Өкпе мен тканьдегі газ алмасу

Өкпе мен тканьдегі газ алмасу.

• Қандағы газдардың диффузия арқылы бір жерден екінші жерге өтуі, негізіне әрбір газдың мембрананың екі бетіндегі меншікті қысымына мұндағы айырмашылыққа байланысты. Оттегі т.б газдар, сөзсіз қысымы жоғары жатқан қысымы төмен жаққа қарай ойысады. Мұнымен бірге газ диффузиясына басқа да факторлар әсер етеді. Оларды газ алмасуына жалпы және арнайы әсер ететін факторлар деп екі топқа бөлуге болады.

Жалпы әсер ететін факторлар: 1. Газ атаулының диффузиялық қасиеті. Мәселен, көмір қышқыл газдың бұл қасиеті оттегінікінен 24 есе жоғары. Сондықтан көмір қышқыл газдың меншікті қысымы аз болса да мембрана арқылы өте алады. 2. Мембрананың өткізгіштік қасиеті. Бұл қасиет неғұрлым жоғары болса, газ диффузиясы да шапшан болады. 3. Минут сайын қанға өтетін газ мөлшері қан айналысының жылдамдығына байланысты. 4. Артериямен вена арасындағы көпіршелер қан айналысына қатысады да капиллярдағы қанның ағысын, оның шапшандығын өзгертеді, демек бұл да газ диффузиясына әсер етеді.

• Жалпы әсер ететін факторлар: 1. Газ атаулының диффузиялық қасиеті. Мәселен, көмір қышқыл газдың бұл қасиеті оттегінікінен 24 есе жоғары. Сондықтан көмір қышқыл газдың меншікті қысымы аз болса да мембрана арқылы өте алады. 2. Мембрананың өткізгіштік қасиеті. Бұл қасиет неғұрлым жоғары болса, газ диффузиясы да шапшан болады. 3. Минут сайын қанға өтетін газ мөлшері қан айналысының жылдамдығына байланысты. 4. Артериямен вена арасындағы көпіршелер қан айналысына қатысады да капиллярдағы қанның ағысын, оның шапшандығын өзгертеді, демек бұл да газ диффузиясына әсер етеді.

Өкпедегі газ алмасуына арнайы әсер ететін факторлар:  1. Өкпедегі ауаның көлемі. Бір минут ішінде өкпеге кіріп шығатын ауаның көлемі өсіп қан ағысына сәйкес келсе, өкпемен қан арасындағы газ алмасуы шапшандайды. 2. Өкпе капиллярындағы қан мен альвеоладағы ауаның ортасындағы бөгет эндотелий мен альвеола эпителиінің жұқалығы (4мкм), қандағы газдармен альвеоладағы ауаның өзара жанасу дәрежесі. Егер адамның екі өкпесіндегі альвеолаларды жазып жіберсе, олар 100м2 орын алар еді. Газдардың осндай аудан арқылы альвеолалармен беттесуі нәтижесінде диффузия да жеңілмейді. Ал ауру адамда өкпенің газдармен беттесу көлемі азайып кетеді, бұл газ алмасуына кедергі жасайды. 3. Оксигемоглобиннің тін капиллярында ыдырау дәрежесі мен қанда еріген қан көлемінің өсуі бұлар жоғары болса, тканьде газ алмасу жеңілдей түседі. 4. Белгілі бір тіннің оттегіне мұқтаждығы – мембрана арқылы тек еріген агз ғанаөте лады, оксигемоглобинтез ыдырап, оттегі неғұрлым көп бөлінсе, оттегі тканьге соғұрлым тез өтеді. Осы жағдайда ткань оттегіне неғұрлым мұқтаж болса, ол оттегін соғұрлым тез сіңіреді.

• Өкпедегі газ алмасуына арнайы әсер ететін факторлар:  1. Өкпедегі ауаның көлемі. Бір минут ішінде өкпеге кіріп шығатын ауаның көлемі өсіп қан ағысына сәйкес келсе, өкпемен қан арасындағы газ алмасуы шапшандайды. 2. Өкпе капиллярындағы қан мен альвеоладағы ауаның ортасындағы бөгет эндотелий мен альвеола эпителиінің жұқалығы (4мкм), қандағы газдармен альвеоладағы ауаның өзара жанасу дәрежесі. Егер адамның екі өкпесіндегі альвеолаларды жазып жіберсе, олар 100м2 орын алар еді. Газдардың осндай аудан арқылы альвеолалармен беттесуі нәтижесінде диффузия да жеңілмейді. Ал ауру адамда өкпенің газдармен беттесу көлемі азайып кетеді, бұл газ алмасуына кедергі жасайды. 3. Оксигемоглобиннің тін капиллярында ыдырау дәрежесі мен қанда еріген қан көлемінің өсуі бұлар жоғары болса, тканьде газ алмасу жеңілдей түседі. 4. Белгілі бір тіннің оттегіне мұқтаждығы – мембрана арқылы тек еріген агз ғанаөте лады, оксигемоглобинтез ыдырап, оттегі неғұрлым көп бөлінсе, оттегі тканьге соғұрлым тез өтеді. Осы жағдайда ткань оттегіне неғұрлым мұқтаж болса, ол оттегін соғұрлым тез сіңіреді.