиын болса, барлау жоспары қолданылады. Мұндай жоспарды құрудың мақсаты-тақырыпты (проблеманы) нақтылау және 28 гипотезаны тұжырымдау. Ол әдетте тақырып бойынша әдебиет болмаған кезде немесе өте аз болған кезде қолданылады. Сипаттамалық жоспар зерттеу объектісі мен тақырыбын бөліп, сипаттамалық гипотезаны тұжырымдау мүмкін болған кезде қолданылады. Жоспардың мақсаты-осы гипотезаны тексеру, зерттеу объектісін сипаттайтын фактілерді сипаттау. Эксперименттік жоспар әлеуметтік эксперимент жүргізуді қамтиды. Ол ғылыми проблема мен түсіндірме гипотеза тұжырымдалған кезде қолданылады. Жоспардың мақсаты - Зерттелетін объектідегі себеп-салдарлық байланыстарды анықтау. Бағдарламаның процедуралық бөлігінде келесі әдістерді таңдау негізделеді, осы әдістердің зерттеу мақсаттарымен, міндеттерімен және гипотезаларымен байланысы көрсетіледі. Осы немесе басқа әдісті таңдағанда, ол болуы керек екенін ескеру керек: а) тиімді, яғни қойылған мақсатқа қол жеткізуді және зерттеудің қажетті дәлдік дәрежесін қамтамасыз ететін; б) үнемді, яғни зерттеушінің уақытын, күшін және қаражатын үнемдеуге мүмкіндік беретін; в) қарапайым, яғни тиісті біліктілігі бар зерттеушіге қолжетімді; г) адамдардың денсаулығы мен өмірі үшін қауіпсіз; д) мораль және құқық нормалары тұрғысынан рұқсат етілген; е) ғылыми, яғни берік ғылыми негізі бар. Зерттеу жоспарына (бағдарламасына), күнтізбелік мерзімдерге, материалдық шығындарға сәйкес ғылыми-зерттеу жұмысының негізгі кезеңдерін ретке келтіру үшін жұмыстарды орындаудың жұмыс жоспары (жоспар-кесте) жасалады жүктеу/скачать 181,89 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|